Мектепке дейінгі жастағы балаларды тәрбиелеу және оқыту

78
еңбек, музыкалық-қозғалыс тәрбиесі, сурет салу, математика, грамма-
тика. Онда ұйымдастыру кезеңдері, қызу сөз, ойын, балалар ұжымын 
ұйымдастыру жөнінде әдістемелік ұсыныстар орын алды. Бағдарлама 
жобасында мектепке дейін білім беру мекемесінде мектеп жасына 
дейінгі балалармен жұмыстың міндеттері мен көлемін анықтауға тал-
пыныс жасалды.
1934 жылы редакциясын А. Флерина, Д. В. Менджерицкая, Н. Н. 
Суровцевалардың басқаруымен бірінші «Тәрбие бағдарламасы» жарық 
көрді. Ол мынадай бағыттарды қамтыды: қоғамдық, дене тәрбиесі, су-
рет салу, жабыстыру, еңбекке үйрету, тілін дамыту, кітаппен және су-
реттермен жұмыс істеу, табиғат туралы білім негіздері, математикалық 
түсініктерді дамыту, сауат. Бұл бағдарлама жетілдіріліп 1962 жылға 
дейін балалар бақшасында балаларды оқыту мен тәрбиелеудің негізі 
болды.
1938 жылы Н. К. Крупская «Балабақшаларының тәрбиешілері 
үшін жетекші»-ні жазды, онда педагогикалық бұрмалаушылықтарға 
байланысты өзінің сын ескертпелерін жазды. Ол балалар үшін 
танымдық материалдардың ақталуға жатпайтындай күрделілігін, 
балаларға арналған материалдардың ғылыми негізерінің жоқтығын, 
бағдарламаның және ата-аналармен жұмыс бөлімінің ғылыми 
негізделмегендігін сынайды. 1953 жылы бұл құжат «Балалар 
бақшасында мектеп жасына дейінгі балаларды оқыту» атты жаңа бөлім 
енгізілуіне байланысты өңделіп қайта басылып шығады.
1962 жылы «Мектепке дейінгі балалар мекемелерін ары 
қарай дамыту, мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелеуді және 
оларға медициналық қызмет көрсетуді жақсарту шаралары туралы» 
басшылыққа алу құжаты шықты. Осы құжат негізінде балалар яслилері 
мен бақшаларын бір мектепке дейінгі мекемеге сабақтас біріктіру 
жүгізілді. 1964 жылы М. А. Васильеваның басшылығымен «Балалар 
бақшасында тәрбиелеу мен оқытудың типтік бағдарламасы» жаса-
лып шықты, ол 1989 жылға дейін білім беру процесінде жалғыз ғана 
бағдар болды, содан бастап мектеп жасына дейінгі балаларға білім 
берудің жаңа альтернативті бағдарламалары пайда бола бастады. 
«Балалар бақшасында тәрбиелеу мен оқытудың типтік бағдарламасы»
мектеп жасына дейінгі балаларды оқыту мен тәрбиелеудің барлық 
бөлімдерін қамтыды, жас кезеңдеріне қарап құрылды. Материалдың 
мазмұны мынадай бөлімдер бойынша құрылды: дене, ақыл-ой, 
адамгершілік, эстетикалық, еңбек тәрбиесі, балаларды ойын ойна-
уда дамыту. Бағдарламада жаңа «Мектеп жасына дейінгі балалар-

79
ды балалар бақшасында оқыту» атты А. П. Усова басқарған жаңа 
бөлім пайда болды. Бағдарламада қажетті дидактикалық материалдар 
қарастырылған. Содан кейін бағдарламаға тәрбиешілер үшін материал-
дары бар «Әдістемелік ұсыныстар» жасалды. Бұл бағдарлама бірнеше 
рет өзгертілді және мектепке дейін білім беру мазмұнына қойылатын 
талаптардың өзгеруіне байланысты жетілдірілді. Бүгінде оны мектеп-
ке дейінгі мекемеде білім беру процесін құру үшін мамандар пайда-
ланады. Оның сыртында қазіргі кезеңде Қазақстан Республикасында
«Балбөбек» (1999) бағдарламасы, балабақшадағы 5-7 жастағы ба-
лаларды мектепалды дайындау бағдарламасы, мектеп жағдайында 
6-7 жастағы балаларды мектепалды дайындау бағдарламасы, бала-
лар бақшасында оқу-тәрбие процесін ұйымдастыруда негізгі құжат 
ретінде мектепке дейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті 
стандарты (базалық минимум) бар. Альтернативті мемлекеттік және
авторлық білім беру бағдарламалары: «Қайнар», «Қарлығаш», «Тәй-
тәй», «Алғашқы қадам», «Зерек бала», «Біз мектепке барамыз» және 
т.б. бағдарламалар нұсқалары бар.
Мектепке дейінгі мекемелер үшін бағдарлама құрудың теориялық 
негіздерін қарастырайық.
Мектепке дейін білім беру жүйесінің бағдарламалары төмен-
дегідей бөлінеді:
• Кешенді бағдарламалар, олар баланы дамытудың барлық 
бағыттарын қамтиды (дене, әлеуметтік-адамгершілік, интеллектуалдық, 
эстетикалық, эмоционалдық-еріктік және т.б.).
• Парциалды бағдарламалар, олар баланы дамытудың бір немесе 
бірнеше бағыттарын қамтиды (көркемдік-эстетикалық, экологиялық, 
экономикалық және т.б.).
Кешенді бағдарламалардың мысалы ретінде М. А. Васильеваның
«Мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелеу мен оқыту бағдарламасын» 
алуға болады; Л. А. Парамонованың, А. И. Давидчуктің «Бастаулар»; Т. 
Н. Доронованың «Кемпірқосақ»; В. И. Логинованың, Т. И. Бабаеваның 
және т.б. «Балалық шақ»; М. Сәтімбекованың «Балбөбек» және т.б. 
алуға болады.
Парциалды бағдарламалардың мысалы ретінде Р. С. Бурованың 
«Дружные ребята»; Н. А. Рыжованың, Р. Б.Стеркинаның, Н. Н. 
Авдееваның «Наш дом - природа»; Т. С. Комарованың «Красота. 
Радость. Творчество»; Р. Б. Стеркинаның, Н. Н. Авдееваның «Основы 
безопасности детей дошкольного возраста»; С. А. Козлованың «Я - че-
ловек» және т.с.с.

80
Мектепке дейінгі мекемеде тұтас педагогикалық процесс бір 
кешенді бағдарламамен немесе бірнеше парциалды бағдарламалармен 
қамтамасыз етіледі. Білім беру бағдарламасы бүкіл мектепке дейінгі 
кезең немесе белгілі бір жасты (ерте, кіші,ересек) қамти алады. 
Қазіргі кезде Ресейде мектепке дейінгі мекемелер М. А. Васильеваның 
бірыңғай бағдарламасынан вариативті («Детство», «Истоки», «Радуга», 
«Из детства в отрочество», «Дом радости» и др.) пайдалануға көшіп жа-
тыр. Казақстан Республикасында білім берудің мемлекеттік жалпыға 
міндетті стандарты ұстанып отыр, бірақ ол бойынша жаңа балама және
парциалды бағдарлама жасалған жоқ.
Мұндай бағдарламалар көп болған жағдайда маманға мектеп-
ке дейін білім беруді таңдау мақсатында білім берудің мазмұнының 
құрылымына, оның құру тәсілдеріне, сол сияқты оған қойылатын 
талаптарға аса назар салу қажет.

жүктеу/скачать 2.57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: