Оқулық Алматы, 012 ƏӨж ббк ə Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»
жүктеу/скачать 7.14 Mb. Pdf көрінісі
|
| Атмосфераның құрылысы. Биіктеген сайын ауаның физикалық
қасиеттері (температурасы, тығыздығы, қысымы жəне т.б.) өзгереді, сондықтан атмосфераны тропосфера, стратосфера, мезосфера, экзосфера деп аталатын қабаттарға бөледі (92-сурет). Тропосфера – атмосфераның ең төменгі жəне тығыз қабаты, мұнда ауаның 4/5 бөлігі шоғырланған. Тропосфераның жоғарғы ше- карасы географиялық ендіктер мен жыл мезгілдері бойынша əртүрлі биіктікте орналасуы мүмкін. Орташа есеппен тропосфера полюстер үстінде 9 км, қоңыржай ендіктерде 10-12 км, ал экватор үстінде 15- 17 км-ге дейін созылады. 186 92-сурет. Атмосфера құрылысы Бұл қабатта атмосфера құрамындағы су буының барлығы дерлік шоғырланған, мұнда бұлттар мен тұмандар пайда болып, ауа райы қалыптасады. Тропосферада ауа температурасы шамамен əр 100 м сайын 0,6 0 С төмендейді. Тропосфераның жоғарғы бөлігінің орташа жылдық температурасы солтүстік полюсте 55 0 С болса, экваторда бұл көрсеткіш 70 0 С жетеді. Тропосфера тропопауза деп аталатын өтпелі жұқа қабат (қалыңдығы 1-2 км) арқылы атмосфераның келесі қабаты – стратосфераға ауысады. Стратосфера шамамен 50-55 км биіктікке дейін созылып жатыр. Ауа құрамындағы озонның күн радиациясын бойына сіңіруіне байланысты бұл қабатта температура биіктікке қарай биіктеген сайын артады. Шамамен, 25 км биіктіктен соң ауа температурасы күрт жоғарылай бастап, 50 км биіктікте максимум шамасына (1 0 С) жетеді. Стратосферада су буы жоқтың қасы. Шамамен, 15-70 км биіктікте оттегінің біраз бөлігі ультракүлгін сəулелер əсерінен атомдарға ыдырайды. Бос атомдар құрылымын сақтап қалған оттегі молекулаларына 187 қосылып, озонның үш атомды молекулалары (О 3 ) түзіледі. Стратос- ферада бұл процеспен қатар керісінше реакциялар, яғни озонның қайтадан ыдырауы қоса жүреді (93-сурет). жүктеу/скачать 7.14 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|