м әлім етт і талд ау  да ғд ы сы

137 
«Қатесін тап» тәсілі – 0,43%. «Венн диаграммасы» тәсілі -0,39%, «Deal» әдісі - 
0,34% қамтыды. 
Айқындаушы экспериментте бақылау тобына «Мағыналас сөздер» тәсілінде
бірнеше ұғымдардың ортақ белгілерін табу 0,29 % %-ы н құрады, ортақ белгісі 
жоқ ұғымдарды алып тастау ұғымдардың мәнді және мәнсіз белгілерін 
ажыратуға дағдылары 0,31%-ын құраса, зейінін белсендендіру 0,37%-ын 
құрады. Мәліметті талдау дағдысы 0,45%-ын құрайды. «Сыни тұрғыдан бағалау 
дағдысы» 0,35%, «пайым жасау дағдылары» 0,36 %, ерекшеліктері мен 
айырмашылықтарын табу- 0,24%, түсіндіру, талдау байланыс, болжамдар немесе 
қорытынды жасау - 0,37% қамтыды. Бастауыш мектеп оқушыларының ұғым 
жайлы білімін қалыптастырудың логикалық амал-тәсілдерінен «Мағыналас 
сөздер» тәсілі 0,41%, «Жұбын тап» тәсілі -0,43% , «Шындық па, жалған ба?» 
тәсілі - 0,41% , «Қатесін тап» тәсілі- 0,5%. «Венн диаграммасы» тәсілі -0,39%, 
«Deal» әдісі - 0,63% қамтыды. 
Бұл зерттеу нәтижелерінен алынған көрсеткіштер ЭТ және БТ - дағы 
балалардың рефлексивтік – бағалау компоненті бойынша бастауыш мектеп 
оқушыларының ұғымды тануын қалыптастырудың логикалық амал-тәсілдері 
арқылы оқыту үрдісінде ойы мен тілін дамыту әдістемесін ұйымдастыруды әлі 
де болса қажет ететіні статистикалық болжам құрып дәлелдеуді керек етеді. Олай 
болса, бастауыш мектеп оқушыларының ұғымды тануын қалыптастырудың 
логикалық амал-тәсілдерінен алынған тест нәтижелері мен ойы мен тілін дамыта 
оқыту арасында өзара байланысы бар немесе жоқ екендігін дәлелдеуге Пирсон 
χ
2 
критерийін пайдаландық. Статистикалық болжам құрамыз. 
Н
0 – 
нольдік болжам, бастауыш мектеп оқушыларының ұғымдарын 
қалыптастырудың логикалық амал-тәсілдерінен алынған тест нәтижелері мен 
ойы мен тілін дамыта оқыту әдістері арасында өзара байланысы жоқ. 
Н
1 – 
жұмыс болжамы, бастауыш мектеп оқушыларының ұғымдарын 
қалыптастырудың логикалық амал-тәсілдерінен алынған тест нәтижелері мен 
ойы мен тілін дамыта оқыту әдістері арасында өзара байланысы бар.
χ
2 
критерийі бойынша
теоретикалық үлестірімді эмптрикалық үлестірімнен 
салыстыруға және логикалық амал-тәсілдерін көптеген эмпирикалық 
үлестіріммен салыстыруға болады. χ
2 
критерийі мына формуламен есептелінеді. 
χ
2 
= ∑
(𝑓𝑒𝑗−𝑓𝑛)2
𝑓𝑛
𝑘
𝑗=𝑓
f ej – эмпирикалық жиілік 
ft – теориялық жиілік 
k- топтың саны 
j – топтың реттік нөмірі 
fi
= 𝑛/𝑘
n – зерттелушілер саны [143,б. 68]. 
Эксперимент тобындағы 3 сыныптың бастауыш мектеп оқушылары (1-топ) 
мен логикалық тапсырмаларды орындауда байқалған сәтсіздіктен қашу 
моитвациясы басым бақылау тобы зерттелушілер тобының түрлі қиындық 
деңгейдегі логикалық тапсырмаларды таңдауының үлестірімдерін салыстырсақ 

138 
0 
болады. 
1-3 –жеңіл логикалық тапсырмалар; 
4-5 орташа қиындықтағы логикалық тапсырмалар; 
6-8 – күрделен логикалық тапсырмалар; 
9-10 – күрделі логикалық тапсырмалар. 
Зерттелушілер 
мәліметтері 
бойынша 
эксперименттік 
топта 
45 
зерттелушілер, ал бақылау тобында 48 субъект өте жеңіл тапсырмалар таңдап 
алды, ЭТ-та 20 респондент орташа қиындықтағы тапсырмаларды таңдады, ал 
бақылау тобында 17 зерттелуші, эксперименттік топта 7 зерттелуші күрделене 
бастаған тапсырмаларды таңдаса, ал бақылау тобында 6 зерттелуші таңдап алды. 
Күрделі тапсырмаларды ЭТ-да 4 зерттелушілер таңдаса, ал бақылау тобында 3 
зерттелуші таңдады. 
Ең алдымен, 1-топ эксперименттік топ зерттелушлерінің түрлі қиындық 
деңгейдегі тапсырмаларды таңдау жиілігін (яғни эмпирикалық үйлесірімін) 
теориялық жиілікпен салыстырайық (Кесте 30). 
H
0
- нольдік болжам – бастауыш мектеп оқушыларының логикалық 
тапсырмаларын таңдау үлестірімінің теориялық үлестірімнен жеткілікті мәнді 
бпйланысы жоқ, яғни жоғары деңгейде логикалық тәсілдер ойы мен тілін
дамуына әсер етпейді.
H
1 - 
жұмыс болжам – бастауыш мектеп оқушыларының логикалық 
тапсырмаларын таңдау үлестірімінің теориялық үлестірімнен жеткілікті мәнді 
байланысы бар, яғни жоғары деңгейде логикалық тәсілдер оқушылардың ойы 
мен тілін дамуына әсер етеді. 
Кесте 28 – ЭТ және БТ бастауыш мектеп оқушыларының логикалық 
тапсырмаларын таңдау арқылы ойы мен тілін даму деңгейлерін тексеру 
таспсырмаларын анықтаушы эксперимент барсында алынған мәліметтердің
сандық және сапалық талдау 
Тапсырмалар № 
ЭТ көрсеткіштері 
БТ көрсеткіштері 
Барлығы 
∑ 𝑓𝑗 
1.1-3 
45 (А) 
48 (Б) 
93 
2. 4-5 
20 (В) 
17(Г) 
37 
3. 6-8 
7 (Д) 
6(Е) 
13 
4.9-10 
4 (Ж) 
3 (З) 
7 
Барлығы∑f
i 
76 
74 
150 
Бұл топтың эмпирикалық жиілігі кестеде көрсетілген. Ал теориялық жиілігі
f
t
= k/n = 76/3 = 25 
Жоғарыда берілген формуласы бойынша χ
2
мәнін анықтаймыз. 
χ
2
=
(45+25)
25
+
(20+25)
25
+
(7+25)
25
+
(4+25)
25
= 18,56

139 
v= (k-1) (с-1)=( 6-1) (3-1) = 10 үшін χ
2 
критерийінің шеткі мәндерін табамыз. 
χ
2
= {
18,307, 𝑝 ≤ 0,05
23,209 , 𝑝 ≤ 0,01
Пирсонның χ
2 
эмп 
эмпирикалық мәні аралық аймақта орналасқандықтан, 
χ
2 
эмп 
≥
χ
2
крит, яғни біз 
H
1 - 
жұмыс болжамын толық сенімділікпен қабылдай 
алмаймыз. Бастауыш мектеп оқушыларының логикалық тапсырмаларын таңдау 
үлестірімінің теориялық үлестірімнен арасында мәнді байланыс бар, бірақ толық 
сенімділікпен осы байланыстың статистикалық мәнді екенін әзірше айта 
алмаймыз, мұндай жағдайда зерттеу жұмысы жалғаса түседі.
Алынған нәтижелер бастауыш мектеп мұғалімдеріне логикалық амал-
тәсілдер арқылы оқушылардың ойы мен тілін дамыту әдістемесін 
ұйымдастыруды және бастауыш мектеп оқушыларының логикалық амал-
тәсілдер арқылы ойы мен тілін дамыта оқытуды әдістемелерін қажет ететінін 
көрсетті.  

жүктеу/скачать 6.99 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: