Орман аңдары мен құстарының биологиясы”

1. Сіз білетін қоян тәрізділер тұқысдастарының қарын құрылысында болатын ерекшеліктерді атаңыз.

2. Қазақстанда қоян тәрізділер қалай таралған?

3. Қоян тәрізділер тұқымдастарына түрлі тұқымды үй қояндары жата ма?

1. 
   Қандай жануарларды күйіс қайыратындар деп атайды? Мысал келтіріңіз.
   
2. 
   Жұп тұяқтылардың көндігуін (жерсіндіруін) және қайта көндіктіру (жерсіндіру) мәнін түсіндіріңіз.
   
3. 
   Медицинада панты, дәрілік, техникалық жабдық және т.б. ретінде қолданылатын аң аулау өнімдері түрлерін атаңыз.
   

1. 
   Дарақтарды (дауысынан, көзбен шамалап) есептеу дегеніміз не?
   
2. 
   Кездесетін түрлерді анықтайтын қандай ықшамды есептеу тәсілін білесіз?
   
3. 
   Қақпанмен ұсақ аңдарды ордада, шұңғылда (жырашық) аулағанды қалай санайды?
   
4. 
   Қояндарды, жыртқыштарды және тұяқты аңдарды қыстың қарындағы ізінен қалай санайтынын айтыңызшы?
   
5. 
   Аңдар мен құстарды қоректенген және олардың өсімдікке тигізген әсерінен зерделетін жолдарын атаңыз.
   

1. 
   Қазақстан аумағындағы аң аулау зерзаттарын (объекты-сүтқоректілердің 34, құстардың 59 түрлері) атаңыз.
   
2. 
   ҚР аң аулануға пайдаланатын жер-су алаңы қанша?
   
3. 
   ҚР қорықшылардың (егерь) жалпы саны қанша?
   

1. 
   Ауланатын жануарларды өндіруге қажет құрал-жабдықтарды атаңыз.
   
2. 
   Өздігінен түсетін аулау құрал-жабдықтарын атап, оларға сипаттама беріңіз.
   
3. 
   Улы еліктіргіш дегеніміз не? Олар неге зиянды жыртқыштарды жоюға қолданылады?
   

4.1. Әдістемелік ұсынымдар.

№ 1 тақырып – Құстардың ұялары, оларды жіктеу, негізгі параметрлері.

№ 2 тақырып – Құстарға арналған жасанды ұялар.

№ 3 тақырып – Зиянды сүтқоректілермен күресу дәрі-дәрмектері мен тәсілдері.

№ 4 тақырып – Ауланатын құстар мен аңдарды есептеу тәсілдері. Жануарлардың іздері.

№ 5 тақырып – Аң аулау түрлері.

№ 6 тақырып – Аңдар мен құстардың тұлыптарын-чучела дайындау және ұшаларын-тушек тығыздап, толтыру.

№ 7 тақырып – Ауланатын-кәсіптік жануарлардың бір түрін немесе туыс түрлер топтарын тиімді пайдаланудың биологиялық негіздері.

№ 8 тақырып – Ауланатын-кәсіптік немесе сирек кездесетін жануарлардың бір түрінің немесе туыс түрлер топтарының жүйеленуі және биологиясы.

№ 9 тақырып – Мекендеу ортасына нақты түрдің бейімделуі.

№ 10 тақырып – Нақты аң аулау шаруашылығының, ауданның, облыстың ауланатын-кәсіптік жануарларының қорлары (ресурсы) және пайдаланудың болашағы.

№ 11 тақырып – Сирек кездесетін және жоғалып бара жатқан жануарларды қорғаудың және өсірудің биологиялық негіздері.

№ 12 тақырып – Орманды, далалы жерлерге бейімделген жануарлар түрлері жүйеленуінің (систематикалық) салыстырмалы сипаттамасы.

№ 13 тақырып – Таулы жерлерде, суда тіршілік етуге бейімделген жануарлар түрлері жүйеленуінің (систематикалық) салыстырмалы сипаттамасы.

№ 14 тақырып – Ауланатын-кәсіптік жануарлардың таралу аймағының (ареал) және санының тарихи өзгерісі.

0. 
   5. Студенттердің ағымдағы және қортынды бақылауға арналған сұрақтарының тізімі.
   

1. 
   Бакалаврлар дайындаудағы орман аңдары мен құстары биологиясы пәнінiң маңызы неде?
   
2. 
   Биологияның қысқаша дамуын сипаттаңыз.
   
3. 
   Биологияның басқа пәндерімен байланысы қандай?
   
4. 
   Орман аңдары мен құстарын зерделеудегі кейбір мақсаттарды және әдістерді атап, сипаттаңыз.
   
5. 
   Пән қандай бөлiмдерден тұрады? Олардың мақсаттары неде?
   
6. 
   Құстар класының жалпы сипаттамасын беріңіз.
   
7. 
   Құстардың пайда болуы және эволюциясы туралы не білесіз?
   
8. 
   Құстардың морфологиялық ерекшеліктері мен ұшуға бейімділігі неде?
   
9. 
   Құстың ағзалар жүйелері, сүйектері, бұлшық еттері құрылысындағы ерекшеліктері қандай?
   
10. 
    Қауырсындар, олардың жіктелуі, жұмыртқаның құрылысы қандай?
    
11. 
    Құстардың физиологиялық, қозғалу және экологиясының негізгі ерекшеліктері, географиялық таралуы, саны қандай?
    
12. 
    Құстар қалай тыныс алады, онда газ алмасуы қалай жүреді?
    
13. 
    Мекен ету ортасына, қоректенуіне байланысты құстар қалай бейімделеді?
    
14. 
    Жыртқыш құстар мен жапалақтардың сыртқы пішіні қалай бейімделетінін түсіндіріңіз.
    
15. 
    Жыртқыш, балық, жәндік, дән қоректі құстарды сипаттаңыз.
    
16. 
    Ағаш-бұта құстарының қанаттары, аяқтары және тұмсығы құрылысындағы ерекшеліктерді сипаттаңыз.
    
17. 
    Ағашта өрмелейтін, жерде ұя салатын, түнейтін, батпақ-шалғын, су маңында мекендейтін, сирақты батпақ, батпақ, су жағалауындағы балшықшы, ашық кеңістікте мекендейтін, жүгіретін, жылдам ұшатын, су, сүңгитін, әуе-су және құрлық-су құстары не білесіз?
    
18. 
    Ауа қапшығының және құйымшақ безінің маңызы неде?
    
19. 
    Құстар тіршілігіндегі кезеңдік құбылыстар туралы не білесіз?
    
20. 
    Құстардың жылдық тіршілік циклін сипаттаңыз.
    
21. 
    Әртүрлі экологиялық топтағы құстардың ұшып келу, кету кезектілігі туралы не білесіз?
    
22. 
    Құсойнақ дегеніміз не?
    
23. 
    Құстардың жыныс диморфизмі, оның пайда болу формалары.
    
24. 
    Түлеу дегеніміз не? Түлеген құстарды қалай қорғайды, мерзімдік қоныс аударуы, қыстауы қалай жүреді?
    
25. 
    Құстар биологиясындағы ұшып кетудің маңызы, қоныс аударуының пайда болуын қалай түсінесіз?
    
26. 
    Әртүрлі орман типтерінде құстар қалай таралған?
    
27. 
    Құстар және орман зиянкестері туралы не білесіз?
    
28. 
    Жыртқыш құстарды сипаттаңыз.
    
29. 
    Орман жағдайына құстардың тигізетін әсері неде?
    
30. 
    Орманды қорғау үшін құстарды еліктірудің техникасы қандай?
    
31. 
    Құстарды қорғауға арналған орман шаруашылығының тәсілдері және экожүйедегі құстардың рөлі.
    
32. 
    Қазақстанның қызыл кітабы, сирек кездесетін түрлердің тұрақтанған жай күйінің топтары (категориялары) қандай?
    
33. 
    Құстар класының тармақтарын баяндаңыз.
    
34. 
    Құрып біткен және қазіргі құстар қатары туралы не білесіз?
    
35. 
    Дүниежүзілік құс мақұлықаты туралы жалпы түсінік.
    
36. 
    Құс түрлердің жалпы санын білесіз бе?
    
37. 
    Қазіргі құстар қатары, олардың аттары, көлемі, құрылымы, негізгі тұқымдастары, сипаттамасы, морфологиялық және биологиялық ерекшеліктері негізгі түрлері неде?
    
38. 
    Сүтқоректілер класының жалпы сипаттамасын беріңіз.
    
39. 
    Сүтқоректілердің негізгі белгілері, дамуы мен эволюциясы, өрлеу дамуы, морфологиялық және биологиялық ерекшеліктерін сипаттаңыз.
    
40. 
    Ашық кеңістіктерде мекендейтін сүтқоректілер туралы не білесіз?
    
41. 
    Орман аңдарын атап, сипаттаңыз.
    
42. 
    Паналар дегеніміз не?
    
43. 
    Сүтқоректілердің экологиялық топтары туралы не білесіз?
    
44. 
    Жербеті, жерасты, су, орманда мекендейтін, ұшатын аңдарды атап, сипаттаңыз.
    
45. 
    Сүтқоректілердің жылдық тіршілік циклі дегеніміз не?
    
46. 
    Сүтқоректілер көбеюге қалай дайындалады?
    
47. 
    Төлдеу және ұрықтың өсуі қалай өтеді?
    
48. 
    Аңдардың орман шаруашылығындағы маңызы қандай?
    
49. 
    Олардың орман тіршілігіне тигізер әсері туралы не білесіз?
    
50. 
    Санитар-аңдар мен ауру таратушыларды атап, сипаттаңыз.
    
51. 
    Сүтқоректілер класын қалай жүйелейді?
    
52. 
    Қағанақты сүтқоректілердің қысқаша сипаттамасын беріңіз.
    
53. 
    Қазақстанды мекендейтіндердің айырмашылық белгілері, таралу аймағы-ареал, биологиялық ерекшеліктері, шаруашылық, ғылыми және әсемдік-эстетика маңызы.
    
54. 
    Орман және аң аулау шаруашылықтары өзара қандай іс-қимылдар жасайды?
    
55. 
    Қазақстанның аң аулауға пайдаланатын жер-суларын атаңыз.
    
56. 
    Аң аулауға пайдаланатын жер-судың дамуы, жіктелуі, бағалануы дегеніміз не?
    
57. 
    Ұтымды тығыздығын және ауланатын жануарлардың әр түрлерінің аулауға пайдаланатын жер-суға сыйымдылығын есептеу қалай жүреді?
    
58. 
    Аңшылық мақұлықатының басты түрлерін есептеу әдістерін және пайдалану қалпын есептеуді түсіндіріңіз.
    
59. 
    Пайдаланатын жер-су сапасын жақсарту, ауланатын жануарлардың тұрақтары жағдайын уақытша жақсарту, аңшылық мақұлықаттың сан және сапа құрамын көбейту, ауланатын жануарларды қорғау іс-шаралары қалай өтеді?
    
60. 
    Жыртқыштарды сұрыптап, санын реттеу үшін неге атады?
    
61. 
    Биотехниялық жұмыстар кешеніндегі орман шаруашылығының іс-шараларын сипаттаңыз.
    
62. 
    Аң аулау қару-жарақтары және оқ-дәрілері туралы не білесіз?
    
63. 
    Өздігінен аулайтын тұзақтарды атап, сипаттаңыз.
    
64. 
    Аң аулайтын иттерді, олардың тұқымдарын, пайдалануды (қолдану) түсіндіріңіз.
    
65. 
    Аушы құстар дегеніміз не?
    
66. 
    Аң аулаудағы қауіпсіздік техникасы туралы не білесіз?
    
67. 
    Жануарлар әлемін қорғайтын, пайдаланатын заң туралы не білесіз?
    
68. 
    Аулауға рұқсат етілмеген аңды аулаушылықпен-браконьерство қалай күреседі?
    
69. 
    Құстар мен аңдардың халықаралық құқығын қорғау дегеніміз не?
    
70. 
    Құстар класының жалпы сипаттамасын беріңіз.
    
71. 
    Құстың қауырсын-тері жамылғысы неден тұрады, оның қызметтері қандай? Мамық қауырсынның контуралық түрінен айырмашылығы неде? Бағыттағыш қауырсындар дегеніміз не?
    
72. 
    Құстардың өсіп-өну тәсілдерін және ұя салуын сипаттаңыз.
    
73. 
    Қандай құстарды қызылшақа балапандыларға, қайсысын бір ұядан өскендерге жатқызады?
    
74. 
    Құстардың тіршілігіндегі қайта қайтудың маңызы қандай? Мысал келтіріңіз.
    
75. 
    Құстар қанша жыл тіршілік етеді?
    
76. 
    Жерде қанша құстар бар?
    
77. 
    Жерде құстардың қанша түрлері бар? Олардың әртүрлілігі дегеніміз не?
    
78. 
    Құстардың жалпы қабылданған жүйелеу категориясын атаңыз.
    
79. 
    Құстардың қазіргі отрядтарына не жатады? Олардың қазақша, орысша атауларын атап, көлемін, құрылымын, негізгі тұқымдастарын және морфологиялық, биологиялық сипаттамаларын, ерекшеліктерін түсіндір.
    
80. 
    Қаз тәрізділердің қазіргі отрядтарын, олардың қазақша, орысша атауларын, негізгі тұқымдастарын, сипаттамаларын, морфологиялық және биологиялық ерекшеліктерін атаңыз.
    
81. 
    Орман құстары орманда барлық қабаттарды пайдаланып орналасады, оны экологиялық тауша деп атайды. Ондағы қаз тәрізділер отрядтарының орнын анықтаңыз.
    
82. 
    Жерден қорек іздеу үшін қаз тәрізділерде қандай арнайы құрылғы пайда болды?
    
83. 
    Тіршілік қауымдастықтағы жапалақ тәрізділер отрядының рөлі қандай екенін атаңыз.
    
84. 
    Жапалақтар пайдалы ма? Олар онымен бірге аң аулау шаруашылығына зиянын тигізбей ме?
    
85. 
    Жапалақтардың қандай түрлері ұшып келетінін және ландшафтағы таралымын атаңыз.
    
86. 
    Сүтқоректілердің түк жабындысын сипаттаңыз.
    
87. 
    Сүтқоректілерде қандай тіс категориялары кездеседі? Басқа отрядтар өкілдерінде тіс жүйесі қалай дамыған?
    
88. 
    Сүтқоректілердің көбею, төлдерін сүтпен қоректендіру ерекшеліктері неде?
    
89. 
    Жұмыртқасалатын, қалталы, қағанақты сүтқоректілердің құрылысын, көбею ерекшеліктерін салыстырыңыз.
    
90. 
    Қағанақты сүтқоректілер негізгі отрядтарының құрылысын, тіршілік ету ерекшеліктерін сипаттап, оларға мысал келтіріңіз.
    
91. 
    Сүтқоректілердің маңызы неде?
    
92. 
    Аң фермасында қандай аңдарды өсіреді?
    
93. 
    Кәсіптік сүтқоректілерді баяндаңыз.
    
94. 
    ШҚО жабайы аңдар санының динамикасын сипаттаңыз.
    
95. 
    Аңдардың қандай ұқсастықтары мен ерекшелік белгілерін білесіз?
    
96. 
    Сүтқоректілердің жылдық тіршілік циклі дегеніміз не?
    
97. 
    Жәндік қоректілер отрядтарының құрылыс ерекшеліктерін атаңыз.
    
98. 
    Орман және орманды дала аймағындағы кірпілер тұқымдасының ерекшелік белгілерін сипаттаңыз.
    
99. 
    Жәндік қоректілердің таралу аймағы, биологиялық ерекшеліктері және маңызы қандай?
    
100. 
     Жыртқыш аңдардың тіс формуласы қандай?
     
101. 
     Жыртқыштардың азу тістерін сипаттаңыз.
     
102. 
     Жыртқыштар бас сүйегінің бұлшық еті, әсіресе шайнау еті неге күшті дамыған?
     
103. 
     Неге көптеген жыртқыштарда ең маңызды рөлді тырнағы орындайтынын түсіндіріңіз?
     
104. 
     Неге жыртқыш аңдардың көбі жылына бір рет қана күшіктейді және олардың саны аз болады, ал кейбір ірі аңдар 1-2 күшік әкеледі, оның өзі жыл сайын болмайды?
     
105. 
     ТМД елдері мен Қазақстанда мекендейтін кемірушілер отрядтарының 15 тұқымдасын атаңыз.
     
106. 
     Не себепті тиіндер тұқымдасы орманда, далада, шөлді жерлерде, таулы аймақтарда мекендеуге бейімделгенін баяндаңыз.
     
107. 
     Қазақстанның Қызыл кітабына еңгізілген аламан тәрізділер тұқымдасы түрлерін атап, оларды қорғау жолдарын түсіндіріңіз.
     
108. 
     Қарақастар тұқымдасының айырмашылық белгілерін атаңыз.
     

2. Қазақстанда қоян тәрізділер қалай таралған?

109. 
     Қандай жануарларды күйіс қайыратындар деп атайды? Мысал келтіріңіз.
     
110. 
     Жұп тұяқтылардың көндігуін (жерсіндіруін) және қайта көндіктіру (жерсіндіру) мәнін түсіндіріңіз.
     
111. 
     Медицинада панты, дәрілік, техникалық жабдық және т.б. ретінде қолданылатын аң аулау өнімдері түрлерін атаңыз.
     
112. 
     Дарақтарды (дауысынан, көзбен шамалап) есептеу дегеніміз не?
     
113. 
     Кездесетін түрлерді анықтайтын қандай ықшамды есептеу тәсілін білесіз?
     
114. 
     Қақпанмен ұсақ аңдарды ордада, шұңғылда (жырашық) аулағанды қалай санайды?
     
115. 
     Қояндарды, жыртқыштарды және тұяқты аңдарды қыстың қарындағы ізінен қалай санайтынын айтыңызшы?
     
116. 
     Аңдар мен құстарды қоректенген және олардың өсімдікке тигізген әсерінен зерделетін жолдарын атаңыз.
     
117. 
     Қазақстан аумағындағы аң аулау зерзаттарын (объекты-сүтқоректілердің 34, құстардың 59 түрлері) атаңыз.
     
118. 
     ҚР аң аулануға пайдаланатын жер-су алаңы қанша?
     
119. 
     ҚР қорықшылардың (егерь) жалпы саны қанша?
     
120. 
     Ауланатын жануарларды өндіруге қажет құрал-жабдықтарды атаңыз.
     
121. 
     Өздігінен түсетін аулау құрал-жабдықтарын атап, оларға сипаттама беріңіз.
     
122. 
     Улы еліктіргіш дегеніміз не? Олар неге зиянды жыртқыштарды жоюға қолданылады?