Қоғамдық ғылымдар жүйесінде этнология және оның орны
жүктеу/скачать 146.94 Kb.
|
| 40.Солтүстік Африка халықтарының антропологиялық және тілдік сипаты
Африка халықтарының өзара антропологиялық ерекшелікеріне қарай отырып, оларды бес нәсілге бөлуге болады: жерорта теңіздік, негроидтық, эфипоиялық, пигмейлік, қытсандық Африканың солтүстігін жағалауын мекендеген халықтарды Жерорта теңізі нәсіліне жатқызады. Олар антропологияның белгілері бойынша еуропойтық өте жақын шашатары қара, көздері қүңгңрт қара қоңыр бойлары 165-170 см. Кейбір антопологиялықтар бүкіл жердің халқын араб және бербер нәсілі деп екіге бөлген. Бұлар өздерінің пікірлерін ҮІІІ ғасырдағы арабтардың Маг риб елдері. Алжир Тунис Марокконы жаулап алумен байланыстырған. Сөйтіп жергілікті берберлер келуші араб тар екеуі екі нәсіл деп түсінген. Тарихи деректерге қарағанда бұл пікірдің ғылыми жағынан дұрыс емес екенін байқау қиын емес, себебі солтүстік Африканы жаулап алушы арабтардың саны 200 мыңнан аспаған ал жергілікті берберлер 10 милионға жақын болған. Сөйтіп келеген араб тар жергілікті халықтың 4 проценті ғана құраған Аздаған араб тар берберлер арабтардың қол астында тіршілік етіп, олардың тілін мәдениетін қабылдаған және қай жағынан да араласқан. Бірақ берберлердің нәсілге айтарлықтай өзгерістерге ұшыраған. Атлас Лився және Мысыр елдерінің халықтары еуропалық немесе Жерорта теңіз Башман нәсіліне жатады. Бұл халықтар солтүстік Африкадағы Сахара, Марокко, Алжир, Тунис жерлерін мекендеген. Африка халықтарын тілдеріне қалай топтауға болады. Олардың тіліндегі ең ірілері бесеу: семит хамит сім’я Судан тілі банту сім’я қытсан мальгаш тілі Семит- хамит семьясындағы тіл де сөйлейтін халықтар солтүстік шығыс Африка Сахараны Шығыс Суданды Эфиопияны Самали жарты аралдарын мекендейді. Семит хамит семьясындағы тілі: Семиттін, нумиттік және берберлерін деп үш бөлікке бөлуге болады. Солтүстік Африканың негізгі халықтарының Діні ислам Діні болып самалады. Бірақ мунда ислам Дінине араб басқыншыларына дейінгі әдет-ғұрыптар мен салттар тығыз араласып кеткен. 41.Солтүстік Африка халықтарының дәстүрлі шаруашылығы Көптеген тунистіктер көптеген ұрпақтар бойы егіншілікпен айналысады, онда қой мен түйе өсіру ерекше орын алады. Ең жақсы жайылымдарды іздеуде көптеген малшылар көшпелі өмір салтын ұстанады. Ыстық күндердің басталуымен шопандар табындарды Телл тауының етегіне айдайды. Тунистерде тіпті мақал бар: "Телл түйелерді қышымадан емдейді, ал қойларға жақсы денсаулық береді". 42.Солтүстік Африка халықтарының материалдық мәдениеті Африка мәдениеті негізінен архаикалық формаларды сақтап қалды. Дәстүрлі африкалық сәулет климаттық жағдайлар мен қолда бар құрылыс материалдарының (тас, сабан, ағаш, саз, жер) әсерінен қалыптасты. Салттық ғимараттарға ерекше назар аударылды: ежелгі Египет пен Мерое (Судан) пирамидалары сақталған, олар Лалибелдің (Эфиопия) 11 шіркеуінің жартастарында монолитті түрде ойылған. Жоғары мәдениеттің дәлелі-Лептис Магна (Ливия) және үлкен Зимбабве (Зимбабве) қалаларының қирандылары, Гардайдағы саздан жасалған сарай, Мавр сахарасындағы бекіністі қала (ксара). Климаттың әсері ылғалды тропикалық ормандарда тұратын йоруба халқының үйлерінде байқалады. Йоруба тіректерге сазды тұрғын үйлер салады және дренажды бассейндер жасайды. Қайғы-қасірет (Буркина-Фасо) бал ұясына ұқсас сазды үйлер жасайды және оларды геометриялық ою-өрнектермен безендіреді. Африкалықтар әлі күнге дейін балшық салу дәстүрін сақтайды: 1907 жылы Дженна қаласында (Мали) 16 метрлік мұнарасы бар 5,6 мың шаршы метр саздан жасалған бірегей мешіт салынды. Свазилендтегі кейбір тайпалар тоқылған бұтақтар мен шөптерден жасалған күмбезді үйлерде тұрады. Африка мәдениеті континенттің солтүстігі мен оңтүстігінде әр түрлі: солтүстік бөлігінде туристерді қабылдайтын және еуропалық әлеммен охотыласпен ынтымақтасатын Араб мемлекеттері орналасқан; Сахара шөлінің оңтүстігінде "қара" Африка орналасқан, онда ата-баба мінез-құлық ережелері сақталады. Ливия мәдениеті белгілі бір дәрежеде оның басқа араб көрші мемлекеттеріне ұқсас, ал Ливия халқы өзін кең Араб қауымдастығының бір бөлігі деп санайды. Негізгі тіл-Ливияның айналасындағы аумаққа ғана тән араб тілінің ауызекі түрі. Шамасы, екі түрлі диалект және жұп рулық және тайпалық диалект бар. Ливиялық арабтар көшпелі бедуиндердің дәстүрлерін мұра етіп, өздерін белгілі бір бедуин тайпасымен байланыстырады. жүктеу/скачать 146.94 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|