Оқулық Алматы, 013 Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»
жүктеу/скачать 3.34 Mb. Pdf көрінісі
|
| 39
Кестенің жалғасы № Ағза 2n 31 Күріш – Oryza sativa 24 32 Жүгері – Zea mays 20+(2-12)B 33 Нағыз темекі – Nicitiana tabacum 48 34 Львиный зев – Antirrhinum malus 16,32 35 Пияз - Allium cepa 16 36 Ақ қараған – Robinia pseudoacacia 20 37 Тошала – Ribes grossularia 16 38 Қызылқат – R.rubrum 16 39 Кəдімгі таңқурай – Rubus idaeus 14, 21, 28, 35, 42 40 Бақ шиесі – Cerasus vulgaris 32 41 Шие – Cerasus avium 16 42 Үй қара өрігі – Prunus domestica 48 43 Өрік – P armeniaca 16 44 Шабдалы – P.persica 16 45 Кəдімгі алмұрт –Pyrus communis 34, 51 46 Жабайы алма – Malus silvestris 34, 51 47 Ақ тұт ағашы – Morus alba 28 48 Мəдени жүзім – Vitis vinifera 76 49 Көкнəр – Papaver somniferum 22 50 Брюква – Brassica napus 38 51 Бақша қырыққабаты – B. oleracea 18 52 Дала қырыққабаты – B.campestris 20 53 Сарепт қышасы – B.juncea 36 54 Бақша шомыры – Raphanus sativus 18 55 Бақша саумалдағы – Spinacia olrracea 12 56 Кəдімгі қызылша – Beta vulgaris 18 57 Кəдімгі зығыр – Linum usitatissimum 30 58 Қияр – Cucumis sativus 14 59 Шабындық жоңышқасы – Trifolium pretense 14 60 Люцерна – Medicago tiva 32 61 Бұршақ – Pisum sativum 14 62 Кəдімгі бадана – Phaseolus vulgaris 22 63 Жұпар ұсақ бұршақ – Lathyrus odoratus 14 64 Мақта – Gossypium hirsutum 52 40 Кейбір қосқанаттылар (Diptera) мүшелерінің жасушаларынан алып (политенді) хромосомалар табылған. Мұндай хромосомаларды бірінші рет 1881 жылы Италия ғалымы Е.Бальбиани хирономустың (масаққұрттың) сілекей бездері жасушаларынан тапты. Одан кейін осындай алып хромосомалар қосқанаттылардың дернəсілдерінен (мысалы, дрозофиланың), ішек жасушаларының, мальпиги түтікше- лерінің жасушалары ядроларынан табылды. Алып хромосомалар, сол сияқты кейбір өсімдіктер синергидте- рінің ядроларына, қарапайым жануарлардан да табылды, соны- мен қатар кейбір өсімдіктерде синергид жасушаларында, мысалы, бұршақта. Интерфазалық сомалық жəне жыныс жасушаларындағы хромосомаларға қарағанда, алып хромосомалар олардан 100-200 есе ұзын жəне 1000 есе жуан. Алып хромосомаларды қарағанда, олардан көлденең жолақтар көрінеді. Ондай жолақтар ашығырақ жəне күңгірттеу дискілердің кезектесуінен түзіледі. Ол жолақтар – дискілер бір-біріне тығыз жанасқан, күшті ширатылған хромоне- малар учаскелері немесе хромомерлер болып табылады. Бұл хромо- мерлер политенді хромосомалар деп аталады. Дискілердің көлемі мен морфологиясы өте өзгергіш келеді, бірақ əр хромосома үшін ол тұрақты жəне оны ұқсастыру (идентификациялау) үшін маркер қызметін атқара алады. Алып хромосомаларға тəн аса үлкен көлемділік пен пішіндер, олардың барынша көп тарқатылуы жəне хромосомалардың ажырап кетпей ұдайы өзін-өзі өндіруі нəтижесінде пайда болады. Ядро мен жасушаның бөлінуінсіз-ақ, өзін-өзі өндіру есебінен хромосомалар санының көбеюін эндомитоз деп атайды. Осының арқасында өндірілген хромотидтер ажырап кетпейді жəне бір-біріне тығыз жанасып қала береді. Сонымен, митоз барлық, ядросы бар эукариотты, ағзалардың өсуі мен вегетативті жолмен көбеюін қамтамасыз етеді. Митоздың басты маңызы бірдей жасушаларды қалыптастыру, тұрақты хромосома- лар санын сақтау жəне генетикалық ақпаратты тасымалдау. Осыған орай ағзалар бірдей даралар немесе клондар арқылы көбейе алады. Клондану төменгі сатыдағы эукариоттарға: саңырауқұлақтар, бал- дырлар, қарапайымдылар жəне көптеген өсімдіктерге тəн. Клонда- ну төменгі сатыдағы жануарлардың арасында – омыртқасыздардан ішекқуыстылар мен құрттарда да бар, олар денесінің біраз бөліген бүкіл ағзаны қалпына келтіре алады. Омыртқалы жануарларды клон- дау тек эмбриональды дамуының алғашқы сатыларында ғана мүмкін. 41 Мысалы, біржұмыртқалы егіздер ұрықтанған бір жұмыртқаның митоздық бөлінуі нəтижесінде пайда болған бір-бірінен аумай- тын ұрпақтар. Кейбір жануарлар, мысалы, сауытты аңдардың Dasipus hibridus аналығы, бір жолы 12 дейін бір жынысты ұрпақ əкеле алады. жүктеу/скачать 3.34 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|