жылжымайтын катушка; 3 - тұрақты магнит; 4 - спиральді серіппе; 5 - цилиндр

Онда 
,
2
2



Bws
Bs
w


(13.9) 
мұнда w — катушканың орамдар саны; s — катушканың белсенді 
ауданы, м
2
. 
Катушкаға əсер ететін айналдырғыш момент ағынды тіркеу 
мəнін у (13.8) формуладан (13.7) формулаға қойған кезде 
анықталады: 
Жылжымалы катушканың орнатылған күйі айналдырғыш жəне 
қарсы əрекет ететін моменттердің тепе теңдігі кезінде туындайды 
((13.2) формуланы қараңыз), яғни (13.3) өрнегін ескере отырып
Bswl = aW. Сонда аспап нұсқауырының ауытқу бұрышы 
(13.11) теңдеу нұсқауырдың ауытқу бұрышы ток күшіне 
пропорциналды екендігін көрсетеді, ал аспаптың сезімталдығы 
бұрышқа тəуелді емес, себебі конструктивтік параметр болып 
табылады. Сəйкесінше, магнитті электрлік аспаптың шкаласы 
біркелкі. Мұндай аспаптардың сезімталдығы магниттік шунт 6 
көмегімен реттеуге болады (13.5-суретті қараңыз), оның күйіне 
механизм саңылауындағы магниттік индукция мəні тəуелді болады. 
Магнитті электрлік аспаптардың жылжымалы бөлігінің 
тынышталу магнитті индукциялық, яғни жылжымалы катушканың 
орамдарымен 
жəне 
қаңқасымен 
жасалатын 
тынышталу 
моменттерінің есебінен іске асырылады. Бірақ та тыныштану 
моментінің мəніне алюминий қаңқада туындайтын құйын 
токтарымен механизмнің магниттік ағыны оның тұрақты магнит 
өрісіндегі қозғалысында өзара əрекеттестік көрсетеді. 
Магнитті электрлік аспаптың жылжымалы бөлігі инерцияның 
салыстырмалы үлкен моментіне ие. Сондықтан синусоидталық 
токтың тізбегіне аспапты қосқан кезде оның катушкасы бойынша 
ток I
m
sin at өтеді, оның орташа мəні мерзім ішінде нөлге тең. Соның 
салдарынан айналдырғыш моменттің орташа мəні сонымен қатар 
нөлге тең. 
Логометрлік магниттік электрлік приборлар. Логометриялық 
аспаптарда (13.6-сурет), бір осьте орнатылған екі катушкалардан 
тұратын 
жылжымалы 
бөлік 
1 
тұрақты 
магнит 
өрісіне 
орналастырылған. Тұрақты магниттің жылжымайтын білікше мен 
полюстік ұштықтарының формасын əуе саңылауындағы индукция 
біркелкі емес болатындай жəне радиалдық емес 
М
вр
= BswI. 
(13.10) 
,
SI
I
W
Bsw
y



(13.11) 
мұнда S —аспаптың токқа сезімталдығы, S =
W
Bsw
. 
236 

13.6-Сурет. Магнитті электрлік логометр 
құрылғысының сұлбасы: 
1 - жылжымалы бөлік; 2 -
тұрақты магнит полюстері 
бағытқа ие болатындай таңдайды. Аспапта 
қарсы 
əрекет 
ететін 
момент 
қажет 
болмайтындықтан, жылжымалы катушкалар 
тізбекке «моментсіз» өткізгіштер арқылы 
қосылады. 
Сондықтан да аспаптың жылжымалы бөлігі 
катушкаларда ток жоқ болғанда ерікті күйге 
ие болады. 
Катушкалардағы токтардың бағыттарын M
i
= Bs
i
w
i
I
i
жəне M
2
= 
Bs
2
w
2
I
2
моменттері қарсы жаққа бағытталатындай түрде таңдайды. 
Осы моменттердің əсерімен аспаптың жылжымалы бөлігі үлкен 
моменттің əрекет ету жағына қарай олардың теңдігіне дейін 
бұрылады (жылжымалы бөліктің бұрылуы кезінде моменттер 
өзгереді, себебі катушкалардың бірі шағын əуе саңылауынан үлкен 
индукциямен кіші индукциясы бар үлкен саңылауға орын 
ауыстырады, ал екіншісі - керісінше). Орнатылған күйде 
Bs
1
w
1
I
1
= Bs
2
w
2
I
2
, 
осыдан 
Онда 
.
)
(
)
(
/
1
2
2
1


F
F
k
I
I

I
1
/I
2
 = Bs
2
w
2
/ (Bs
1
w
1
). 
(13.12) 
Логометриялық механизмдер кедергілерді өлшеуге арналған 
аспаптарда - омметрлер мен мегомметрлерде кеңінен қолданылады. 
Магниттік электрлік аспаптардың артықшылықтары: жоғары 
сезімталдық, кіші өлшенетін токтардағы үлкен айналдырғыш 
момент, элементтердің жоғары төзімділігі жəне сыртқы магниттік 
өрістердің кіші əсерлері - қуаттылықты өзіндік шағын тұтыну 
арқылы 0,05 дейінгі дəлдіктегі санаттардағы аспаптарды құруға 
мүмкіндік 
береді 
(магниттік 
электрлік 
амперметрлердің 
тұтынылатын қуаттылығы ваттың бірнеше үлестерінен аспайды). 
Магнитті электрлік аспаптарды кемшіліктері: құрылымның 
қиындығы, құны жоғары, жоғары емес қайта жүктеу қабілеті (қарсы 
əрекет ететін серіппелер тогының рұқсат етілген тығыздығымен 
шектелген) жəне тек тұрақты ток тізбектерінде ғана өлшеу үшін 
жарамдылығы. 
Магниттік электрлік аспаптар тұрақты токтың амперметрлері 
мен вольтметрлері ретінде кеңінен қолданылады. 
237 

жүктеу/скачать 4.38 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: