лы ізденістері олардың өмір сүрген дэуірінің, заманының мэдени- элеуметтік, рухани болмысына, эстетикалық, этикалық тұрғысына сай жүзеге асқан. Бұл ізденістер өте күрделі эрі тұтас арнаға ұласып жататын нақты іс-әрекеттерден, кісінің мінез-құлқын белгілейтін өзекті қағидалар жүйесінен бастау алады. Торайғыр бидің сөзінде де кісілік тағылым маңызды сипаты- мен ерекшеленеді: Қара жерді жамандама -
Кіретұғын ініңді.
Қауым жұртты жамандама -
Көп табады мініңді.
Білгендерді жамандама -
Басшы болар піріңці.
Өзің білмесең,
Білгендерден үйрен,
Қырымнан іздеп барсаң да,
Жалғыз ауыз білімді.
18
Жақсылықбаева Р.С. Журналист этикасы
Жамандау, даттау тағылымы асқан кісінің ісі емес. Ненің жақсы, ненің жаман екенін жете білмей тұрып, біреулерді нем есе белгілі бір құбылыстарды жамандау - адамның кісілік негіздерінің жетіспеушілігінің көрінісі. Қара жерді, қауым жұртты, білгендерді жамандауға тыйым салу, одан сақтандырып отыру - шешендік сөздің, билер сөзінің басты тағылымдық міндеттерінің бірі. Бидің дана сөзі кісіліктің көзі білімде жатқанын, адамдық биік қасиеттер біліммен, ақыл-ой байлығымен тығыз байланысты екендігін көр- сетеді. Қазақ халқының шешендік ойының, эсіресе, кісілік сала- сындағы эстетикалық көзқарастарының дамуына Бөлтірік шешеннің де еңбегі зор. Бөлтірік шешен - кісілік тағылым туралы ой толғаған өткен дәуірдегі қазақ шеш ендерінің ең ұлыларының бірі. Адамгершілік, кісілік оның шешендік өнерінің мағыналық өзегін қүрып қана қоймайды, оның дүниетанымының, өмір
