Образовательная программа муниципального бюджетного общеобразовательного учреждения

ЗАРУБЕЖНАЯ ЛИТЕРАТУРА

-        Художественная литература как искусство слова.

-        Художественный образ. Художественное время и пространство.

-        Содержание и форма. Поэтика.

-        Авторский замысел и его воплощение. Художественный вымысел. Фантастика.

-        Историко-литературный процесс. Литературные направления и течения: классицизм, сентиментализм, романтизм, реализм, символизм, акмеизм, футуризм. Модернизм и постмодернизм. Основные факты жизни и творчества выдающихся русских писателей ХIХ–ХХ веков.

-        Литературные роды: эпос, лирика, драма. Жанры литературы: роман-эпопея, роман, повесть, рассказ, очерк, притча; поэма, баллада, песня; лирическое стихотворение, элегия, послание, эпиграмма, ода, сонет; комедия, трагедия, драма.

-        Авторская позиция. Пафос. Тема. Идея. Проблематика. Сюжет. Фабула. Композиция. Стадии развития действия: экспозиция, завязка, кульминация, развязка, эпилог. Лирическое отступление. Конфликт. Автор-повествователь. Образ автора. Персонаж. Характер. Тип. Лирический герой. Система образов.

-        Речевая характеристика героя: диалог, монолог, внутренняя речь. Сказ.

-        Деталь. Символ. Подтекст.

-        Психологизм. Народность. Историзм.

-        Трагическое и комическое. Сатира, юмор, ирония, сарказм. Гротеск.

-        Язык художественного произведения. Изобразительно-выразительные средства в художественном произведении: сравнение, эпитет, метафора, метонимия. Звукопись: аллитерация, ассонанс.

-        Гипербола. Аллегория.

-        Стиль.

-        Проза и поэзия. Системы стихосложения. Стихотворные размеры: хорей, ямб, дактиль, амфибрахий, анапест. Дольник. Акцентный стих. Белый стих. Верлибр. Ритм. Рифма. Строфа.

-        Литературная критика.

ОСНОВНЫЕ ВИДЫ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ПО ОСВОЕНИЮ ЛИТЕРАТУРНЫХ ПРОИЗВЕДЕНИЙ И ТЕОРЕТИКО-ЛИТЕРАТУРНЫХ ПОНЯТИЙ

-        Осознанное, творческое чтение художественных произведений разных жанров.

-        Выразительное чтение.

-        Различные виды пересказа.

-        Заучивание наизусть стихотворных текстов.

-        Определение принадлежности литературного (фольклорного) текста к тому или иному роду и жанру.

-        Анализ текста, выявляющий авторский замысел и различные средства его воплощения; определение мотивов поступков героев и сущности конфликта.

-        Устные и письменные интерпретации художественного произведения.

-        Выявление языковых средств художественной образности и определение их роли в раскрытии идейно-тематического содержания произведения.

-        Самостоятельный поиск ответа на проблемный вопрос, комментирование художественного текста, установление связи литературы с другими видами искусств и историей.

-        Участие в дискуссии, утверждение и доказательство своей точки зрения с учетом мнения оппонента.

-        Подготовка рефератов, докладов, учебно-исследовательских работ; написание сочинений на основе и по мотивам литературных произведений.

  

ТРЕБОВАНИЯ К УРОВНЮ ПОДГОТОВКИ ВЫПУСКНИКОВ

В результате изучения литературы на профильном уровне обучающийся должен

знать/понимать

·         образную природу словесного искусства;

·         содержание изученных литературных произведений;

·         основные факты жизни и творчества писателей-классиков XIX-XX вв., этапы их творческой эволюции;

·         историко-культурный контекст и творческую историю изучаемых произведений;

·         основные закономерности историко-литературного процесса; сведения об отдельных периодах его развития; черты литературных направлений и течений;

·         основные теоретико-литературные понятия;

уметь

·         воспроизводить содержание литературного произведения;

·         анализировать и интерпретировать литературное произведение, используя сведения по истории и теории литературы (художественная структура, тематика, проблематика, нравственный пафос, система образов, особенности композиции, художественного времени и пространства, изобразительно-выразительные средства языка, художественная деталь); анализировать эпизод (сцену) изученного произведения, объяснять его связь с проблематикой произведения;

·         соотносить художественную литературу с фактами общественной жизни и культуры; раскрывать роль литературы в духовном и культурном развитии общества;

·         раскрывать конкретно-историческое и общечеловеческое содержание изученных литературных произведений; связывать литературную классику со временем написания, с современностью и с традицией; выявлять «сквозные темы» и ключевые проблемы русской литературы;

·         соотносить изучаемое произведение с литературным направлением эпохи; выделять черты литературных направлений и течений при анализе произведения;

·         определять жанрово-родовую специфику литературного произведения;

·         сопоставлять литературные произведения, а также их различные художественные, критические и научные интерпретации;

·         выявлять авторскую позицию, характеризовать особенности стиля писателя;

·         выразительно читать изученные произведения (или фрагменты), соблюдая нормы литературного произношения;

·         аргументированно формулировать свое отношение к прочитанному произведению;

·         составлять планы и тезисы статей на литературные темы, готовить учебно-исследовательские работы;

·         писать рецензии на прочитанные произведения и сочинения различных жанров на литературные темы.

Изучение литературного чтения на ступени начального общего образования в

- образовательных учреждениях с русским языком обучения направлено на достижение следующих целей:

- овладение развитие воспитание навыком осознанного, правильного, беглого и выразительного чтения как базовым в системе образования младших школьников;

- формирование читательского кругозора и приобретение опыта самостоятельной читательской деятельности;

- совершенствование всех видов речевой деятельности художественно- творческих и познавательных способностей, эмоциональной отзывчивости при чтении художественных произведений, формирование эстетического отношения к искусству слова интереса к чтению и книге, потребности в общении с миром художественной литературы;

- обогащение нравственного опыта младших школьников, формирование представлений о добре и зле;

- развитие нравственных чувств, уважения к культуре народов многонациональной России.

Одним из приоритетов повышения качества образования в МБОУ гимназия с. Месягутово является целенаправленное формирование развития обучающихся, поэтому и по сей день актуальны слова В. А. Сухомлинского о том, что основой, на которой строится живая плоть и кровь среднего образования, являются умение учиться: наблюдать явление окружающего мира; выражать мысль о том, что я вижу, делаю, думаю, читать и писать.

В процессе учения ведущее значение в работе учителей русского языка и литературы гимназии отводится учебно-управленческим умениям, учебно-информационным умениям направленным на нахождение и формирование учебной задачи, проектирование ее выполнения и представленным следующими видами деятельности:

- планирование;

- организация;

- контроль и регулирование;

- анализ.

- переработка и использование информации
Кадровый состав образовательной области «Филология. Русский язык.»

Всего учителей	Без категории	Категория
		вторая	первая	высшая
7	-	-	4	3

Образовательная область «Филология. Башкирский язык и ИКБ»

Требования к знаниям, умениям и навыкам обучающихся, изучающих государственный и родной башкирский язык в русской школе

Рус мәктәбендә башҡорт телен дәүләт теле булараҡ өйрәнгән уҡыусылар өсөн белем кимәленә талаптар.
1 - се класты тамамлаған уҡыусыларҙың белем кимәленә талаптар:

1. 
   Башҡортса иҫәнләшеү, рәхмәт әйтеү, рөхсәт һорау, байрам менән ҡотлай белеү;
   
2. 
   Күршенең исемен, хәлен һорашыу, уға үҙең тураһында һөйләү;
   
3. 
   Эштең, хәрәкәттең урынын, ваҡытын әйтә белеү;
   
4. 
   Кешенең һорауын, һүҙен аңлай алыу, уға дөрөҫ яуап биреү;
   
5. 
   Башҡорт теленең үҙенсәлекле өндәрен дөрөҫ әйтә белеү;
   
6. 
   Ҡалын һәм нәҙек һуҙынҡыларҙы айыра белеү, һүҙҙәргә тейешле ялғау ҡуша белеү;
   
7. 
   Башҡортса һүҙҙәрҙе баҫма һәм хәрефтәр менән яҙа белеү;
   
8. 
   Әкиәт, шиғыр, кескәй хикәйәләрҙе уҡыу һәм аңлау;
   
9. 
   Таныш темалар буйынса һөйләмдәр төҙөү;
   

10. 
    . 8-10 шиғырҙы яттан һөйләй белеү.
    

1.Һөйләгәнде йәки уҡығанды аүлай алыу (аудирование):

- уҡытыусының, иптәшенең һөйләгәнен, уҡығанын аңлай алыу

- иҫәнләшеү, һаубуллашыу, рәхмәт әйтеү, ғәфү үтенеү, үтенесте белдереү, рөхсәт һорау

- текстың йөкмәткеһе, ситуация буйынса һорау биреү.

2. Уҡыған текст буйынса күҙәтеүҙәр нигеҙендә һөйләй белеү, ситуацияға ярашлы һөйләшеү (говорение)

- ишеткәндәр, башҡарған эштәр, күҙәтеүҙәр буйынса һөйләү

- бәләкәй күләмле текстың йөкмәткеһен һөйләү

- һүҙлек һүҙҙәрен белеү, уларҙы дөрөҫ ҡулланып һөйләү

- диалог төҙөү, төркөмдәрҙә һөйләшеү.

- үҙең, ғаилә ағзалары, уларҙың исемдәрен белеү, һөнәр-шөғөлдәре, туғанлыҡ мөнәсәбәте тураһында һөйләү

- ваҡиға, персонажға үҙ мөнәсәбәтеңде әйтеп биреү

- башҡорт теленән руссаға һәм киреһенсә тәржемә итеү.

3. Уҡыу (чтение):

- тексты дөрөҫ, шыма, талғын уҡыу

- поэтик әҫәрҙәрҙе дөрөҫ интонация менән уҡыу

- уҡыған текстың йөкмәткеһен билдәләй алыу, пенрсонаждарын әйтеү

- текстан һорауҙарға яуаптар табыу, уҡып күрһәтеү.

4. Яҙыу (письмо):

- хәрефтәрҙе матур, дөрөҫ, тейешле кимәлдә тоташтырып яҙыу

- ҙур булмаған тексты күсереп яҙыу

- шундай уҡ текст буйынса йә картина нигеҙендә2-3 һорауға яуап яҙыу

- бирелгән ситуация буйынса 2-3 һөйләмдән торған текст яҙыу.

3 - сө класты тамамлаған уҡыусыларҙың белем кимәленә талаптар:

• 
  Һөйләгәнгде, уҡығанды аңлау, йөкмәтке буйынса һорауҙар бирә һәм шул һорауҙарға яуап бирә белеү
  
• 
  Үҙ фекерҙәрен белдереп әңгәмәләшеү
  
• 
  Төрлө ситуациялар, темалар буйынса һөйләшә белеү
  
• 
  Прозаик текстарҙы дөрөҫ, шыма, аңлы уҡыу
  
• 
  Уҡылған тексты өлөштәргә бүлеү, исем биреү, элементар план төҙөү һәм уны яҙа белеү
  
• 
  Башҡортса гәзит-журналдарҙан кәрәкле материал йыя белеү, хикәйәләр, шиғырҙар уҡыу
  
• 
  Текстан аңлашылмаған һүҙҙәрҙе табыу, һүҙлектәрҙәг файҙаланыу
  
• 
  8-10 шиғырҙы яттан белеү
  
• 
  Башҡортостан тураһындағы мәғлүмәттәргә эйә булыу
  
• 
  Башҡорт халҡының йолалары, мәҡәлдәре, йомаҡтарын белеү
  
• 
  Өйрәтеү диктанттар, изложение һәм иншалар яҙа белеү.
  

• 
  “ Башҡортостан” темаһы буйынса әңгәмәлә ҡатнашыу, һөйләү
  
• 
  Тәҡдим ителгән ситуация буцынса һорауҙар бирә белеү, уҡытыусының һорауҙарына яуап бирә белеү, яуаптарҙы дөрөҫ интонация менән асыҡ, аңлайышлы итеп әйтеү, һөйләү
  
• 
  Ишеткәнде, күргәнде 4-6 һөйләм менән бәйләнешле итеп һөйләү
  
• 
  Ҡысҡырып шыма һәм тасуири уҡыу
  
• 
  Һүҙлек һүҙҙәрен белеү һәм уларҙы телмәрҙә дөрөҫ ҡулланыу
  
• 
  Дәрестә өйрәнелгән грамматик материалды прктик ҡуллана белеү
  
• 
  Программала күрһәтелгән шиғырҙарҙы яттан белеү, 3-4 башҡорт йырын башҡара белеү, мәктәптең үҙешмәкәр сараларында ҡатнашыу, сәхнәлә сығыш яһау.
  

1. 
   Уҡытыусы уҡыған йәки һөйләгән, үҙең уҡыған тексты аңлай алыу, 3-6 һөйләмдән торған диалогты аңлау, уны дауам итә белеү
   
2. 
   Уҡыған әҫәр, картина, экскурсия, ҡараған диафильм буйынса әңгәмәлә ҡатнашыу
   

• 
  Предметты, күренеште элементар рәүештә һүрәтләү, уға үҙ мөнәсәбәтеңде белдереү
  
• 
  Хәбәр, һорау, өндәү һөйләмдәрҙе, поэтик әҫәрҙәрҙе дөрөҫ интонация менән һөйләү
  
• 
  5-7 шиғырҙы яттан тасуири һөйләй белеү
  
• 
  Тиҙәйткестәрҙе, һынамыштарҙы шыма итеп әйтә белеү
  

3. 
   Тексты шыма, аңлы, дөрөҫ, логик баҫымдарҙы, паузаларҙы дөрөҫ әйтеү
   

• 
  Тексты тасуири уҡыу
  
• 
  Текстың өлөштәренә, иллюстрацияларына исем биреү
  
• 
  Текстан аңлашылмаған һүҙҙәрҙе табыу, мәғәнәләрен аңлатыу, һүҙлектәр менән эш итеү
  
• 
  Хикәйә, әкиәт, мәҡәл, йомаҡ жанрҙарын айыра белеү
  

4. 
   Ҙур булмаған һөйләмдәрҙе күсереп һәм яттан яҙыу
   

• 
  Текст, күҙәтеүҙәр йәки экскурсия буйынса һорауҙарға яуап яҙыу
  
• 
  6-10 һөйләмдән торған текстың йөкмәткеһен яҙыу
  
• 
  Бер телдән икенсе телгә тәржемә итеү
  
• 
  Өйрәтеү характерындағы изложение, иншалар яҙыу.
  

6 – сы класты тамамлаған уҡыусыларҙың белем кимәленә талаптар:

1. 
   һүрәтләү, хикәйәләү тибындағы текстарҙы тыңлау һәм аңлап ҡабул итеү
   

2. Бирелгән тема буйынса диалог төҙөү, диалогты дауам итеү

- текстағы образлы һүрәттәрҙе, һүрәтләү-тасуирлау сараларын, мәҡәлдәрҙе табыу, уларҙы телмәрҙә дөрөҫ ҡулланыу

- тексты икенсе телгә тәржемә итеп һөйләү

- 6-8 шиғырҙы яттан тасуири һөйләй белеү

3. Тексты дөрөҫ, аңлы, тасуири уҡыу

- тексты мәғәнәле өлөштәргә бүлеү

- әҫәрҙән аңлашылмаған һүҙҙәрҙе табыу, һүҙлектәр менән эш итә белеү

4. Ижади диктанттар, өйрәтеү изложениелары һәм иншалары яҙыу

- иптәштәреңдең яҙғанын һәм үҙ яҙмаларыңды тикшереү, камиллаштыра белеү күнекмәләре.

7 – се класты тамамлаған уҡыусыларҙың белем кимәленә талаптар:

1. Өйрәнелгән әҫәрҙәрҙең авторын, исемен белергә тейеш

- программала ятлау өсөн тәҡдим ителгән әҫәрҙәрҙең тексын ятлау

2. Яҙыусы ижад иткән художестволы картиналарҙы уйлап күҙ алдына баҫтырыу

- эпик һәм лирик әҫәрҙе айыра белеү

- 8-10 шиғырҙы яттан тасуири һөйләй белеү

3. Художестволы, фәнни популяр һәм публицистик текстарҙы ҡысҡырып, етеҙ уҡыу

- художестволы әҫәрҙәрҙе тасуири уҡыу

- ҙур булмаған хикәйәләрҙе йәки уларҙың өҙөктәрен һөйләп биреү

4. Йәмғиәт тормошонда телдең роле, туған телдең әһәмиәте

- фонетика, телмәр өндәре, ижек, баҫым, һуҙынҡы һәм тартынҡы өндәр

- графика, алфавит, хәрефтәрҙең өндәрҙе сағылдырыуы төшөнсәләре

- лексика, һүҙҙең лексик мәғәнәһе, һүҙҙең тура һәм күсмә мәғәнәһе, синоним, антоним, омоним

- исемдәрҙең һан, килеш менән үҙгәреше, күплек һәм килеш ялғауҙарының дөрөҫ яҙылышы. Яңғыҙлыҡ исемдәрҙең дөрөҫ яҙылышы.

- ҡылымдарҙың заман, һан, зат менән үҙгәреше

- ижади диктанттар, изложениелар һәм иншалар яҙыу.

8 – се класты тамамлаған уҡыусыларҙың белем кимәленә талаптар:

1.Художестволы, фәнни-популяр һәм публицистик текстарҙы ҡысҡырып етеҙ уҡыу

- художестволы әҫәрҙе тасуири уҡыу

- ҙур булмаған хикәйәләрҙе йәки уларҙың өҙөктәрен дөрөҫ һөйләп биреү

- хикәйәләрҙе, әкиәттәрҙе инсценировкалау

2. Өйрәтелгән әҫәрҙәрҙең авторын, исемен, мәғәнәһен белеү

- өйрәнелгән әҫәрҙәрҙең төп темаһын аңлау

- программа тарафынан ятлау өсөн тәҡдим ителгән әҫәрҙәрҙең текстарын яттан белеү

- 10-12 шиғырҙы яттан тасуири һөйләй белеү

3. Яҙыусы һүрәтләгән художестволы картиналарҙы уй менән күҙ алдына баҫтырыу

- тектың планын төҙөү

- текстың йөкмәткеһен план буйынса һөйләү, билдәле ситуацияла йөкмәткене ижади дауам итеү

4.Төрлө тип һөйләмдәрҙә тыныш билдәләрен ҡуя белеү

- һөйләмдең баш һәм эйәрсән киҫәктәрен айыра белеү

- үҙ аллы һәм ярҙамсы һүҙ төркөмдәре, һүҙ төркөмдәре булараҡ исем, сифат, һан, теркәүес тураһындағы белешмәләр

- үҙ аллы һәм ярҙамсы һүҙ төркөмдәрен айыра белеү

- контроль диктанттар, изложение, иншалар яҙыу.

9 – сы класты тамамлаған уҡыусыларҙың белем кимәленә талаптар:

1. Ҙур булмаған эпик әҫәрҙәрҙе йәки уларҙың өҙөктәрен һөйләп биреү

Художество әҫәрҙе инсценировкалау.

2. Уҡытыусы ҡуйған проблемалы һорау ярҙамында геройға характеристика биреү

- тәҡдим ителгән әҫәрҙе тәржемә итә белеү, таныш булмаған һүҙҙәрҙе айыра белеү

- 12-14 шиғырҙы яттан тасуири һөйләй белеү

- эпик, лирик, лироэпик һәм драматик әҫәрҙәрҙе әйыра белеү

3. Һорауҙарға тулы яуап һәм геройҙарға баһалама биреү

- уҡылған әҫәрҙәргә үҙ мөнәсәбәтеңде белдерә белеү

4. Телмәр ағышында өндәрҙең үҙгәреүен айыра һәм аңлата белеү

- диалогтарҙа башҡа кешеләрҙең телмәрендәге орфоэпик хаталарҙы күҙәтә һәм төркөмләй белеү

- Һүҙлектәр менән файҙалана белеү

- диктант, изложение һәм иншалар яҙыу

- өндәш һүҙҙәр, улар эргәһендә тыныш билдәләренең ҡуйылышы

- һүҙҙәрҙә яһаусы һәм үҙгәртеүсе ялғауҙарҙың килеү тәртибе

- үҙ аллы һәм ярҙамсы һүҙҙәрҙең телмәрҙәге роле.

10 – сы класты тамамлаған уҡыусыларҙың белем кимәленә талаптар:

1.Художество әҫәрҙәрен тасуири уҡыу

Уҡылған әҫәрҙәрҙе йәки уларҙың өҙөктәрен яҙма йәки телдән һөйләп биреү

Өйрәнелә торған әҫәр буйынса телдән йәки яҙма рәүештә фекер йөрөтөү характерындағы инша яҙыу, һорауҙарға тулы яуап биреү.

Яҙма йәки телдән сығыш яһау өсөн план төҙөй белеү.

Үҙ аллы уҡылған әҙәби әҫәр, ҡаралған кинофильм һәм телевизион тапшырыу хаҡында баһалама бирә белеү.

2. Бирелгән тема буйынса диалог төҙөү, диалогты дауам итә белеү.

Тексты икенсе телгә тәржемә итеп һөйләү.

14-16 шиғырҙы яттан тасуири һөйләй белеү.

3. Тексты мәғәнәүи өлөштәргә бүлеү, уларға исем биреү, план төҙөү

- гәзит-журналдарҙан, китаптарҙан материал йыйып, хикәйә төҙөү

- әҫәрҙән кәрәкле өлөштәрҙе һайлап ала белеү

4. Һүҙбәйләнеш, һүҙбәйләнештә эйәртеүсе һәм эйәреүсе һүҙҙәр.

Һөйләмдең баш киҫәктәрен, һөйләмдең эйәрсән киҫәктәрен айыра белеү.

11 – се класты тамамлаған уҡыусыларҙың белем кимәленә талаптар:

1. Художестволы, фәнни-популяр һәм публицистик текстарҙы ҡысҡырып етеҙ уҡыу

Яҙма йәки телдән сығыш яһау өсөн план төҙөй белеү

- үҙ аллы уҡыған әҙәби сәнғәт әҫәрҙәренә яҙма һәм телдән баҙалама бирә белеү

2. Художестволы әҫәрҙәрҙе, фәнни-популяр һәм публицистика әҫәрҙәрен айыра белеү

Тексты икенсе телгә тәржемә итеп һөйләү.

14-16 шиғырҙы яттан тасуири һөйләй белеү

3. Яҙыусы һүрәтләгән художестволы картиналарҙы уй менән күҙ алдына баҫтырыу

- бирелгән тема, һүрәт, картина буйынса һөйләй белеү

4. Билдәле эйәле, билдәле эйәһеҙ, эйәһеҙ һөйләм, дөйөм эйәле һәм атама һөйләмдәрҙе айыра белеү

- кешенең эске донъяһын, тәбиғәттең төрлөсә торошон, төрлө хәл-ваҡиғаларҙы ҡыҫҡа ғына һүрәтләү өсөн бер составлы һөйләмдәрҙе файҙалана белеү.

1 - се класты тамамлаған уҡыусыларҙың белем кимәленә талаптар:

• 
  Башҡорт теленең бөтә өндәре һәм хәрефтәре, өн менән хәрефтең айырмаһы.
  
• 
  Һүҙгә өн анализы, ижек анализы яһау, ҡалын һәм нәҙек һуҙынҡылар, тартынҡыларҙы айыра алыу, уларҙы дөрөҫ әйтеү, шулар нигеҙендә һүҙҙәр төҙөү.
  
• 
  Кем, нимә, кемдәр, нимәләр һорауҙарына һәм уларға яуап булған һүҙҙәрҙе белеү һәм ҡулланыу. Ни эшләй, ни эшләне һорауҙарын ҡуллана белеү. Ниндәй, ҡайһы, ҡайҙа һорауҙарының мәғәнә үҙенсәлектәрен аңлау, уларға яуап биреү. Минең, һинең, уның, һеҙҙең, уларҙың алмаштарының мәғәнәләрен төшөнөү, уларҙы телмәрҙә ҡулланыу. Кешенең исеме, фамилияһы, ҡала, район, ауыл, китап, журнал исемдәренең дөрөҫ яҙылышын практик үҙләштереү.
  
• 
  Һүҙҙәрҙе ижекләп, дөрөҫ, аңлы, шыма һәм тасуири уҡыу.
  
• 
  Әкиәт, шиғыр, хикәйә, көләмәс, йомаҡ тыңлау, кәрәк саҡта яуаптарын табыу, йөкмәткеһен һөйләү.
  
• 
  Яҙма һәм баҫма текстарҙы күсереп яҙыу. Яҙылышы ауыр булмаған һүҙҙәрҙе, ике-өс һүҙҙән торған типик һөйләмдәрҙе тәүҙә күсереп, шунан диктант итеп яҙыу.
  
• 
  Таныш темаға хикәйә төҙөп һөйләү, уҡытыусы биргән һорауға яуап яҙыу.
  
• 
  Һөйләм аҙағында нөктә, һорау билдәһе ҡуя белеү.
  

1. уҡытыусының һөйләгәнен йәки уҡығанын аңлай алыу:

- тексты тыңлау һәм йөкмәткеһен һөйләү, йөкмәткеһе буйынса рәсем яһау.

- текст буйынса иптәштәренә йәки уҡытыусыға һорауҙар биреү

- 10-12 шиғырҙы яттан белеү.

2. Уҡыған текст буйынса, күҙәтеүҙәр нигеҙендә бәләкәй хикәйә төҙөү һәм һөйләү

- ишеткәндәр, башҡарған эштәр буйынса һөйләү

- бәләкәй күләмле текстың йөкмәткеһен һөйләү

- һүҙлек һүҙҙәрен белеү, уларҙы дөрөҫ ҡулланып һөйләү

- диалог төҙөү, төркөмдәрҙә һөйләшеү.

- үҙең, ғаилә ағзалары, уларҙың исемдәрен белеү, һөнәр-шөғөлдәре, туғанлыҡ мөнәсәбәте тураһында һөйләү

- ваҡиға, персонажға үҙ мөнәсәбәтеңде әйтеп биреү

- башҡорт теленән руссаға һәм киреһенсә тәржемә итеү.

3. тексты талғын, шыма, һүҙҙәрҙе тотош уҡыу:

- тексты дөрөҫ, шыма, талғын уҡыу

- поэтик әҫәрҙәрҙе дөрөҫ интонация менән уҡыу

- уҡыған текстың йөкмәткеһен билдәләй алыу, пенрсонаждарын әйтеү

- текстан һорауҙарға яуаптар табыу, уҡып күрһәтеү.

4. хәрефтәрҙе дөрөҫ, матур һәм тоташтырып яҙыу:

- хәрефтәрҙе матур, дөрөҫ, тейешле кимәлдә тоташтырып яҙыу

- ҙур булмаған тексты күсереп яҙыу

- шундай уҡ текст буйынса йә картина нигеҙендә2-3 һорауға яуап яҙыу

- бирелгән ситуация буйынса текст төҙөп яҙыу.

- ныҡлы әҙерлектән һуң, өйрәтеү характерындағы диктант, изложение, инша яҙыу.

5. Кластан тыш уҡырға тәҡдим ителгән 8-10 әҫәрҙе белеү.

3 - сө класты тамамлаған уҡыусыларҙың белем кимәленә талаптар:

1. уҡытыусы уҡыған йәки һөйләгән, үҙе уҡыған тексты аңлай алыу:

- 3-6 һөйләмдән торған диалогты аңлай һәм уны дауам итә белеү

- уҡытыусыға йәки иптәштәренә уҡыған йәки ишеткән текст буйынса һорауҙар биреү

- текстың темаһын, төп фекерен әйтә белеү.

2. уҡыған әҫәр, картина, экскурсия, ҡараған фильм, билдәле ситуация буйынса әңгәмәлә ҡатнаша алыу:

- текстың йөкмәткеһен һөйләү һәм уны дауам итеү.

- предметты, күренеште, персонажды элементар рәүештә һүрәтләү, уға үҙ мөнәсәбәтен белдерә алыу.

- хәбәр, һорау, өндәү һөйләмдәрҙе, поэтик әҫәрҙәрҙе дөрөҫ интонация менән уҡыу һәм һөйләү.

- текстағы образлы һүҙҙәрҙе, һүрәтләү сараларының мәғәнәләрен аңлатып биреү һәм ҡуллана алыу.

- билдәле ситуация буйынса бәләкәй хикәйәләр төҙөй алыу

- 10-12 шиғырҙы тасуири итеп яттан һөйләй алыу.

3. Тексты шыма, аңлы, дөрөҫ, тотош һүҙләп уҡыу, логик баҫымдарҙы, паузаларҙы дөрөҫ әйтеү.

- тексты тасуири уҡыу

- ваҡиғаларға, геройҙарҙың эштәренә, ҡылыҡтарына баһа биреү

- текстан аңлашылмаған һүҙҙәрҙе һүрәтләү, тасуирлау сараларын таба алыу, мәғәнәләрен аңлатыу, һүҙлектәр менән эш итеү.

- текстың өлөштәренә, иллюстрацияларға исем бирә алыу, өҙөк буйынса план төҙөү

- хикәйә, әкиәт, мәҡәл, йомаҡ жанрҙарын практик айыра алыу.

4. Ҙур булмаған һөйләмдәрҙе күсереп һәм яттан яҙыу:

- текст, күҙәтеүҙәр, экскурсия буйынса һорауҙарға яуап яҙыу

- 3-6 һөйләмдән торған текстың йөкмәткеһен яҙыу

- бер телдән икенсеһенә тәржемә итеү

- өйрәтеү характерындағы изложение, иншалар яҙыу

- яҙғанды элементар рәүештә камиллаштыра алыу.

5. Гәзит-журнал материалдарын, дәреслектә билдәләнгән әҫәрҙәрҙе кластан тыш уҡыу һәм һөйләү.

4 - се класты тамамлаған уҡыусыларҙың белем кимәленә талаптар:

1. Һүрәтләү, хикәйәләү тибындағы текстарҙы тыңлау һәм аңлап ҡабул итеү:

- текстың планын төҙөү

- текстың йөкмәткеһен план буйынса һөйләү, билдәле ситуацияла тексты ижади дауам итеү.

2. Бирелгән тема буйынса диалог төҙөү, диалогты дауам итеү:

- ҡараған фильм, картина, ишеткәндәр, бирелгән ситуация буйынса хикәйә төҙөп һөйләү.

- ваҡиғаға, геройҙың эштәренә, ҡылыҡтарына баһа биреү, үҙ фекереңде иҫбатлау

- тектағы образлы һүҙҙәрҙе, һүрәтләү-тасуирлау сараларын, мәҡәлдәрҙе табыу, телмәрҙә дөрөҫ ҡулланыу

- тексты икенсе телгә тәржемә итеп һөйләү

- 10-12 шиғырҙы яттан тасуири һөйләй белеү

3. Тексты дөрөҫ, аңлы, тасуири уҡыу:

- тексты мәғәнәүи өлөштәргә бүлеү, уларға исем биреү, план төҙөү

- гәзит-журналдарҙан, китаптарҙан материал йыйып, план төҙөү

- әҫәрҙән кәрәкле өлөштәрҙе һайлап ала белеү

- текстан аңлашылмаған һүҙҙәрҙе табыу, һүҙлектәр менә эш итә белеү.

4. Хәрефтәрҙе дөрөҫ һәм матур яҙыу, дөрөҫ тоташтырыу:

- ижади диктанттар, өйрәтеү изложениелары һәм иншалары яҙыу

- иптәшең яҙғанын һәм үҙ яҙмаларыңды тикшереү, камиллаштыра белеү күнекмәләре.

5. Өйҙә башҡортса гәзит-журналдар, китаптар уҡыу һәм класта шулар тураһында фекер алышыу.

5 – се класты тамамлаған уҡыусыларҙың белем кимәленә талаптар:

Башҡорт теленең өндәр системаһы.

Башҡорт теленең үҙенсәлекле өндәре.

Уҡылған әҫәрҙәрҙең йөкмәткеһен үҙләштереү. Образдарға характеристика биреү, уларға үҙ мөнөсөбәтеңде белдереү. Хикәйә менән әкиәтте сағыштырыу, улар араһында айырмалы үҙенсәлектәрҙе табыу.

Башҡорт телендә баҫым, уның үҙенсәлектәре.

Башҡорт телендә һүҙҙәрҙең тамыры, ялғауҙар тураһында төшөнсә биреү.

Башҡорт һәм рус телендә интонация һәм уның төрҙәре, төп өлөштәре: логик баҫым, пауза, фраза баҫымы, телмәр мелодикаһы, тойғо баҫымы.

Башҡорт теленең һүҙлек байлығы, уның сығанаҡтары.

Башҡорт телендә нығынған һүҙбәйләнештәр.

Рус теленән үҙләштерелгән бер төркөм һүҙҙәрҙә ялғау ҡушҡанда һүҙ аҙағында тартынҡы өндөң төшөп ҡалыуын, йәки, киреһенсә, һуҙынҡылар өҫтәлеүен практик күнегеүҙәрҙә күрһәтеү.

Ҡушма һүҙҙәрҙең дөрөҫ яҙылышыш үҙләштереү, иҫтә ҡалдырыу, нығытыу буйынса практик эштәр башҡарыу.

6 – сы класты тамамлаған уҡыусыларҙың белем кимәленә талаптар:

Башҡор әҙәби теле, уның нормалар системаһы тураһында төшөнсә биреү.

Исемдәрҙең һан, эйәлек, килеш һәм хәбәрлек категориялары менән үҙгәрешенең үҙенсәлектәрен, ялғауҙарҙың фонетик варианттарының ҡулланышын практик күҙәтеү.

Исемдәрҙең күплек категорияһы, уларҙың үҙенсәлектәрен рус теленең күплек категорияһы менән сағыштырыу.

Башҡорт телендә исемдәрҙең килеш менән үҙгәреүе.

Исемдәрҙең хәбәрлек категорияһы, уның бирелеү юлдары, уларҙы рус теленә тәржемә итеү буйынса практик эштәр үткәреү.

Һүҙ төркөмө булараҡ башҡорт телендә сифат, уның башҡорт һәм рус телендәге үҙенсәлектәрен практик асыҡлау.

Башҡорт телендә исем алдында килгән сифаттарҙың, рус теленән айырмалы рәүештә, һан, килеш, род категориялары менән практик миҫалдарҙа күрһәтеү.

Алмаш, һан тураһында төшөнсә биреү, күнегеүҙәр эшләү.

Өйҙә башҡортса гәзит-журналдар, китаптар уҡыу һәм класта шулар тураһында фекер алышыу.

7 – се класты тамамлаған уҡыусыларҙың белем кимәленә талаптар:

1. Өйрәнелгән әҫәрҙәрҙең авторын, исемен белергә тейеш

- программала ятлау өсөн тәҡдим ителгән әҫәрҙәрҙең тексын ятлау

2. Яҙыусы ижад иткән художестволы картиналарҙы уйлап күҙ алдына баҫтырыу

- эпик һәм лирик әҫәрҙе айыра белеү

- программаға ярашлы шиғырҙарҙы яттан тасуири һөйләй белеү

3. Художестволы, фәнни популяр һәм публицистик текстарҙы ҡысҡырып, етеҙ уҡыу

- художестволы әҫәрҙәрҙе тасуири уҡыу

- хикәйәләрҙе йәки уларҙың өҙөктәрен һөйләп биреү

Риүәйәт һәм легендаларға төшөнсә биреү.

Һүҙ төркөмө булараҡ ҡылым, уның телмәрҙе ойоштороуҙағы роле.

Рәүештәр, уларҙың мәнәнәләре.

Теркәүестәр, уларҙың һөйләм киҫәктәрен һәм ҡушма һөйләмдә ябай һөйләмдәрҙе бәйләп йөрөүе. Бәйләүестәр, ымлыҡтар тураһында төшөнсә биреү, уларҙың телмәрҙәге әһәмиәтен, дөрөҫ яҙылышын практик үҙләштереү.

Ижложение, ирекле темаға инша яҙыу, хаталар өҫтөндә эшләү.

8 – се класты тамамлаған уҡыусыларҙың белем кимәленә талаптар:

Ябай һөйләм синтаксисы һәм пунктуация. Һүҙбәйләнештәр, уларҙың яһалышы һәм төҙөлөшө. Һөйләмдең баш киҫәктәре. Һөйләмдең эйәрсән киҫәктәре. Тулы һәм кәм һөйләмдәр.

1.Художестволы, фәнни-популяр һәм публицистик текстарҙы ҡысҡырып етеҙ уҡыу

- художестволы әҫәрҙе тасуири уҡыу

- ҙур булмаған хикәйәләрҙе йәки уларҙың өҙөктәрен дөрөҫ һөйләп биреү

- хикәйәләрҙе, әкиәттәрҙе инсценировкалау

2. Өйрәтелгән әҫәрҙәрҙең авторын, исемен, мәғәнәһен белеү

- өйрәнелгән әҫәрҙәрҙең төп темаһын аңлау

- программа тарафынан ятлау өсөн тәҡдим ителгән әҫәрҙәрҙең текстарын яттан белеү

3. Яҙыусы һүрәтләгән художестволы картиналарҙы уй менән күҙ алдына баҫтырыу

- тектың планын төҙөү

- текстың йөкмәткеһен план буйынса һөйләү, билдәле ситуацияла йөкмәткене ижади дауам итеү

4.Төрлө тип һөйләмдәрҙә тыныш билдәләрен ҡуя белеү

- һөйләмдең баш һәм эйәрсән киҫәктәрен айыра белеү

- үҙ аллы һәм ярҙамсы һүҙ төркөмдәре, һүҙ төркөмдәре булараҡ исем, сифат, һан, теркәүес тураһындағы белешмәләр

- үҙ аллы һәм ярҙамсы һүҙ төркөмдәрен айыра белеү

- контроль диктанттар, изложение, иншалар яҙыу.

9 – сы класты тамамлаған уҡыусыларҙың белем кимәленә талаптар:

Ҡушма һөйләм синтаксисы һәм пунктуация.

Эш ҡағыҙҙары төҙөү буйынса эштәрҙе дауам итеү: хат, ғариза, расписка, акт һәм протоколдар яҙа алыу күнекмәләрен үҫтереү.

Ижади һәм стилистик күнегеүҙәр эшләтеү.

1. Ҙур булмаған эпик әҫәрҙәрҙе йәки уларҙың өҙөктәрен һөйләп биреү

Художество әҫәрҙе инсценировкалау.

2. Уҡытыусы ҡуйған проблемалы һорау ярҙамында геройға характеристика биреү

- тәҡдим ителгән әҫәрҙе тәржемә итә белеү, таныш булмаған һүҙҙәрҙе айыра белеү

3. Һорауҙарға тулы яуап һәм геройҙарға баһалама биреү

- уҡылған әҫәрҙәргә үҙ мөнәсәбәтеңде белдерә белеү

4. Телмәр ағышында өндәрҙең үҙгәреүен айыра һәм аңлата белеү

- диалогтарҙа башҡа кешеләрҙең телмәрендәге орфоэпик хаталарҙы күҙәтә һәм төркөмләй белеү

- Һүҙлектәр менән файҙалана белеү

- диктант, изложение һәм иншалар яҙыу

- өндәш һүҙҙәр, улар эргәһендә тыныш билдәләренең ҡуйылышы

- һүҙҙәрҙә яһаусы һәм үҙгәртеүсе ялғауҙарҙың килеү тәртибе

- үҙ аллы һәм ярҙамсы һүҙҙәрҙең телмәрҙәге роле.

10 – сы класты тамамлаған уҡыусыларҙың белем кимәленә талаптар:

Яҙыусылар, шағирҙар ижады менән танышыу. Художестволы әҙәбиәттең теле. Әҙәби тип. Лирик герой тураһында төшөнсә. Тема тураһында төшөнсә.

1.Художество әҫәрҙәрен тасуири уҡыу

Уҡылған әҫәрҙәрҙе йәки уларҙың өҙөктәрен яҙма йәки телдән һөйләп биреү

Өйрәнелә торған әҫәр буйынса телдән йәки яҙма рәүештә фекер йөрөтөү характерындағы инша яҙыу, һорауҙарға тулы яуап биреү.

Яҙма йәки телдән сығыш яһау өсөн план төҙөй белеү.

Үҙ аллы уҡылған әҙәби әҫәр, ҡаралған кинофильм һәм телевизион тапшырыу хаҡында баһалама бирә белеү.

2. Бирелгән тема буйынса диалог төҙөү, диалогты дауам итә белеү.

Тексты икенсе телгә тәржемә итеп һөйләү.

3. Тексты мәғәнәүи өлөштәргә бүлеү, уларға исем биреү, план төҙөү

- гәзит-журналдарҙан, китаптарҙан материал йыйып, хикәйә төҙөү

- әҫәрҙән кәрәкле өлөштәрҙе һайлап ала белеү

4. Һүҙбәйләнеш, һүҙбәйләнештә эйәртеүсе һәм эйәреүсе һүҙҙәр.

Һөйләмдең баш киҫәктәрен, һөйләмдең эйәрсән киҫәктәрен айыра белеү.

11 – се класты тамамлаған уҡыусыларҙың белем кимәленә талаптар:

1. Художестволы, фәнни-популяр һәм публицистик текстарҙы ҡысҡырып етеҙ уҡыу

Яҙма йәки телдән сығыш яһау өсөн план төҙөй белеү

- үҙ аллы уҡыған әҙәби сәнғәт әҫәрҙәренә яҙма һәм телдән баһалама бирә белеү

2. Художестволы әҫәрҙәрҙе, фәнни-популяр һәм публицистика әҫәрҙәрен айыра белеү

3. Яҙыусы һүрәтләгән художестволы картиналарҙы уй менән күҙ алдына баҫтырыу

- бирелгән тема, һүрәт, картина буйынса һөйләй белеү

Һүҙ төркөмдәрен ҡабатлау.

Яҙыусылар һәм шағирҙар ижады менән танышыу.