О. М.Әбутәліп ісқАҒаздарын мемлекеттік тілде жүргізу

ҚАЗАҚ РЕСМИ ІСҚАҒАЗДАРЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСУ КЕЗЕҢДЕРІНІҢ ТАРИХЫ

І. Хан жарлықтары

1. 
   «Жеті жарғы».
   
2. 
   1856 ж. Қарқаралы округіндегі Шаншар болысының жүз- басы Қазанғапов бидің өзіне алтын кенішінен кен өндірумен айналы- суға рұқсат ету туралы Батыс Сібір генерал-губернаторы Гасфортқа өтініші.
   
3. 
   Кіші жүз ханы Әбілқайырдың қол астындағы адамдармен бірге Ресей бодандығына алуды сұрап, Анна Иоанновнаға жазған хаты (ХVIII ғ.).
   
4. 
   1716 жылғы 13 қыркүйек. Қайып хан елшілерінің қазақтардың Ресеймен тату тұру тілегі туралы мәлімдемесі (ХVIII ғ.).
   
5. 
   1718 жылғы 10 желтоқсан. Қайып ханның жоңғарларға қарсы бірлесіп аттану үшін әскер жіберу туралы өтініш жасап, император І Петрге жазған хаты (ХVIII ғ.).
   

«Жеті жарғы» туралы түсініктеме

Ғалымдардың айтуынша, бұл құжат Тәуке ханның тұсында 1684-1685 жылдары құрастырылған.
«Жеті жарғы» – Төле, Қазыбек, Әйтеке сынды данагөй билердің қатысуымен жазылған көшпелі қазақтардың ел билеу заңы.
Бұл заңдық құжатта жер дауы, жесір дауы, бала тәрбиесі және неке, қылмыстық жауапкершілік арасындағы дау, ұлт қауіпсіздігін қамтамасыз ету сияқты үлкен мәселелер қаралады.
«Жеті жарғы» кісі өлтіру, ұрлық, тонау, бүлік шығару, денеге зақым келтіру, зорлау, әйелді алып қашу, тәңірге тіл тигізу, христиан дініне өту сияқты әрекеттерді жауапқа тартуды көздейді. Қылмыстық жауапқа тарту 13 жасқа толған кезден басталған.
Қазақтың қылмыстық құқығы мақау, есі дұрыс емес адамдарды жауапқа тартпаған.
Қазақ халқы «Жеті жарғыны» ХІХ ғасырдың ортасына дейін қолданып келді.

жүктеу/скачать 3.81 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: