Оқулық Алматы, 012 ƏӨж ббк ə Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»

399
Субъядро – планетамыздың орталығын (5120-6371 км) құрайтын 
бөлік, диаметрі 2500 км шамасында. Сыртқы ядро мен субъядроның 
шекарасын даниялық ғалым-сейсмолог – Инге Леман анықтаған.
Сульфидтер – металдардың күкіртпен қосындылары, ал 
бұлардың табиғатта 27-ден астам түрі белгілі əрі бұлар көптеген 
металдардың басты рудалары болып табылады.
Сульфаттар – күкірт қышқылының (H
2
SO
4
) тұздарын 
біріктіретін минералдар тобы. Бұлардың табиғаттағы жалпы саны 
130-ға жуық.
Сыртқы ядро – “Вихерт-Гутенберг шекарасынан” 4990 км – 
ге дейінгі аралықты алып жатқан бөлік. Ондағы заттар балқыған, 
сұйық күйде болады.
Сыртқы күштер (эндогендік) – күн сəулесі энергиясы мен 
ауырлық күші нəтижесінде қалыптасқан жер бедері пішіндерін 
бұзумен қатар, жер бедерінің жаңа пішіндерін де түзеді. Сыртқы 
күштер біріне-бірі жалғасып кететін үш тізбекті əрекеттер жүйесінен 
құралады: үгілу – тау жыныстарының бұзылуы, бұл əрекет жер 
бедерін түзбейді, тек қана үгілу өнімдерін даярлайды; денудация 
– үгілген өнімдердің тау беткейлерімен төмен сыбағалы салмағына 
қарай сырғуы; аккумуляция – үгілу өнімдерінің бір жерден екінші 
жерге тасымалдануы. Соңғы екі əрекеттің əсерінен тегістелген 
жазық жерлер (пенеплен) түзіледі.
Тayлap – жоғары биіктікке (8000 м-ге жəне одан да жоғары) 
көтерілген жер қыртысының қатпарлы жəне қатпарлы-жақпарлы 
құрылымдармен күрделіленген, теңіз деңгейімен жəне қоршаған 
жазықтармен салыстырғанда биіктік көрсеткіштері өте жиі жəне 
күрт өзгеріп отыратын жер бетінің біршама көтеріңкі аймақтары. 
Гипсометриялық көрсеткіштері бойынша биіктігіне қарай олар 
- аласа (1000 м-ге дейін), орта (1000-3000 м) жəне биік (3000 м 
жоғары) тауларға бөлінеді.

жүктеу/скачать 7.14 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: