Қостанай мемлекеттік педагогикалық институты Жаратылыстану-математика факультеті
жүктеу/скачать 1.59 Mb. Pdf көрінісі
|
|
Тұздар. Жасушадағы ерітінді күйіндегі минералды тұздар ани- ондар мен катиондарға диссоциацияланып, оңдағы химиялық элементтер мөлшерін және осмостық қысымын калыпты деңгейде ұстап тұруға мүмкіңдік береді. Катиондар ішіндегі ең маңыздылары К + , Na + , Са 2+ , Mg 2+ . Жасушадағы және оның тіршілік ортасындағы кейбір катиондардың қанықпасы бірдей емес. Мысалы, тірі жасуша- дағы калий ионының қанықпасы едәуір жоғары, ал натрий ионы өте аз. Керісінше, жасуша айналасындағы ортада мысалы, қан плаз- масында, теңіз суында калий ионы аз да, натрий ионы көп. Мұндай арақатынас жасуша жарғақшасының (мембранасының) өткізу қасиеті- не тікелей байланысты болғандықтан, жасушаның тіршілігі барысын- да тұрақтылық сақталады. Жасуша тіршілігі жойылған кезде бұл ара- қатынас та тез арада теңеседі. Жасуша мен айналадағы орта иондары- ның әр түрлі қанықпасының болуы ағза тіршілігі үшін өте маңызды. Себебі жасушаға сыртқы ортадан судың енуі, сол сияқты өсімдік- тердің тамыр жүйесі арқылы топырақтан суды сіңіруі — осы заңды- лыққа сай жүретін әрекеттер. Кейбір жеке элементтердін, мысалы 23 Fe, Р, Mg, Co, Zn жетіспеуі нуклеин қышкылдарының түзілуін, гемо- глобиннің, т.б. тіршілікке қажетті ақуыздың синтезделуін токтатып, ағзаны қауіпті ауруларға ұшыратады. Жасушаның тіршілігі үшін НРО 2- 4 , Н 2 РО - 4 ,СІ - , НСО - 3 аниоңдарынын да манызы зор. Бұл анион- дардың болуына байланысты тіршілік әрекетінің барысында қышқыл- дар мен сілтілер үздіксіз түзіліп тұруына қарамастан, қалыпты жағдайда жасуша реакциясы әлсіз сілтілі, бейтарап болады. Олай болса, бұл аниондар жасушаның pH тұрақтылығын анықтайды. Бейорганикалық заттар әртүрлі қосылыстар түзе отырып, жасу- шада ерітіңді күйінде де, қатты заттар күйінде де кездеседі. Мысалы, азот косылыстары ақуыздың, амин қышқылдарының және нуклеин қышқылдары мен АТФ-тың құрамына кіреді. Фосфор косылыстары жасушадағы барлық жарғақша (мембрана) құрамдарына, нуклеин қышқылдары мен АТФ-тың, ферменттердің, ұлпалардың кұрамына кіреді. Кальций қосылыстары қан құрамына еніп, оның ұю бары- сында, сондай-ақ сүйек ұлпасының, бақалшақтың, қаңқаның, т. б. түзілуіне қатысады. Жасушаның құрамында бейорганикалық зат- тармен қоса негізгі органикалық заттар молекуласының болуы шарт. жүктеу/скачать 1.59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|