Оқулық «Білім беруді дамытудың федералды институты»
жүктеу/скачать 6.25 Mb. Pdf көрінісі
|
| АЛҒЫ СӨЗ
Адамның дүниетанымын қалыптастыру көптеген міндеттердің туындауымен қабаттаса жүреді, оларды шешу үшін материалдық әлем объектілерінің (құбылыс, процесс, зат, бұйым) сол және өзге қасиеттерінің сандық ақпаратын білу қажет. Мұндай ақпаратты алудың негізгі тәсіліне өлшеу жатады, яғни, дұрыс ұйымдастыру және дәл орындау кезінде өлшенетін объектінің немесе процестің қызықтыратын қасиетін нақты дәлдікпен бейнелей отырып, нәтижесі алынады. Өлшеу ақпараты өнімді сынау, оның техникалық деңгейін бағалау, сапасын аттестациялау және сертификациялау кезінде, техникалық және басқарушылық шешімдерді қабылдауға арналған негіз болып табылады. Қазіргі таңда өлшеу техникасын барлық білім салаларындағы автоматтық бақылау, өндірістік процестерді және ғылыми-зерттеу жұмыстарын автоматтандыру мақсатында кең қолданады. Өлшеуді қажет ететін нақты әдістер мен технологияларды машина жасау, химия, медицина және басқа салаларда кеңінен қолданады. Көп жылдық тәжірибеден белгілі болғанындай, қандай да бір пәннің жекелеген бөлімдерін зерттеуге қарағанда, білімнің жүйелік негізді маманын қалыптастыру неғұрлым құндырақ, сондықтан осы оқулықта өлшеудің негізгі әдістері және метрологиялық көрсеткіштері, заманауи терминология және өлшеу әдістері мен құралдарының жіктемесі, өлшеу аспаптарының қағидалық сұлбасы және өлшеу қателігін бағалау мәселелері келтірілген. Сондай-ақ, оқулықта белгіленген әдістер негізінде жасалған өлшеу аспаптарының нақты құрастырылымы қарастырылған. Кез келген өлшеу аспабы бір физикалық шамадан екіншісіне түрлендіретін қатардан тұрады, сондықтан оқулықта түрлендіру қызметінің түрі бойынша біріктірілген түрлендіргіштердің әртүрлі жүйелері дәйектілікпен қарастырылған, өлшенетін шамалары бойынша топтастырылған өлшеу аспаптарын өлшеудің негізгі әдістері және типтік сұлбасы келтірілген. Материалды осылайша баяндау өлшеуіш техникасының қазіргі әдістері мен құралдарының ғылыми жіктемесіне сәйкес келеді. 4 Дәлдіктің қажетті деңгейі техникалық және экономикалық мақсаттылық өлшемдерімен айқындалуы қажет. Өлшеу дәлдігін екі есе арттыру өлшеу процесін бірнеше есе қымбаттататыны белгілі. Сонымен бірге, өндірістегі өлшеу дәлдігін белгіленген нормадан төменге төмендету өнімнің жарамсыздығына әкеледі. Әлбетте, қағидат бойынша әртүрлі қолдану әдістемесінің ықпал етуі және өлшеу құралдарының дәлдігі көмегімен жүргізілген өлшеу тек олардың нәтижелеріне сенуге болатын кезде ғана пайдалы болуы мүмкін, ал әртүрлі экспериментшілермен әртүрлі уақытта және әртүрлі жерлерде алынған өлшеу нәтижелерін қажет болған жағдайда өзара салыстыруға болады. Бұдан басқа, нақты кәсіпорыннан мемлекетке дейін бүтіндей өлшеудің біртұтастығы болуы қажет. Бұл үшін метрология заң шығару функциясына сүйенеді. Метрология саласындағы заңдар өлшеудің біртұтастығына жетуге, әзірлеу тәртібіне және өлшеу құралдарын сынауға бағытталған талаптарды, өлшеуді орындау нормалары мен қағидаларын ескере отырып, әзірленеді. Оларда терминдер мен анықтаулар, физикалық шама бірліктері және оларды қолдану қағидалары белгіленеді. Барлық осы нормалар, қағидалар мен талаптар Өлшеудің біртұтастығын қамтамасыз ету мемлекеттік жүйесінің стандарттарымен және қолдануға міндетті басқа нормативтік-техникалық құжаттармен белгіленеді. Әртүрлі өлшеулерді орындаудың өлшеу әдістерін және физикалық шаманы өлшеу құралдарын жасаудың негізгі қағидаттарын зерделеуді талап етеді. Сондықтан, бірінші кезекте өлшеу әдістерін меңгеру қажет. Бұл нақ осы өлшеу әдістері мен аспап жұмыстарының физикалық қағидаттары ең тұрақты компоненттері болып табылатынымен шартталған, олай болса нақты сұлбалық шешімдер мен өлшеу құралдарының элементтік негізі үздіксіз өзгереді және жетілдіріледі. |