ОҚу- әдістемелік кешені

МАЗМҰНЫ

1 Қолданыс аясы

2 Нормативтік сілтемелер

3 Жалпы ережелер

4 Оқу пәнінің мазмұны (модуль бойынша)

5 СӨЖ-ның тақырыптары

6 Пәннің оқу-әдістемелік картасы

7 Оқу-әдістемелік әдебиеттермен қамтамасыз етілу картасы

8 Әдебиеттер

1 ҚОЛДАНУ АЯСЫ

«Этика, Заңнама және БАҚ» пәнінің оқу-әдістемелік кешенінің құрамына кіретін оқытушыға арналған пәннің жұмыс бағдарламасы 5В050400 «Журналистика» мамандығының студенттеріне арналған.

Осы «Этика, Заңнама және БАҚ» пәнінің оқытушыға арналған жұмыс бағдарламасы берілген пән бойынша оқу үрдісін ұйымдастырудың тәртібін төмендегі нормативтік құжаттар негізінде жүзеге асырады:

- 5В050400 «Журналистика» мамандығының 23.08.2012 бекітілген ҚР МЖМБС мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты;

- 5В050400 «Журналистика» мамандығының Типтік оқу жоспары;

- ДП 042-1.01-2013 «Пәндердің оқу-әдістемелік кешендерін әзірлеуге және ресімдеуге қойылатын жалпы талаптар» университет стандарты.
3 ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
3.1 Пәннің қысқаша мазмұны:

Бұл пән – болашақ журналистердің білім-ілігін, оның ішінде мемлекеттік заңдылықты және оның іс-жүзіне асырылуын осы бастан меңгеруді көздейді. Мұнда кәсіби этика мәселелері де қоса үйретіліп, оның нақты өмірімен байланысы айтылады. Қазақстанның Конституциясы мен БАҚ туралы, сондай-ақ авторлық құқық жөніндегі заңдар теориялық тұрғыда оқытылады. Бүгінгі тәуелсіз мемлекеттің ақпарат кеңістігі, ел, халық мәселесі, журналистиканың қоғамдық ролі студенттің өздік жұмыстарында ұштастырылуы қажет.

Газет, радио, теледидар үшін журналистерді дайындай отырып, қоғам мен халық алдындағы профессионалдық ісімен пайда келтіретін публицист маман етіп шығару.

Осы орайда Ұлттық баспасөз мәдениетін қалыптастыруға қосқан үлесі хақында тарихи құжаттарды сөйлету, олардың шығармашылығындағы пішін мен түр, сюжеттік оқиға желісі мен жанрлық белгілері, көркемдік идеялық мәні мен ақпараттық ерекшелігі жағынан мағлұмат беру бұл пәннің мақсаты болмақ.
3.3 Курстың негізгі міндеттері:

Болашақта бұқаралық ақпарат құралдарында қызмет атқаратын жас журналистер заң мен құқықтық мәселелерді өз саласы бойынша білгізіп,толық білім беру болып табылады. Мемлекеттік БАҚ-қа қатысты саясатын жүзеге асыруда деңгейі жоғары мамандыққа тәрбиелеу міндет.

- Қазақ журналистикасының заңнамалық құжаттарын білуі керек;

- Алған білімдерін практикада қолдана білу;

- Журналистиканың негізгі заң актілерін, әдістерін меңгеру керек;

- Теориялық талдау жасай алу;

- Қазақ журналистикасының заңнамалық тарихының даму және қалыптасу сатылары, бағыттары және концепция мәселелерін түсіну;

- Өзіндік пікір айта алу;

- Негізделген және қалыптасқан теориялық білімдерін жинақтай білу.

Журналистикаға кіріспе

Қазақ журналистикасының тарихы

Публицистік шығармашылықтың негіздері

Журналистік шеберлік

Публицистің шығармашылық шеберханасы

Журналистка бойынша шеберлік сыныбы

Бұқаралық коммуникацияның тілі мен стилі

Курс	Семестр	Кредит	ДС сағ	СПС сағ	Лаб. сағ	ОСӨЖ сағ	СӨЖ сағ	Бар сағ	Бақылу түрі
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
2	3	4	30	30		60	60	180	емтихан

1 Оқу жұмыс жоспарынан көшірме 1Кесте
4 ОҚУ ПӘНІНІҢ МАЗМҰНЫ (МОДУЛЬ БОЙЫНША)
2 Кесте

Сабақтың тақырыбы	Сағат саны
1	2
Дәріс сабақтары
1-Модуль Қазақстан Конституциясы және БАҚ 1 Қазақстан Конституциясы және БАҚ пен этика Конституцияның маңызы туралы. Оның БАҚ-қа және журналистерге қатысты концепциялары жөнінде. Цензураға тыйым салу хақындағы ұғымға көзқарас. БАҚ-тың журналистердің еркіндігі, бостандығына кепілдік мәселесі. Мемлекеттік құпияны сақтаудың мәні.	2
2 Бұқаралық ақпарат құралдары туралы заңдағы негізгі ұғымдар БАҚ- бұқаралық ақпарат құралдары туралы негізгі ұғымдар қандай? Оның мазмұнын құрайтын мәселелер. БАҚ туралы тұжырым берудің пайдасы. Бұл ретте журналистердің қызмет бабын белгілеп, айқындауы. Осы заманғы БАҚ терминдеріндегі жаңаша ұғымдар мәні.	2
2-Модуль БАҚ этикасы 1 БАҚ қызметін ұйымдастыру этикасы БАҚ-ты қандай тұлғалар құра алады? Меншік иелері деп кімдерді айтамыз? Редакцияның атқаратын міндеті. Жарғы мен шарттар туралы. БАҚ-ты есепке қою рәсімі. БАҚ-ты тоқтату кімнің шешімімен жүзеге асырылады?	2
2 БАҚ-ты тарату немесе журналистік этиканың бұзылуы БАҚ-ты таратудың шарттары. БАҚ-тың қандай өнімдеріне тыйым салынады. Мерзімді басылымның әрбір шығарылымында берілетін мәліметтер. БАҚ басылымдарының тегін данасын қандай орындарға жіберуі тиіс.	2
3 БАҚ-тың азаматтармен және ұйымдармен этикалық қатынасы БАҚ-тың азаматтармен, ұйымдармен қатынасын реттеу. Оқырман хаттарын бергенде ескеретін жайлар. Ресми хабарлардың орналастырылуы жөнінде. Заңсыз әрекет жағдайында кім әділеттілікті орнатады. Ар-намысқа нұқсан келтіретін мәлімет жайында.	2
3-Модуль Журналистің құқықтары және жауапкершілік 1 Журналистің құқықтары мен міндеттері Қазақстандағы журналистер құқықтарын қорғау және оның заңдық негіздері. Құқық қамтитын мәселелер мазмұны. Журналистің кәсіби қызметін атқарудағы еркіндік пен сенімділік. Журналистің міндеттері қандай. Осы тұрғыда журналистер жауапкершілігі жөнінде.	2
2 БАҚ және жарнама Нарықтық қоғамда жарнама актуальді түрде кеңінен пайдаланылады. Тапсырыс пен сұраныс экономикада шешуші рөл атқарады. Тауар жөніндегі ақпарат тұтынушылар үшін үзбей дайындалып, жарнама арқылы жұртшылыққа жарияланып отырады.	2
3 Журналистерді тіркеу БАҚ өз журналистерін қандай орындарда тіркей алады. Тіркеуді атқарған органдар мен ұйымдар журналистерді немен қамтамасыз етуге міндетті. Журналистерді тіркеу қандай жағдайда бұзылуы мүмкін. Басқа елдерде тілшілер қосынын ашу жағдайлары. Шетел БАҚ өкілдері қай жерде тіркеледі. Халықаралық шарттар қандай БАҚ өкілдеріне байланысты қолданылады.	2
4 БАҚ туралы заңдарды бұзғаны үшін жауапкершілік БАҚ заңын бұзғаны үшін жауапкершілікке әкеп соғатын жайлар. Ар-намыс, қадыр-қасиетке нұқсан келтіру мәселесі. БАҚ қызметкерлері қандай жағдайда жауапты болмақ. Журналистердің кәсіптік қызметіне кедергі келтіру неге әкеп соғады. Жауапкершіліктен босатылатын ахуалдар.	2
4-Модуль Авторлық және сабақтас құқықтар 1 Авторлық құқық Авторлық құқықтың мән-маңызы. Авторлық құқықтың объектілері. Шығармашылық туындылардың түрлері. Авторлық құқық белгісі. Тең авторлар. Аударма еңбек авторлары. Бүркеншік есімен жарияланған жағдайдағы авторлық мәселесі.	2
2 БҰҰ-ның адам құқықтары жалпыға ортақ Декларациясы және журналистика Біріккен Ұлттар Ұйымы мемлекеттердің ынтымақтастықта, адамның құқы мен негізгі бостандықтарының сақталып, құрметтелуіне қол ұшын беруге бел буғанын ескере отырып, осы жолдағы міндеттемені толық жүзеге асыруды ұшан-теңіз маңызы бар деп есептейді. Сөйтіп Бас Ассамблея осынау жалпыға бірдей Декларацияны жариялайды.	2
3 Авторлық құқық туралы шарттар Туындыны жариялау мен автордың келісімі туралы. Авторлық құқықтың мерзімі. Автордың беделін қорғау құқы. Авторлық құқықтың мұра ретінде берілу шарты. Өсиет орындаушыны тағайындау. Авторлық тапсырыстың шарты. Автормен болатын екі жақты келісім.	2
4 Сабақтас құқықтар Сабақтас құқықтың мәні жөнінде. Қойылымдар, орындаушылықтар мен эфирлік және кабельдік хабар таратудағы сабақтас құқықтың ролі. Сабақтас құқықтардың белгілері. Сабақтас құқықтың қолдану мерзімі.	2
5-Модуль Мүліктік құқығы және тіл туралы заң 1 Мүліктік-интеллектуалдық құқықтарды басқару этикасы. Шығармашылық туындылар иелерінің интеллектуалдық- мүліктік құқығы. Мұндай құқықтарды ұжымдық басқару. Ерікті түрдегі жазбаша шарттар. Авторлық және сабақтас құқық объектілерін лицензиялау арқылы пайдалану. Сыйақы төлеу мәселелері.	2
2 БАҚ және тіл туралы заң этикасы. Тіл заңның Конституцияға негізделетіні. Тілге құрметпен қарау керектігі. Мемлекеттік тілдің маңызы, қолданылу аясы. Басқа да тілдер дамуына қамқорлық мәселесі. Бұқаралық ақпарат құралдарында тіл қолдану тәжірибесі.	2
Практикалық (семинар) сабақтары
1-Модуль Қазақстан Конституциясы және БАҚ 1 Қазақстан Конституциясы және БАҚ пен этика	1
2 Конституцияның маңызы	1
3 Бұқаралық ақпарат құралдары туралы заңдар негізгі ұғымдар	1
4 Қазіргі заманғы БАҚ терминдеріндегі жаңаша ұғымдар мәні	1
2-Модуль БАҚ этикасы 1 БАҚ қызметін ұйымдастыру этикасы	1
2 БАҚ-ты есепке қою рәсімі	1
3 БАҚ-ты тарату немесе журналистік этиканың бұзылуы	1
4 БАҚ-ты таратудың шарттары	1
5 БАҚ-тың азаматтармен және ұйымдармен этикалық қатынасы	1
6 Оқырман хаттарын бергенде ескеретін жайлар	1
3-Модуль Журналистің құқықтары және жауапкершілік 1 Журналистің құқықтары мен міндеттері	1
2 Журналистің міндеттері қандай?	1
3 Журналистің кәсіби қызметін атқарудағы еркіндік пен сенімділік	1
4 Шетел БАҚ өкілдері қай жерде тіркеледі?	1
5 Журналистерді тіркеу	1
6 Аралық бақылау жұмысы	1
7 БАҚ туралы заңдарды бұзғаны үшін жауапкершілік	1
8 Жауапкершіліктен босатылатын ахуалдар	1
4-Модуль Авторлық және сабақтас құқықтар 1 Авторлық құқық	1
2 Тең авторлар	1
3 БҰҰ-ның адам құқықтары жалпыға ортақ Декларациясы және журналистика	1
4 Қазақстанда ұлтаралық қатынастарды жазудағы этика кодексі	1
5 Авторлық құқық туралы шарттар	1
6 Авторлық құқықтың мұра ретінде берілу шарты	1
7 Сабақтас құқықтар	1
8 Сабақтас құқықтың қолдану мерзімі	1
5-Модуль Мүліктік құқығы және тіл туралы заң 1 Мүліктік-интеллектуалдық құқықтарды басқару этикасы.	1
2 Авторлық және сабақтас құқық объектілерін лицензиялау арқылы пайдалану	1
3 Журналистер шығармашылығындағы тілдің алатын орны	1
4 Аралық бақылау жұмысы	1

5 СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ ТАҚЫРЫПТАРЫ

1. 
   Қазақстан Конституциясында БАҚ туралы қандай тұжырымдар бар?
   
2. 
   Республикамызда цензура қолданыла ма?
   
3. 
   БАҚ туралы заңның маңызы қандай?
   
4. 
   Баспасөз бостандығын қалай түсінесің?
   
5. 
   Демократия мен сөз бостандығының сипаты.
   
6. 
   Мемлекеттік және тәуелсіз ақпарат құралдарына көзқарас.
   
7. 
   Бүгінгі БАҚ-тың қоғамдық орны мен рөлі.
   
8. 
   Журналистің құқықтары мен міндеттері.
   
9. 
   БАҚ-тың азаматтармен және ұйымдармен қатынасы.
   
10. 
    БАҚ-тың халықаралық қатынастары.
    
11. 
    БАҚ туралы заңды бұзғандық үшін жауаптылық.
    
12. 
    Ақпаратты жария етпеудің ерекше жағдайлары.
    

14. 
    БАҚ қызметіне араласуға жол бермеу туралы.
    
15. 
    Қазақстандағы авторлық құқық және сабақтас құқықтар туралы заңның
    

14. 
    Авторлық құқықты қолдану аясы.
    
15. 
    Азаматтық және қылмыстық кодекстегі БАҚ пен журналистке қатысты
    

14. 
    Авторлық шарт дегеніміз не?
    
15. 
    Сабақтас құқықтардың объектісі және қолданылуы.
    
16. 
    Авторлық құқықты қорғау.
    
17. 
    Журналист өмірінің қауіпсіздігін қорғау.
    
18. 
    Ұлтаралық қатынас жөніндегі журналистік этика Кодексі туралы.
    
19. 
    Кәсіби этика мәселелері.
    
20. 
    Адам құқықтарының жалпыға ортақ Декларациясы жөнінде.
    
21. 
    БАҚ заңын бұзудың сот шешіміне тірелуі.
    
22. 
    Интеллектуалдық меншік хақында.
    
23. 
    Азаматтың ар-намыс, қадір-қасиетіне нұқсан келтірмеу.
    
24. 
    ЮНЕСКО-нгың БАҚ-қа қатысты жұмысы.
    
25. 
    БАҚ-тағы жарнама жайында.
    
26. 
    Баспасөздегі маркетинг.
    

Пәннің оқу-әдістемелік картасы

3-Кесте

Тақырып			Көрнекі құралдар, плакаттар, стендтер	Өз бетімен дайындалу сұрақтары	Бақылау түрі
Дәріс сабағы	Тәжірибелік сабағы	Зертх. жұмыс
1	2	3	4	1	2
1 Қазақстан Конституциясы және БАҚ пен этика.	1 Қазақстан Конституциясы және БАҚ пен этика 2 Конституцияның маңызы		Дәріс тезисі, Мерзімді баспасөз материалдары	Газет-журнал материалдарымен жұмыс	Ауызша
2 Бұқаралық ақпарат құралдары туралы заңдағы негізгі ұғымдар.	3 Бұқаралық ақпарат құралдары туралы заңдар негізгі ұғымдар 4 Қазіргі заманғы БАҚ терминдеріндегі жаңаша ұғымдар мәні		Дәріс тезисі, Мерзімді баспасөз материалдары	Газет-журнал материалдарымен жұмыс	Жазбаша, ауызша
3 БАҚ қызметін ұйымдастыру этикасы.	5 БАҚ қызметін ұйымдастыру этикасы 6 БАҚ-ты есепке қою рәсімі		Дәріс тезисі, Мерзімді баспасөз материалдары	Газет-журнал материалдарымен жұмыс	Ауызша
4 БАҚ-ты тарату немесе журналистік этиканың бұзылуы.	7 БАҚ-ты тарату немесе журналистік этиканың бұзылуы 8 БАҚ-ты таратудың шарттары		Дәріс тезисі, Мерзімді баспасөз материалдары	Газет-журнал материалдарымен жұмыс	Жазбаша, ауызша
5 БАҚ-тың азаматтармен және ұйымдармен этикалық қатынасы.	9 БАҚ-тың азаматтармен және ұйымдармен этикалық қатынасы 10 Оқырман хаттарын бергенде ескеретін жайлар		Дәріс тезисі, Мерзімді баспасөз материалдары	Газет-журнал материалдарымен жұмыс	Жазбаша, ауызша
6 Журналистің құқықтары мен міндеттері.	11 Журналистің құқықтары мен міндеттері 12 Журналистің міндеттері қандай?		Дәріс тезисі, Мерзімді баспасөз материалдары	Газет-журнал материалдарымен жұмыс	Ауызша
7 БАҚ және жарнама.	13 Журналистің кәсіби қызметін атқарудағы еркіндік пен сенімділік 14 Шетел БАҚ өкілдері қай жерде тіркеледі?		Дәріс тезисі, бақылау тапсырмалары	Газет-журнал материалдарымен жұмыс	Жазбаша, ауызша
8 Журналистерді тіркеу.	15 Журналистер-ді тіркеу 16 Аралық бақылау жұмысы		Дәріс тезисі, Мерзімді баспасөз материалдары	Газет-журнал материалдарымен жұмыс	Ауызша
9 БАҚ туралы заңдарды бұзғаны үшін жауапкершілік.	17 БАҚ туралы заңдарды бұзғаны үшін жауапкершілік 18 Жауапкершіліктен босатылатын ахуалдар		Дәріс тезисі, Мерзімді баспасөз материалдары	Газет-журнал материалдарымен жұмыс	Жазбаша, ауызша
10 Авторлық құқық.	19 Авторлық құқық 20 Тең авторлар		Дәріс тезисі, Мерзімді баспасөз материалдары	Газет-журнал материалдарымен жұмыс	Ауызша
11 БҰҰ-ның адам құқықтары жалпыға ортақ Декларациясы және журналистика.	21 БҰҰ-ның адам құқықтары жалпыға ортақ Декларациясы және журналистика 22 Қазақстанда ұлтаралық қатынастарды жазудағы этика кодексі.		Дәріс тезисі, Мерзімді баспасөз материалдары	Газет-журнал материалдарымен жұмыс	Жазбаша, ауызша
12 Авторлық құқық туралы шарттар.	23 Авторлық құқық туралы шарттар 24 Авторлық құқықтың мұра ретінде берілу шарты		Дәріс тезисі, Мерзімді баспасөз материалдары	Газет-журнал материалдарымен жұмыс	Ауызша
13 Сабақтас құқықтар.	25 Сабақтас құқықтар 26 Сабақтас құқықтың қолдану мерзімі		Дәріс тезисі, Мерзімді баспасөз материалдары	Газет-журнал материалдарымен жұмыс	Ауызша
14 Мүліктік-интеллектуалдық құқықтарды басқару этикасы.	27 Мүліктік-интеллектуалдық құқықтарды басқару этикасы. 28. Авторлық және сабақтас құқық объектілерін лицензиялау арқылы пайдалану		Дәріс тезисі, Мерзімді баспасөз материалдары	Газет-журнал материалдарымен жұмыс	Ауызша
15 БАҚ және тіл туралы заң этикасы.	29 Журналистер шығармашылығындағы тілдің алатын орны 30 Аралық бақылау жұмысы		Дәріс тезисі, бақылау тапсырма-лары	Газет-журнал материалдарымен жұмыс	Жазбаша, ауызша

7 ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК ӘДЕБИЕТТЕРМЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТІЛУ КАРТАСЫ

Оқу-әдістемелік әдебиеттермен қамтамасыз етілу картасы

4-Кесте

Оқулықтардың, оқу құралдарының атауы	Саны	Студенттердің саны	Қамтамасыз ету пайызы
1	2	3	4
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы	2	8	25%
2. Авторлық құқық және сабақтас құқықтар туралы заң	3	8	37,5%
3. Бұқаралық ақпарат құралдары туралы заң	2	8	25%
Назарбаев Н. Ғасырлар тоғысында	2	8	25%
Қазақстанның Азаматтық кодексі	1	8	12,5%
Теплюк В. Этика журналистского творчества.	2	8	25%
Аврамов Д. Профессиональная этика журналистика.	2	8	25%

8 ӘДЕБИЕТТЕР
8.1.1 Қазақстан Республикасының Конституциясы. – Алматы, 1995

8.1.2 Қазақстан Республикасының Конституциясының түсіндірме сөздігі. – Алматы, 2006

8.1.3 Назарбаев Н. Ғасырлар тоғысында. – Алматы, 2006.

8.1.4 Адам құқықтарының жалпыға ортақ Декларациясы // Заң, 13 қазан,

5. 
   Қазақстан Республикасының мемлекеттік егемендігі туралы
   

5. 
   Бұқаралық ақпарат құралдары туралы заң // Егемен Қазақстан, 6 тамыз,
   

5. 
   Авторлық құқық және сабақтас құқықтар туралы заң. – Алматы, 2006.
   
6. 
   Қазақстанда ұлтаралық қатынастарды жазып көрсетудегі журналистік этика Кодексі// Егемен Қазақстан, 7 маусым, 2007.
   
7. 
   Қазақстанның тіл туралы заңы // Егемен Қазақстан, 15 шілде. 1997.
   
8. 
   Қазақстанның Азаматтық кодексі. – Алматы, 1994.
   

5. 
   Бекниязов Т. БАҚ, заң және ұлттық рухани тәрбие болмысы. ҚазМУ хабаршысы, журналистика сериясы, N 4, 2008.
   

2. 
   Аврамов Д. Профессиональная этика журналистика. – М., 2011.
   
3. 
   Менделеев А. СМИ в современном обществе. – М., 2007.
   
4. 
   Прохоров Е. Журналистика. Государство. Общество. – М., 2006.
   
5. 
   Блажанов Е. Паблик Релейшнз. – М., 2004.
   
6. 
   Гуревич С. Редакционный менеджмент. – М., 2007.
   
7. 
   Ворошилов В. Право и этика СМИ. – М., 2009.
   
8. 
   Котлер Ф. Основы маркетинга. – М., 2009.
   
9. 
   Краткий юридически справочник для журналистов. – М., 2007.