Отношений и мировых языков имени абылай хана центр корееведения
жүктеу/скачать 3.51 Mb. Pdf көрінісі
|
| ілеспе
аударма стратегиясы термині ғалымдар мен аудармашылар арасында әр түрліше түсініледі. Кейбір ғалымдар АС-ларын амал тәсіл деп түсінсе, ал енді басқалары оны тактика деп түсіненді. Әйтсе де, екі пікірдің де ортақ аяда екенін аңғарамыз. Әйткенмен де, ІА зерттеушілердің көбісі аударма стратегияларын ілеспе аудармашының ТТ-ден АТ-ге аударма жасау үшін қажетті дағдылар немесе қабілеттер деп түсінеді. ІА стратегиялары ол – сөйлеушінің коммуникативті интенциясын спикердің мәдени және жеке басының ерекшеліктерін ескере отырып, ТТ-ден АТ-ге адекватты аударма жасаудағы аудармашылық міндеттерді орындау амалдар жиынтығы. Берілген анықтамадан стратегия ұғымы өзіне бірқатар лингвистикалық және экстралингвистикалық факторларды қосатының аңғартады [11, 14-б]. Және осы факторлардың әр қайсысы белгілі бір аударма үзіндісінде нақты бір стратегияның немесе бірнеше стратегилардың таңдалуына себебші бола алады. Кәсіби ілеспе аудармашыда стратегияларды таңдап, қолдану көп жағдайда таза автоматты түрде жүреді. Сонымен қоса, стратегия ТТ-ден АТ-ге аударманы адекватты және эквивалентті жолмен жүргізуді аңғаратындықтан, ілеспе аудармашы бірнеше стратегины бір мезгілде қолдана алады. Сонымен қатар, негіз ретінде бір ғана стратегия алынып, ал қалғандары косымша, көмекші стратегия қызметін атқара алады. Мысалы, алғашында таңдалған стратегия қойылған мақсатқа кол жеткізуге көмектеспеген жағдайда, онда басқа стратегия сол қиын жағдайдан шығуға жәрдемші болады. Отандық ілеспе аударма маманы, ф.ғ.д., профессор Ислам А. Ағылшын-қазақ тілдеріне қатысты аударма негіздері атты монографиясында «аударма стратегиясы – түпнұсқадан мәтінді (жазбаша немесе ауызша болсын) аударма тілде адекватты беруге мақсат еткен бірізді аударма шешімдер» – деп аударма стратегиясы терминіне анықтама береді [12, 46-б]. Аудармашының міндетіне әдетте ТТ-дің дәл аудармасы ғана емес, сонымен қатар, толық мазмұндау да кіреді. «Аудару – КОРЕЕВЕДЕНИЕ КАЗАХСТАНА выпуск 9 (2019) 204 бір тіл құралдарымен басқа тіл құралдары арықыл айтылған дұрыс әрі толық жеткізу» [13,15-б]. Әйткенмен, ІА жасау шарттары, мысалы, жазбаша аудармадағыдай, аударманы ТТ-ден АТ-ге әрқашан толық баяндап, жеткізуге мүмкіндік бере бермейді. Сондықтан, ілеспе аудармашы спикердің жылдам не орташа сөйлеу жыдамдығына байланысты саналы түрде АТ-де мәтін көлемін қысқартуына тура келеді. Бұл үдеріс бірқатар жағдайларға тәуелді орындалады. Біріншіден, әдеттегідей бір тілден басқа тілге аудару буындық арттыруға әкеліп соғады. Ал енді егер спикер ырғақты не орташа жылдамдықпен сөйлейтін болса, онда ілеспе аудармашыға толық аударманы беруге қиын не тіпті мүмкін емес болады. Екіншіден, әр ілеспе аудармашы үшін оның сөйлеу опреациярының орындалу жылдамдығы ІА-да табиғи шектері бар. Соның салдарынан ілеспе аудармашылардың көбісі жоғары жылдамдықта сөйлеген спикер сөзін аудару барысында көптеген қателіктерге жол береді. Үшіншіден, ілеспе аудармашыға спикердің сөздерінің фрагметтерін қабылдау барысында, өзінің сөйлеуінде түпнұсқа мәтінінде сәтті бағдарлану үшін паузалар қажет. Ал бұл болса сөздегі буындық көлемінің арттырумен қарама қайшы болып келеді. Осылайша, ІА-ның орындалуының негізгі шарттарының бірі аудармашыдан лингвистикалық сипаттағы өзгерістерді енгізуге және уақыт тығыздығының әсерінен спикердің сөйлеу жылдамдығының жылдам немесе орташа болуына байланысты АТ-де мәтін көлемін азайтуға талап етеді. Сонымен, спикер өз алдына қойған мақсатқа еш жоғалтуларсыз ақпараттың көлемін азайту амал тәсілін сығымдау деп атаймыз [3, 83-б]. Сығымдау сөзінің этималогиясына назар аударатын болсақ, онда сығымдау сөзі « compression» деген латын сөзінен шыққан болатын. Сығымдау стратегиясы ақпарат артықшылығы салдарынан жүзеге асады. Ал ақпараттың артықшылығы сонымен қатар, көпжақты сипатқа ие. Шын мәнінде, сығымдау ілеспе аудармашы әрекетінің ерекше жағдайында (уақыттың шектеулігінде, спикердің сөзін тыңдап, оны айту үдерістерінің бір мезгілдігінде,) орындалады және сығымдаудың көлемі спикердің сөйлеу ырғақтығын сақтау мақсатында анықталады. Мысалы, Чернов сығымдаудың көлемін сығымдау стратегиясы қолданылмаған жазбаша аударманы және ІА негізінде сығымдау стратегиясы қолданылған аудармаларды салыстыру арқылы сығымдаудың көлемін анықтаған болатын. Нәтижесінде аудама барысында мәтіннің сығымдалуы 30-37%-ға Амангелді А.М. Ілеспе аударма барысында сығымдау стратегиясын... 205 дейін жететіні анықталды. Және ТТ-дегі мәліметтің сығымдалуына әсер ететін негізгі факторларының бірі – оратордың сөйлеу жылдамдығы. ТТ-дегі мәліметтің жеткізілу мәселесі жөнінде Г.Барик, Д. Гервер, Р.Сеттон, Д.Селескович сияқты зерттеушілер айтып, қарастырған болатын. Мысалы, Д.Селековичтің пайымдауынша, спикердің минутына 100-120 сөз айту жылдамдығы кезінде ІА мүмкін болса, ал минутына 200 сөзге жеткен кезде жөнді ІА-ның жүзеге асуы мүмкін болмайды. Ал, енді осыған қарап, сығымдау стратегиясы: сөйлеу жылдамдығы жоғары болған жағдайларда; АТ-де қайталаулар байқалғанда; АТ-де маңызды емес сөздер кездескен кезде; Оратордың ойы қысқа сөйлемдермен жеткізуге болғанда орындалатынын анықтауға болады [14, 87-б]. Корей тілінен қазақ тіліне ілеспе аударма барысында сөйлеушінің ойын қысқа сөзбен жеткізу немесе жалпылау көп жағдайларда оңайға соқпайды. Оған себеп екі тілдің өзгешелігі мен өздерінің жеке ерекшеліктерінде жатыр. Осындай бір ерекшеліктерінің бірі корей тіліндегі кейбір сөздердің буындық деңгейде қысқартып айтылуға болатындығы. Бұл аббревиатураларды қолдану амал-тәсілінен өзгеше болып келеді. Көбінесе аббревиатура қолдану кезінде жер су атаулары мекеме мен ұжым атаулары қысқартуға ұшыраса, бұл жағдайда тек жер су, ұжым не мекеме атаулары ғана емес, сонымен қатар кез келген сөз буындық деңгейде қысқартыла алады. Юн Бен Се бұрынғы министрінің сөзінен мысал келтірейік. Негізгі нұсқа: 여러분들도 아시다시피, 우리 정부는 한일 국교 정상화 50 주년 을 맞이하여 양국간 핵심 과거사 현안인 일본 군위안부 피해자 문제의 조 속한 해결을 위해 적극 노력해왔습니다. Толық аударма: жүктеу/скачать 3.51 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|