Оқулық «Федералдық білім беруді дамыту институты»

91 
2.25-сурет. «Біреуі көбіне» байланыс 
2.26-сурет. Сыныптар 
арасындағы агрегация 
2.27-сурет. Композиция 
2.28-сурет. Мұралану 
Нұсқар суперсыныпты көрсетуге тиіс (2.28-сурет.). А сыныбы В сыныбы 
үшін суперсынып болып табылады.
Сыныптардың диаграммаларының ақпараттылығын арттыру үшін 
оларды түсіндірмелер көмегімен құжаттауға болады. Түсіндірме
диаграмманың 
элементтерімен 
байланыстыруға 
болатын 
арнайы 
графикалық элементке енгізіледі, бұл 2.29-суретте көрсетілген. 
Мəндік саланы жəне ақпараттық жүйені модельдеген кезде əзірлеуші 
сыныптардың өздерімен емес, олардың даналарымен – объектілермен 
жұмыс істейді. Объект — осы сыныптың іске асырылуы. UML тілінде 
сыныптың данасы үшін шартты белгілер пайдаланылады: 
Дананыңаты:СыныптыңАты 
Сыныптың атын дананың атынан бөліп алу үшін «:» символы 
пайдаланылады, оң жақта сыныптың атауы, ал сол жақта дананың атауы 
көрсетіледі. Осы құрамдас аттың асты сызылады. 
Бұл ретте мыналар ажыратылады (2.30-сурет): 
•
атаулы дана (2.30, а сур.). бұл ол үшін оның сыныбы жəне объектінің
сəйкестендіргіші белгілі дана; 
•
жасырын дана (2.30, б сур.).Осы данада объектінің атауы жоқ;
2.30. сур. Объектілердің типтері: 
а — атаулы дана; б — жасырын дана; 
в 
— 
«жетім» 
данасы; 
г — мультиобъектілер 
2.29. сурет. Түсіндірмені пайдалану үлгісі 

92 
«жетім» 
данасы 
(2.30, 
в 
сур.). 
Диаграммада объектінің сəйкестендіргіші 
көрсетілген, 
бірақ 
оның 
сыныбы 
белгіленбеген;
мультиобъектілер (2.30, г сур.).Осындай 
объектілер 
2.31-сурет Сыныптың жай-күйі 
•
Қайсыбір жиынтық - белгілі бір сыныптан салынған топтама болып
табылады. Топтаманың əр объектісі атрибуттарының мағынасымен 
ажыратылады, бірақ осы объектілердің жалпы құрылымы (атрибуттер 
жинағы, олардың типтері жəне операциялар жинағы) бар. Объекттер 
белгілі бір жай-күйімен сипатталады. Жай-күйі— бұл объект
атрибуттерінің ағымдағы уақыт сəтіндегі мағынасы(2.31сур.).Сыныптар 
диаграммасында жай-күйі аталған болуы тиіс. Жай-күйінің атауы төрт 
бұрышты жақшада жазылады:
[Жай-күйінің 
атауы].
Объектінің сыныпқа тəуелділігін көрсеткен кезде байланыс стереотип 
көмегімен типтелуі мүмкін. Стереотип байланыс үстінде қос тырнақшада 
көрсетіледі. UML тəуелділік үшін екі стереотипа белгіленген: 
instanceOf 
— объект сыныптың данасы болып табылады; 
instantiate 
— объект белгілі бір сыныптың даналарын құрады. 
Сыныптарды белгілі бір белгі бойынша топтастыру үшін пакеттер 
механизмі қолданылады. Пакет сыныптар аттары кеңістігін межелеуге 
мүмкіндік береді. Модельде аттары бірдей, бірақ функционалды мақсаты 
бойынша ажыратылатын сыныптар болуы мүмкін. Сыныптың пакетке 
тиесілігі құрамдас аты көмегімен белгіленеді: 
Пакеттің атауы: 
Сыныптың атауы 
Пакетте сыныптың аты көрсетілген кезде, ол сы нып операция -
ларының атрибуттері сияқты қолжетімділік ерекшелігімен -
жабдықталуымүмкін. 
Пакеттің нұқсасын көрсету үшін UML таңбаланған мағынасы 
пайдаланылады (2.32-сур.). Бұл фигуралық жақшада жазылатын 
түсіндірме
{ Н ұ с қ а } .
Пакеттерге мынадай стереотиптер қолданымды: 
•
facad
(фасад) 
— 
басқа 
пакеттің 
ұсынылымы 
болып 
табылатын пакетті белгілейді, 
•
stub
(заглушка) — басқа пакеттің 
орынбасары;
•
Subsystem 
(қосалқы
жүйе) 
— 
модельденетін жүйенің тəуелсіз бөлігі;
•
framework
(қаңқа
) — 
мəндік салаға
арналған белгілі бір дайын шешімдер жинағын
қамтитын кеңейтілетін пакет
2.32-сурет. Пакеттің 
шартты белгісі 

93 
2.33-сурет. Пакеттерді импорттау 
•
system (жүйе) — барлық модельденетін жүйені білдіретін пакет.
Қасбеттер мен бітеуіштер күрделі пакетті көрсетуді оңайлату үшін
пайдаланылады. Жүйені модельдеу үдерісін бөлшектеп байланыстыру 
үшін бітеуіштер жүйені жекелеген пакеттерге бөлуге мүмкіндік береді.
Пакеттерге import стереотипі (2.33-сур.) қолданымды. Стереотип 
пакеттер арасындағы өзара іс-қимыл үдерісін модельдеу пайдаланылады. 
Стереотип «тəуелділік» типті байланыс үшін көрсетіледі. Бұл ретте, егер
пакеттің ішінде public қолжетімділік атрибутымен сынып болса, онда бұл 
сынып басқа пакетке экспортталатын болып есептеледі. Сыныпты пакетке 
тек бір сыныптың екіншіге тəуелділігін көрсеткен кезде ғана экспорттауға 
болады. Импорттау байланысының болуы, сыныптың импорты жұпты 
құратын бір пакеттен екіншіге жүзеге асырылатынын білдіреді
2.33-суретінде SERVICE пакеті екі сыныпты импорттайды ADO:: 
GеtCоnnесtiоn, ADO::GеtRесоrds. INFOSYSTEM пакеті SERVICE пакетінің 
сыныптарын импорттайды, бірақ ADO пакетінің сыныптары оған 
қолжетімсіз, оларды пайдалану үшін импорттау қажет. 
Пакеттер арасында «жалпылау» типті байланыстарды құруға болады. 
Жалпылау кезінде пакет тек p u b l i c ж ə н е p r o t e c t e d қолжетімдік 
атрибуттерімен таңбаланған сыныптар ала алады.

жүктеу/скачать 4.15 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: