Қостанай мемлекеттік педагогикалық институты Жаратылыстану-математика факультеті
жүктеу/скачать 1.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| 3. Бытыраңқы екі еселену. ДНҚ қысқа бөлшектерге ыдырап,
жаңадан пайда болатын қос тізбектің негізін қалайды. Одан кейін ДНҚ белгісіз жолмен екі еселенеді. Өте көңіл аударарлық және қарапайым тәжірибелердің көмегімен екінші болжамның дұрыс екені дәлелденді. Мейсельсон мен Сталь «бұрыңғы» және «жаңа» пайда болатын ДНҚ-ны айыру үшін, азоттың екі изотопын (N 14 кәдімгі азот және N 15 атомында қосымша ней- трон бар ауыр изотопты азот) пайдаланып бактерияларды арнайы қоректік ортада ұстап, бірнеше қайталанып жасалған тәжірибенің нәтижесінде ДНҚ-ның жартылай кертартпа жолымен екі еселенетінің дәлелдеді. ДНҚ-ның осы жолмен екі еселенуі соңынан эукариоттарда дәлелдеңді. ДНҚ-ның екі еселенуі үшін оның қос тізбегі ыдырайды. Оның ыдырауына арнаулы ферменттер көмектеседі. Қос тізбектің ыдырауы олардың арасындағы сутектік байланыстардың үзілуінің нәтижесінде жүзеге асады. Сутектік байланыстардың үзілуі ДНҚ молекуласының бір ұшынан басталып, екінші ұшында аяқталады. ДНҚ молекуласы екі тізбекке ажырағаннан кейін сол тізбектердің қарама- қарсысында жаңа тізбектің полинуклеотидтері синтезделеді. Синтезделген ДНҚ молекуласының екі еселенуі немесе редуплика- циялануы Уотсон мен Криктің болжамына сәйкес келетінін эксперимент жүргізген ғалымдар дәлелдеді. Биохимиктер ДНҚ реду- пликатына қатысатын ерекше ферменттер бөліп алды. Бұл ферментті ДНҚ полимераза деп атады. Осы ашқан жаңалығы үшін американ ғалымы Артур Корнберг Нобель сыйлығының лауреаты атанды. 1968 жылы жапон ғалымы Р. Оказакидің зерттеулерінде жаңа жіпшелердің (тізбектердің) синтезделуі үзінді арқылы реттелетіні дәлелдеңді. Синтезделген ДНҚ молекуласының үзінділерін «үзіңді- ертегісі» деп атады. Ол үзінділерден қалайша бірігіп бүтін тізбекпай- да болады? Бұл сұрақтың жауабы американдық ғалымдар Ричардсон 36 мен Вейстің ашқан жаңалықтары арқылы дәлелденді.Ол жаңа үзіндіні ағылшынша лигаза (Ligaza - жабыстырушы, жалғастырушы) фер- менті деп атады. Лигаза ферменттерінің касиетін зерттеу нәтижесінде ол ферменттің жаңа синтезделген ДНҚ-нын «үзінді ертегілерін» бір- бірімен біріктіретіні, яғни оларды бірімен- бірін жалғап, бүтін бір тізбек жасайтыны дәлелденді. жүктеу/скачать 1.59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|