-ТАРАУ ЌЛЕМГЕ ЌЙГIЛI ТЏЛЅА

345
кабинетте отырып, кеѓеседi, жоспар жасайды. Аталѕан
«кабинет» т#рiнде Димекеѓ мен ћазiргi елбасы Нџрсџлтан
Назарбаевтыѓ Ћарћаралы тауы етегiнде табиѕат аясында
тљскен љлкен суретi ћойылѕан. Ол бiр ћабырѕаны алып
тџр.Џлы џстаз бен сайыпћыран шќкiрттiѓ бейнелерi к#рген
адамды ћызыћтырады. Димекеѓнiѓ 1979 жылѕы Ћараѕанды-
Ћарћаралы сапары осы облыста хатшы болѕан Нџрекеѓнiѓ
баћ жџлдызыныѓ жануына себеп болѕан. Келесi жылы «обком»
хатшысы Орталыћ Комитетке ауысады, лауазымы #седi.
;з џстазына ћџрмет к#рсетудi парыз санаѕан Елбасы 1994
жылы 24 аћпан айында Ћонаевтыѓ есiмiн мќѓгi есте саћтау
маћсатында Алматы ћаласында Димекеѓ мџражайын ашу
ж#нiнде ћаулы шыѕарады. К#п #тпей ћаулы орындалды.
Димекеѓ мџражайы #мiрге осылай келдi. Бџл тарихи
деректiѓ ћџжаттарына арнайы орын берiлген.
Димекеѓ бiр Ћазаћстанды жетi Ћазаћстанѕа айналдырѕан
кемеѓгер ќрi дана басшы. Мџражайда Димекеѓ дќуiрiнде
гљлденген Ћазаћстанныѓ жетiстiктерi жарћырап к#з алдына
тџрады. Зауыттар мен фабрикалар, ћала, кенттердiѓ
суреттерi, альбомдар, стендiлер к#з тартады.
Ћонаевтыѓ џшан-теѓiз џлы еѓбегiн с#з еткенде сол
кездегi КСРО Бас хатшысы Л.Брежнев жайында айтпау
тарихћа ћиянат. Мџражайдыѓ Димекеѓ мен Брежневтiѓ
достыѕына, олардыѓ iзгiлiктi iстерiне арналѕан мљсiн, сурет
жќне киноленталары сол дќуiрдiѓ тiрi к#рiнiсiн елестетедi.
Брежнев Ћонаевтыѓ аћыл-ойын ерекше баѕалаѕан адам.
Сондыћтан досыныѓ аты-ж#нiн толыћ атамай #мiр бойы
«Димаш», «Димаш ћана бiледi» деп #мiрден #ткен партия
басшысы, жаны жомарт, кеѓћолтыћ патша едi. Ћазаћстанѕа
6-7 рет келген Брежневтiѓ iс сапарлары мен кездесулерi
мџражайда сол кездегiдей ќсерлi ќрi ћызыћты.
Мџражайдаѕы том-том альбомдар Димекеѓнiѓ барлыћ
облысћа шыћћан сапарларыныѓ жылнамасы iспеттi.
Џлы Димекеѓнiѓ #мiрбаяны, отбасы, дананыѓ ќке-шешесi,
аталары жќне олардыѓ шыћћан тегi ж#нiнде мџражайда
ћызыћты мџраѕат пен деректер рет-ретiмен жалѕасады.
Ћонаевтыѓ ќкесi Меѓлiахмет аћсаћал аћылжанжы адам
болѕан. Саудамен айналыса жљрiп, шежiре, кљнделiк жазѕан.
Сегiз ћырлы, бiр сырлы бџл адамныѓ #мiрi, #зiндiк таѕдыр-
таѕлымы ќрi #неге. Мџражайда Меѓлiахмет атаныѓ жас кезiнде
1917 жылы тљскен суретi мен тџтылѕан тџрмыс бџйымдары
жќне кќсiптiк (ћалып) заттары ћойылѕан. Димекеѓнiѓ шешесi,

346
Димекеѓнiѓ ќжесi Хадиша апаныѓ џлы-ћыздары суретi мен
немере-ш#берелерiнiѓ арасында бџдан 70 жыл бџрын тљскен
суретi ћатты ћызыћтырады. Аћ жаулыћты кљйеу ана ертедегi
ќулие ќжелердi елестетедi. Димекеѓнiѓ ќке, ќже, аѕаларымен
тљскен суретi ерекше ќсерге б#лейдi.
Бала Димаш Алматыда туѕан ѕой.Сол Алматыдаѕы
ћадiрлi де ћџрметтi ќулет Ћонаевтар отбасы едi. Отбасылыћ
сирек сурет- ќулет #мiр- тарихыныѓ шын белгiсi болса керек.
Димекеѓе бата берiп, атын «Дiнмџхамед»деп ћойѕан
Ћонайџлы Жџмабай ћажы едi.Мџражайда Димекеѓнiѓ атасы
Жџмабай ћажы жайында #те ћџнды архив ћџжаты к#рнектi
жерге iлiнген. Жџмекеѓ ћайтыс болѕанда (1912ж.тамыз) артында
ћалѕан мал – мљлiкке жќне бала-шаѕаѕа ие болу ћџћы оныѓ џлы
Меѓлiахметке берiледi.Яѕни, Верный (Алматы) ћалалыћ соты
љкiмiнiѓ шешiмi ћаѕазы (архив ћџжаты) Димекеѓ ата- бабаларына
байланысты #те ћџнды дерек. Бiр айта кететiн нќрсе Димекеѓ
ћызметтен кеткенде оны кiналап, ћараушылар «Ћонаевтiѓ тљбi
шикi» деп ћауесек таратћан едi.1912жылѕы осы ћџжатта
Жџмабайды «ћырѕыз» деп жазады.Ресей заманында ћазаћтардыѓ
«ћырѕыз» атанып, патша жарлыћтарында, љкiметтiк ћџжаттары
да осылай жазылѕаны рас. Мiне, сондыћтан Димекеѓ тегiн терiс
ћаузап, #тiрiк ћауесет айтћандарды Ћџдай кешiре ћоймас.
Димекеѓнiѓ ата - тегiне байланысты бџлтартпайтын осы «архив-
дерек» бiлмей айтћан бiреулердiѓ ойдан шыѕарѕан #тiрiгiн жоћћа
шыѕарып дќлелдейдi.
Димаш бала кезiнде сљт ћатћан шай мен халуаны жаћсы
к#рген екен. Мџражайда атасы Жџмабай ћажыныѓ сары
самаурыны бар. Соѓѕы кездерi табылды. Осы самаурыннан
бала Димаш талай шай iшкен ѕой.
Ћонаев #мiрiнде дананыѓ Ћџдай ћосћан жары Зухра
Шќрiпћызыныѓ алатын орны б#лек. Мiне сондыћтан
Димекеѓ естелiк кiтабыныѓ басында «Зухра Шќрiпћызыныѓ
рухына баѕыштаймын» деп текке жазбаса керек.
Љлкен бiр б#лiм Димекеѓнiѓ асыл жары, сџлу да сљйкiмдi,
бiлiмдi де iлiмдi (дiндар)бекзат ана Зухра ханымѕа арналѕан.
Кiтапћџмар, аѕылшын тiлiн #здiгiнен оћыѕан Димекеѓ жары #те
iсмер болѕан. Кесте #рнектеген, ћол машинада киiмнiѓ кез келген
тљрiн пiше алатын, ою-#рнек салатын, дќмдi тамаћ дайындайтын
оныѓ еѓбекћорлыѕы #з алдына ќѓгiме. Айтпаћшы, Зухра ханым
дiндар ќулеттен шыћћан. Ћџран аяттар жазылѕан тџмарын #ле-
#лгенше тастамаѕан екен. Ќсем, сќндi ыдыс-аяћ жинау ќдетi
болѕан. Мџражайдаѕы Димекеѓ мен Зухранын ас љстелi мен
суреттерi бейнеленген вазалар, таѕы да басћа сќндi бџйымдар

347
к#здiѓ жауын алады.Ћыз- жiгiт кездерiндегi кездесу суреттерi,
табиѕат аясындаѕы серуен- саяхат к#рермендi риза етедi.
Дiндар, иман – жаны, «рух ќлемi» таза, сезгiш, тљйсiгi
тџѓѕџиыћ Зухра љзiлiп бара жатћанда «Димаш жџлдызыѓ
ћайта жанады» деп 1991 к#з жџмады. Арада аз #тпей
Димекеѓнiѓ жџлдызы ћайта жанып, халћымен ынтыѕа
ћауышады. Димекеѓе 50 жыл отасћан жарынан айырылу
оѓай болѕан жоћ. Димекеѓ Алла – таѕаланыѓ iсiне к#нiп,
сабыр саћтады, кљйремедi.
Димекеѓнiѓ ћызметтегi достары арасындаѕы, туыс-
жаћындар жаћсылыѕындаѕы кездесу, жљздесулерi
бейнелейтiн суреттер мен стендiлер љйлесiм тауып,
ћызыћтырѕан љстiне ћызыћтыра бередi.
Мџражайдаѕы #те ћџнды ќрi бiрегей мџраѕат - заттар
«Ћонаевтыѓ аѓшылыћ мылтыћтары» деп аталады. Атћан
оѕы мљлт кетпейтiн Димекеѓ #те мерген адам
болѕан.Димекеѓнiѓ мергендiгi ж#нiнде айтса ќѓгiме таусыла
ћоймас. ;йткенi бiр #зiнде 50-ге жуыћ аѓшылыћ ћџралыныѓ
болуы осыны дќлелдесе керек. Димекеѓнiѓ туѕан кљнi мен
мерейтойларында достары к#бiне аѓшылыћ мылтыћтарын
сыйлаѕан. Бiр ћабырѕаны тљгел алып жатћан б#лiмде
мылтыћтыѓ бiз к#рмеген тљр- тљрi тџр.Олардыѓ iшiнде
бџрынѕы ГДР, Куба, Болгария, таѕы да социялистiк мемлекет
басшыларыныѓ Димекеѓе арнайы сыйлаѕан бесатар,
карабиндер бар. Аѓшылыћ ћанжар, пышаћтар ћаншама.
;йткенi Димекеѓ наѕыз сайыпћыран –саяткер едi.
Жалпы мџражайдаѕы мыѓдаѕан жќдiгер,
мџраѕаттардыѓ бќрiн санамалап, тiзiп айту мљмкiн емес.
Дќстљрге айналѕан «Ћонаев оћулары» мџражайдаѕы
ерекше кездесулер мен жљздесулер, конкурстар мен
байћаулар таѕы да басћа шаралар аћпарат ћџралдарында
жиi жариалатындыћтан оны ћайталауды ж#н к#рмедiк.
Рухани шаралар бойынша мџражай республикада танымал
болып отыр. Мџражайда кiтапхана бар. Ћонаев жайында
шыћћан барлыћ кiтапты осы жерден табуѕа болады.
Мџражай директоры Болысбек Батталханов, ћызметкерлер
Гљлмира Бекмџратова, Анатолий Иванович Горяйнов
ћашанда тынымсыз iзденiс љстiнде.
Мџраѕаттары мен жќдiгерлерi ауыз-мџрнынан шыѕып,#те
тар жерге орналасћандыћтан кейде ћолайсыздыћ
туады.Мiне, сондыћтан Димекеѓнiѓ 100 жылдыћ мерейтойы
ћарсаѓында арнайы мџражай салынса деген тiлек пен џсыныс
к#птен берi айтылып келедi.

348

жүктеу/скачать 0.78 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: