Қостанай, 017 ОӘЖ 005 (075) кбж 65. 292-93 (5Қаз)я73 у-12

10 
Корпорацияның қаржы ресурсы –
меншікті ақшалай кірістер жиынтығы 
мен түсімдерден тыс (тартылған және қарыз), кәсіпорынның қаржылық 
міндеттемелерін орындау үшін арналған, өндірісті кеңейтуге байланысты, 
ағымдағы шығындарды қаржыландыру және шығындары

1, с.15

. 
Корпорацияның қаржылық ресурстарының құрылымы 2 суретте 
көрсетілген. 
Сурет 2 – Корпорацияның қаржылық ресурстарының құрылымы 
Қаржы ресурстарын қалыптастыру шаруашылық-қаржылық қызмет 
кезінде олардың қаржылық қатынастардың жүзеге асыруда және іске асыруда 
кәсіпорындар құру процесінде жүргізіледі. 
Корпорацияны құру кезінде қаржы ресурстарын қалыптастыру көздері 
меншік формасына байланысты негізінде корпорация құрылады. Осылайша, 
мемлекеттік корпорациялардың қаржы ресурстарын құру кезінде, бюджет 
қаражаты 
есебінен 
қалыптастырылады, 
жоғарыда 
тұрған 
басқару 
органдарының қаражаты, оларды қайта ұйымдастыруда басқа да осыған ұқсас 
корпорациялар, және т. б.
Ұжымдық кәсіпорындарды құру кезінде, ерікті 
жарналар мен заңды және жеке тұлғалардың, оларда пай (үлестік) есебінен 
құрылтайшылардың жарналары қалыптастырылады және т. б. Барлық осы 
жарналары (құралдар) жарғылық (бастапқы) капитал және кәсіпорынмен 
құрылған жарғылық қорында жинақталуын білдіреді. 
Компанияның қаржылық ресурсы 
Меншікті қаражат 
есебінен құрылуы 
Қаржылық нарықта 
мобилизациялау 
Түсу тәртібімен қайта бөлу 
Негізгі қызметтен пайда 
Сатудан шығып қалған 
мүлік пайдасы 
Өткізуден тыс кірістер 
операциясы 
Амортизация 
Меншікті бағалы 
қағазды сату 
Басқа да 
эмитенттермен бағалы 
қағаздар бойынша 
пайыздар және 
дивиденттер 
Құнды металдармен 
және шетел 
валютасымен операция 
бойынша кірістер 
Сақтандыру өтемі 
Қаржы ресурсына түсетін 
концерндер, 
ассоциациялар және 
салалық құрылымдар 
Пайлық (үлестік) негізде 
қалыптасатын қаржы 
ресурстары 
Бюджеттік субсидия және 
т.б. 
Тұрақты пассивтер 
Нысаналы түсу 
Компания 
қызметкерлерінің 
пайлық және өзге де 
жарналары т.б. 

11 
Жарғылық капитал – корпорация мүлкінің оның кредиторларының 
мүддесіне кепілдік беретін барынша аз мөлшері 

2

. Жарғылық капитал-
кәсіпорын жарғысында белгіленген капиталының бастапқы сомасы. Ақша қоры 
осының негізінде корпорацияның айналым активі және негізгі қорымен 
қалыптасады.
Болашақта жұмыс істеу процесінде жеке көздерден құрылатын қосымша, 
қаржы ресурстары корпорациялар есебінен тартылған және қарыз құралдарын 
толықтыра алады. Осыдан қосымша қалыптасатын меншікті қаржылық 
ресурстар құрамына кіреді: резервтік капитал, қосымша капитал, бөлінбеген 
пайда, мақсатты қаржыландыру. 
Резервтік капитал – бұл резервте сақталған, ұйымның меншікті 
капиталының бөлігі, ішкі сақтандыру үшін оның шаруашылық қызметіне 
арналған. Ол қолданыстағы құрылтай құжаттары мен заңнамаға сәйкес 
құрылады.
Кепілдігі ретінде мүмкіндіктерін қаржыландыру үздіксіз жұмыс 
істеуін ұйымдастыру және сақталуын үшінші тұлғалардың мүдделерінің 
жағдайында қолайсыз нарықтық конъюнктурада
резервтік капитал құрылады. 
Қосымша капитал – оларды қайта бағалауда айналымнан тыс активтер 
нәтиже сомасы құнының өсуінен айналымнан тыс активтер салдарынан қайта 
бағалау. Қосымша капитал жарғылық капиталын ұлғайтуға пайдаланылуы 
мүмкін, есепті жыл үшін баланстық шығынды өтеу, сондай-ақ басқа да 
мақсаттарға. 
Бөлінбеген пайда – кәсіпорынның жалпы кірісінен (пайдасынан) барлық 
жұмсалған шығындарды (бюджетке төленген салық сомаларын, кірістен 
(пайдадан) басқадай бағытарға пайдаланған сомаларын шегеріп тастағандағы 
қалған бөлігі болып табылады. 
Мақсатты қаржыландыру –бюджеттен алынған, мақсатты түсім соммасы.
Мақсатты қаржыландыру
- 
инвестордың мүдделерін қамтамасыз ету үшін 
күні бұрын межеленген мақсаттарға қол жеткізетін шаралар жүйесін пайдалана 
отырып, нысаналы мақсатпен қаржы ресурстары мен ақшалай қаражат бөлу, 
яғни қаржы қаражатын нақты айқындалған мақсаттарға арналған бағдарламаға‚ 
сметаға‚ бюджетке‚ жарғыға сәйкес арнаулы мақсатпен бөлу 

3

. 
Қомақты қаржы ресурстары қаржы нарығында жұмылдырылуы мүмкін. 
Оларды жұмылдыру нысандары болуы мүмкін: акцияны сату, облигация және 
де басқа да бағалы қағаздар түрлері, сонымен қатар несиелік инвестициялар. 
Құралдарыға қаржы-банк жүйесінен келіп түсетін тәртіппен қайта бөлуде,
сақтандыруды 
өтеу; 
концерндерден, 
ассоциациялардан, 
салалық 
құрылымдардан түскен; пай жарналары; дивиденттер және бағалы қағаз 
бойынша пайыздар; бюджеттік субсидиялар жатады. 
Меншікті капиталдан басқа, корпорацияның қаржылық ресурсы 
финансовые ресурсы тартылған және қарыз көздері есебінен қалыптасады. 
Тартылған қаржы ресурстарының құрамына кредиторлық берешек үшін 
тауарлар, жұмыстар, қызметтер, сондай-ақ есеп айырысу бойынша 
корпорацияның ағымдағы міндеттемелерді барлық түрлері жатады: алынған 
аванс сомасы, заңды және жеке тұлғалардың шотына келесі өнімді жеткізу, 
жұмыстарды орындау, қызметтерді көрсету; кәсіпорынның берешек сомасы 

12 
бюджетке барлық төлем түрлері бойынша, жұмыскерлер табысынан 
ұстағандағы салықтарды қоса алғанда; бюджеттен тыс қорларға жарналары 
бойынша берешек; құрылтайшыларға корпорация берешегі бойынша дивиденд 
төлеу және т. б. 
Заемдық қаржы ресурстар құрамына ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді 
банк несиелері кіреді, сондай-ақ басқа да ұзақ мерзімді қаржылық 
міндеттемелер, пайыздар аударылатын қарыз қаражатына тартылуына 
байланысты (басқа банктердің кредит) және т. б.
Меншікті, заемдық және тартылған капитал, ол бір жағынан, 
корпорациясының қаржы ресурстарына және оның активтерін қаржыландыруға 
қатысады, басқа жағынан, ол заңды және жеке тұлғалардың,мемлекет- нақты 
иелерінің 
міндеттемелерін 
(ұзақ 
мерзімді 
және 
қысқа 
мерзімді) 
қалыптастырады. 
Қаржы ресурсының құрамы, оның көлемі өндіріс көлемінен, оның 
қызметінен, корпорация мөлшері мен түріне байланысты болады. Сондықтан 
да қаржы ресурсының көлемі, корпорация жұмысының тиімділігімен, өндіріс 
көлемімен тығыз байланысты. Өндіріс көлемі неғұрлым көп болса және 
корпорация жұмысының тиімділігі жоғары болса, меншікті қаржы ресурсының 
шамасы көп болады және де керісінше. 
Кез келген корпорация әрекет емес, оқшауланған, белгілі бір қаржылық 
ортамен өзара байланыста, яғни ұлттық қаржы жүйесімен және елдің қаржы 
жүйесі, сатып алушылармен және жеткізушілермен ол өзара іс-қимыл жасайды. 
Қаржылық орта әр түрлі мемлекеттік және жеке институттармен ұсынылған. 
Осындай мемлекеттік институттар болып қаржы Министрліктерімен 
ұсынылған бюджеттік жүйе, салық және кеден қызметтері, түрлі ұлттық 
қадағалаушы және реттеуші органдарымен, банк жүйесімен, сондай-ақ 
халықаралық қаржы және несие ұйымдары табылады. 
Халықаралық қаржы ұйымдары болып ХВҚ-ның (International Monetary 
Found), Әлемдік банк –БҰҰ-ның мамандандырылған ұйым, ХҚДБ (The 
International Bank for Reconstruction and Development) құрамына кіретін тобы,
Халықаралық даму қауымдастығы (International Development Association), 
Халықаралық қаржы корпорациясы (International Finance Corporation), 
өңіраралық даму банктері және басқа да қаржы институттары табылады. Қаржы 
нарығының келесідей сегменттері ұсынылған: алтын нарығы, валюта нарығы, 
несие нарығы және бағалы қағаздар нарығы. 

жүктеу/скачать 1.98 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: