ОҚу- әдістемелік қҰжаттар семей – 2008 Мазмұны

2. Тақ тұяқты отрядының экологиясы.

3. Тақ тұяқты отрядының шаруашылық мақызы.

4. Тақ тұяқты отрядының мекен жайы
Үсынылған әдебиеттер: 1,2,3,4

Студенттердің оқытушы басшылығымен өзіндік жұмыстарының сабақ жоспары.

1. Тақ тұяқты отрядының таралуы.

2. Тақ тұяқты отрядының көбеюі.

Тақырып: 8. Киттәрізділер отрядының биологиясы.

Сабаққа арналған сұрақтар:

1. Киттәрізділер отрядына систематикалық шолу.

2. Киттәрізділер отрядының таралуы.

3. Киттәрізділер экологиясы.

4. Киттәрізділер отрядының саны.
Үсынылған әдебиеттер: 1,2,3,4

Студенттердің оқытушы басшылығымен өзіндік жұмыстарының сабақ жоспары.

1. Киттәрізділер отрядының көбеюі

2. Киттәрізділер қоректенуі.

3. Дельфридердің манызы

Тақырып: 9. Жұп тұяқтыларды анықтау

Тапсырма:

Анықтамалар белгілі стандартты токсондар арқылы жүргізіледі:

1. 
   Дене ұзындығы қоян мен түлкіден кіші жануарларда танау түмсығынан қарын жақтан аналь тесігіне дейін өлшенеді, ірі жануарларда танау ұшынан арқасы мен кұйрық түбіне дейін өлшенеді.
   
2. 
   Құйрық ұзындығы- кұйрық түбінен кұйрықтың ұшына дейін өлшенеді.
   
3. 
   Табан ұзындығы-өкшеден ең ұзын саусаққа дейін өлшенеді.
   
4. 
   Құлақ ұзындығы-құлақтың түбінен ұшына дейін өлшенеді.
   
5. 
   Бас сұйектің ұзындығы – алдыңғы шығыңқы тіспен бастың артқы сүйегіне дейің өлшенеді.
   
6. 
   Бастың көз аралық еңі -көздің ішкі бұрышының ең кіші ұзындығы.
   

Студенттердің оқытушы басшылығымен өзіндік жұмыстарының сабақ жаспары.

1. 
   Сүтқоректілердің жұп тұяқтылар отрядының өкілдері. Жұп тұяқтылар отрядының морфофизиологиялық және биологиялық сипаттамасы..
   
2. 
   Тақ тұяқтылар отряды. Негізгі тұқымдастары. Құрылымы және биологиясы.
   
3. 
   Сүтқоректілер омыртқалылар ішіндегі –жоғарғы клас ретіндегі морфо-физиологиялық ерекшеліктері.
   

Тақырып 10. Құстардың тері жамылғысы және оның туындылары

Құстардың макеті, қауырсандары.

Тері жамылғысы және оның туындылары. Құстардың терісі жүқа, оның сыртқы эпидермис қабаты нашар жетілген. Тері қабатында ешқандай бездері және сүйекті туындылары болмайды, тек қана күйрық түбірінің үстінгі жағында құймышақ безі болады. Оның шығарған секрет заттары қауырсындарды майлап, оған су жүқпайтын етеді. Қүймышақ безі су қүстарында жақсы дамыған, құрлықта тіршілік ететін қүстарда болмайды. Сүйекті туындыларынын, болмауына байланысты эпидермистің түрін өзгерткен түрлі мүйізденген туындылары тері бетінде көп кездеседі. Мысалы, жоғарғы және төменгі жақтарының үсті азды-көпті болсын мүйізденген қапшықпен капталып, түмсықты қүрайды. Тырнақтары мен сирақтарының сыртын мүйізді қабыршақтар қаптаған. Қүстардың кепшілік түрлерінің денесі бір тегіс қауырсынмен қапталып түрмайды. Қауырсыны бар жерін птерилия, ал денесінің қауырсыны жоқ жерін, немесе сирек кездесетін жерін аптерия деп атайды.

Қүс қауырсындары құрылысына және атқаратын қызметіне қарай түрліше болады. Денесінің сыртын қалыпты (контурный) қауырсын жауып түрады. Ол негізгі қаламнан және оның екі жағында симметриялы орналасқан азды-көпті пластинка опахаладан тұрады. Қауырсынның теріге еніп тұратын бөлімін (очин) қалам қауырсын дейді. Қауырсын сабағының жоғарғы пәр бекіген белімі сабағы деп аталады. Пәр ұзын бірінші дәрежедегі мұртшалардан және оған орнаған кішкене екінші дәрежедегі мүртшалардан қалыптасады. Екінші дәрежедегі кіші мүртшалардың ұсақ, көптеген ілмешектері болады. Осы ілмешектер өз ара байланысып, бір серіппелі тақташа желпеуіш күрайды.

Қалыпты контурлы қауырсын бүкіл денесін сыртынан жауып тұрады. Бүл қауырсындар қүстың денесін сыртқы мехаңикалық әрекеттерден және дене жылуының азаюынан сақтайды. Қүстың қанаттары мен құйрығы осы қауырсындардан қалыптасады. Бұл қауырсындарды орналасу жерлеріне қарай бірнеше топтарға бөледі. Мысалы, екі қанатынық артқы жиектеріне орналасқан ұзын қауырсындарды қақпа (маховые) қауырсындар, құйрығындағы үзьш қанаттарын бағыттаушы (руль) қауырсындар, қанатының үстін жауып жататын кауырсындары- қанат үстін жабушы, құйрық үсті қауырсындар деп аталады. Калыпты кауырсындардын. астьңғы жағында үсақ-мамьқ қауырсындар орналасады. Бүл қауырсындардын, сабағы жіңішке, екінші дәрежедегі үсақ мүртшалары жоқ, сондықтан олардан серіппелі түтасқан пластинкалар қалыптаспайды. Кейбір мамық қауырсындардын, сабағы ете жіңішке болады, сондықтан мүртшалары сабақтын, жоғарғы жағында бір шоқ болып орналасады. Мүндай мамық қауырсындарды нағыз мамық қауырсын деп атайды. Мамық және нағыз мамық қауырсындар су құстарында, әсіресе салқын жақта тіршілік ететін қүстарда көбірек болады. Олардың негізгі қызметі организмдегі жылуды жоғалтпайды. Мамық қауырсындардың арасында, мүртшалары жок. жіпше тәрізді қауырсындар да кездеседі. Көптеген қүстардын, езуіне орналасқан қылтандары да болады ( қарлығаш). Ауада үшып жүріп қорегін үстайтын насеком жемділердің түрлерінде аузын ашқан кезде воронка сияктанып насекомдарды қағып алу мүмкіндігін арттырады. Қауырсындардың дамуы, олардын, рептилилермен ата тегі жағынан тығыз байланысты екенін байқатады. Қауырсындары үздіксіз түлеп отырады. Қөпшілік қүстар жылына 1—3-ке дейін түлейді
Ұсынылған әдебиеттер: 1,2,3,4

Студенттердің оқытушы басшылығымен өзіндік жұмыстарының сабақ жоспары.

4. 
   Құстардың эмбрионды және постэмбрионды дамуы. Құстардың мінез-құлығы мен популяцияішілік құрылысы.
   
5. 
   Құстардың миграциясы мен бағдарлауы. Географиялық таралуы.Ұй құстары және олардың шығу тегі.
   
6. 
   Құстар класы. Құстардың ұшуга бейімделген амниот ретіндегі құрылысына шолу.
   

Тақырып: 11. Құстарды анықтау

Тапсырма:

1. 
   Атлас пен анықтамалар бойышна құстардың отрядын,отряд үстін,түрін анықтау керек.
   
2. 
   Қысқаша түрде ерекше белгілеріне түсіндірме беру қажет.
   
3. 
   Құстардың сыртқы пішіні мен құрылысының тіршілік ортасына байланысты дамуын байкау.
   

Студенттердің оқытушы басшылығымен өзіндік жұмыстарының сабақ жоспары.

1. 
   Басқа, қанатына, кеуде бүлшық еттеріне артериалдық қанды әкелетін қан тамырларының диаметры қолқа диаметрымен бірдей болуын немен түсіндіруге болады.
   
2. 
   Құстардың қай түрлері насекомдармен қоректенеді? Қай құстар жерде,ағаш үстінде қоректенеді?
   
3. 
   Орманда мекендейтін құстарды атаңыз.
   

Студенттердің өзіндік жұмыстары негізіндегі тақырыптар жоспары.

1. 
   Адаптация -табиғи сұрыпталу әсерінің нәтижесі. Адаптацияның классификациясы. Организмдік адаптациялар мен конгруэнциялар.
   
2. 
   Популяция санын реттеуде және түрлердің эволюциялық таратуындағы жыртқыш-құрбан,паразит-ие қатынастарының маңызы.
   
3. 
   Организмнің тіршілік формаларына әсерін тигізетін сыртқы факторлар. Жануарлардың тіршілік формалары туралы ұғым. Тіршілік формаларындағы бейімделу ерекшеліктерінің пайда болуы және маңызы. Жануарлардың негізгі тіршілік формалары.
   
4. 
   Құстардың экономикалық маңызы.
   
5. 
   Жұмыртқа салушылар класс тармағы. Жұмыртқа салушылар класының сыртқы құрылысы мен биологиялық ерекшелігі.
   
6. 
   Жыртқыштар отряды. Негізгі тұқымдастары. Морфофизиологиялық және биологиялық ерекшеліктері.
   
7. 
   Эволюциядағы прогресс және регресс.А.Н.Северцов, И.И. Шмальгаузен бойынша биологиялық прогресстің шегі. Жеке топтардың эволюциясындағы кезеңдерінің ауысуы.
   
8. 
   Кит тәрізділер отряды. Негізгі тұқымдастары. Сыртқы және ішкі құрылысы.
   
9. 
   Құстардың систематикасы.
   
10. 
    Қазақстанның өсімдіктер және жануарлар әлемін қорғау. Оларды тиімді пайдалану. Қазақстанның қорықтары.
    
11. 
    «Макроэволюция» ұғымының анықтамасы. Макроэволюция процестеріндегі ара қатынас. Макроэволюцияның жолдары: дивергенция, конвергенция және параллелизм. Осы процестердің биологиялық маңызы.
    
12. 
    . Кемірушілер отряды. Морфофизиологиялық және биологиялық сипаттамасы.
    
13. 
    Эволюцияның жалпы зандылықтары. Эволюцияның прогрессивті бағытталуы. Эволюциялық әрекеттің ауысуы заңдылықтары. Эволюцияның қайтымсыздығы мен бір қалыпты еместігі.
    
14. 
    Тақ тұяқтылар отряды. Негізгі тұқымдастары. Құрылымы және биологиясы.
    
15. 
    Табиғаттағы тірі организмдердің бірлестіктері. Биоценоздағы түр қатынастарының мөлшері.