деген өлең жолдарында тек иманды жанда болатын ар-ұят сын- ды игі қасиеттің мәнін терең ашып береді (Қабан жырау, Алтын қазық. 1993. 11-12 66.). «Сөз тапқанға қолқа жоқ», - дейді халық даналығы. Сөз табу тілді сайратып қою емес. Сөз табу - ақылдың ісі. Қиыннан жол са- лып, тауды бұзып, тасты жарғандай сөз табу ақылдың байлығын ғана емес, сонымен қатар, ақылдың алғырлығын, тапқырлығын, тілдің шешендігін қажет етеді. Онсыз көп алдында сөз бастау, қиын жағдайда сөз табу оңай емес. Оның үстіне тапқыр ойлал, ше- шен, көркем сөйлеу - ойлаудың тереңдігі мен кеқцігіне, қиялдың шығармашылық қызметінің байлығына тәуелді. Мэселен, «Бай мен жалшыда»: «Бай жалшыны сынайын деп тақиясын алып, басын си- папты. Сөйтсе жалшы оған қарап тілін шығара қойыпты. Байдың басын сипағаны: «Басқа пэле неден?» деп сұраған екен. Оған жалшының тілін көрсеткені: «Басқа пәле тілден» дегені екен. Бай: - Таппадың, жалшым, басқа пэле ағайын мен туыстан болады, - дейді. Жалшы өз сөзін дәлелдемек болып: - Жоқ, байеке, өйтіп былшылдамаңыз, - деп қалады. Бұрын мұндай сөзді естімеген бай ашуланып, керегенің басында ілулі тұрған сегіз өрме бұзау тісті қамшысына қарай ұмтыла береді. Жалшы: - Сабыр, сабыр, байеке, айтпап па едім «Басқа пэле тілден» деп, енді түсінген боларсыз, - дейді. Сөзден жеңілген бай белге
16 Жақсылықбаева Р.С. Журналист этикасы
ұрған жыландай сылқ етіп отыра кетіпті» (Сөз тапқанға қолқа жоқ. 1988, 37 б.). Қазақ мәдениетінде, руханиятында үлкен орын алатын ха- лықтық мұраның бір саласы - шешендік өнер. Қазақтың шешен- дік өнері - сөз өнерінің басты бір саласы. Ш ешендік өнер -
