Тәуелдік екі түрлі болады:
1. Оңаша тәуелдену; 2. Ортақ тәуелдену.
1. Бір не көп заттың жеке адамға меншіктелуі оңаша тәуелдену деп аталады: Менің кітабым, менің кітаптарым, оның қобызы, оның қобыздары.
2. Бір не көп заттың көп адамға меншіктелуі ортақ тәуелдену деп аталады: Біздің үйіміз, біздің мүліктеріміз, олардың саяжайлары.
83-тапсырма. -нікі, -дікі, -тікі жұрнақтарын тиісті сөздерге жалғап,
олармен сөз тіркестерін құрастырыңыздар.
батыр
ел
жүзбасы
мемлекет
-дікі тарих
-нікі ұлт
-тікі тұлға
жауынгер
билік
патша
әкім
халық
84-тапсырма. Мәтіннен он сөзді теріп жазып, оларға меншіктік форма (тәуелдену ұғымын) тудыратын -нікі, -дікі, -тікі жұрнақтарын жалғап, олармен сөз тіркестерін құрастырыңыздар.
Ү л г і: Қазақ: қазақ+тікі; жер қазақ+тікі. Басшы: басшылары+нікі; мекеме басшылары+нікі. Халық: халық+тікі; жеңіс халық+тікі.
85-тапсырма. Мәтіннің мазмұны бойынша сөйлемдерді толықтырып, орыс тіліне аударыңыздар.
-
Монғолстан ханы өз қарсыластарымен ......................................................
-
Өз әміршілері тарапынан..............................................................................
-
Осыған қарағанда, Жәнібек..........................................................................
-
Дегенмен, бұл оқиға «Көшпелі....................................................................
-
XV ғасырдың орта шенінде..........................................................................
-
Мұхамед Хайдар Дулати..............................................................................
-
Қоныс аударған адамдар..............................................................................
-
Жәнібек хан жиі болатын ............................................................................
Тәуелдену (Образование формы притяжательности)
Оңаша тәуелдену (Формы личной притяжательности)
Жақ
(лицо)
|
Соңғы дыбысы (Конечный звук)
|
|
Дауысты
(Гласные)
|
Дауыссыз
(Согласные)
|
І. Менің (мой, моя, мое,
мои) І
|
-м
|
-м
|
-ым
|
-ім
|
аға+м
қала+м
|
әке+м
терезе+м
|
қыз+ым
қалам+ым
|
ел+ім
үй+ім
|
ІІ. Сенің
(твой, твоя,
твое, твои)
|
-ң
|
-ң
|
-ың
|
-ің
|
аға+ң
қала+ң
|
әке+ң
терезе+ң
|
қыз+ың
қалам-ың
|
ел+ің
үй+ің
|
Сіздің (ваш,
ваши, ваше,
ваши)
|
-ңыз
|
-ңіз
|
-ыңыз
|
-іңіз
|
аға+ңыз
қала+ыз
|
әке+ңіз
терезе+ңіз
|
қыз+ыңыз
қалам+ыңыз
|
ел+іңіз
үй+іңіз
|
ІІІ. Оның
(его, ее)
|
-сы
|
-сі
|
-ы
|
-і
|
аға+сы
қала+сы
|
әке+сі
терезе+сі
|
қыз+ы
қалам+ы
|
ел+і
үй+і
|
Достарыңызбен бөлісу: |