Центрифугалау жолымен хроматиннен нуклеазаны ондегеннен кейін 11S
седиментация жылдамдығымен фракция бөліктерін ажыратута болады. (S-Сведберг бірлігі
седиментация жылдамдығын анықтайды.) Сонымен қатар боліктер өлшемі: димерлер,
тримерлер, тетрамерлер жоне т.б. 11S бөлігінін құрамында шамамен 200ж.н. ДНҚ жəне 8
гистондар(октамер) 2-ден гистон кешірмесі H2A, H2B, НЗ жоне Н4 жəне Н1 бір гистон
кошірмесі. Мұндай күрделі нуклепротеид бөлігі нуклеосома атауына ие
болды.Нуклеосома мынадай жолмен құралған: гистон октамерлері
озекті белокты негізге
өзгереді.(агылшын созі соге-кыртыс, кыртысты бөлік жоғарғы жағында 146ж.н. тұратын
ДНҚ болады, 1,75 айналымнан өзгерген, ал қалғандары 54ж.н. ДНҚ бөлікті өзгертеді,
линкер- озекті белокпен байланыспаған,ол 2 керші нуклеосоманы байланыстырады. Н1
гистоны жиілеп, негізгі жəне линкер бөлігімен байланысады.
Толық нуклеосома
құрамында шамамен 200 ж.н. ДНҚ жоне гистонның кыртысты октамерлері жəне Н1
гистонының 1 молекуласы бар. Толық нуклеосоманың молекулалык массасы 262000 Да.
Озекті немесе кыртысты бөлік құрылымы бойынша өте консервативті: құрамында
унемі 146 ж.н. ДНҚ жəне гистон октамерлері бар. Нейтронды орналастыру əдісін
пайдалана отырып нуклеосоманың анық өлшемін жане формасын анықтауға болады.
Электронды микрокошірмесіне орналасады да, тартылған ДНҚ молекуласында тығыз,
уйлесімді отыргызылған шамамен 10нм, глобулярлы «моншактарга» өзгереді. Негізінен
тек линкерлі бөлігі
тығыздалған ал қалғандары гистон октамерлеріні
шеткі жағында ДНҚ ұзындығына
спиральді түрде салынған Гистон октамерлерінің озі, құрамына
тетрамер (НЗ. Н4) жəне 2 тауелсіз димер Н2А.Н2В кіреді, жəне формасы ойнайтын допты
еске түсіреді.
Нуклеосома бөлігінің үстіне ДНҚ спиралін жалгастырсак, Ол тығыз
нуклеосомада
орналасқан, қалындығы шамамен 10нм тегіс жіпшеге өзгерте отырып, керші
нуклеотидтерді байланыстырады. Сонымен қатар косымша ДНҚ спиралданғаннан кейін,
біріншілік ДНҚ компактизациясы жүреді. ДНҚ фосфаттарымен гистон октамерлерінің
жоғарғы жағында оң зарядталған амин кышкылдар қалдыктарының қарым-қатынас
əсерінен, нуклеосоманың өзегінің шеткі бөлімімен 2ДНҚ жіпшесі байланисады. Озекті
гистондарының
ұштарындағы бөліктер, он зарядпен толтырылған, ягни ол косымша
нуклеосома құрылымына тұрактылык беру кызметін атқарады.
ДНҚ тығыздалуында озекті белоктарының кызметі нуклеосоманың өзін-озі
жинакталуында көрсетілген. ДНҚ жане гистондарды косып, тольк
реконструкциялы нуклеосомдарды алуға болады. Гистон Н1 нуклеосомдардың өзгеруіне
қажет емес, ол жоғарғы деңгейдегі ДНҚ тығыздалуына жəне
дайын нуклеосомдарды
бір-біріне байланыстырады.Н3 жəне Н4 гистондары нуклеосомдарды орналасуына
қатысады. ДНҚ бастамасында тетрамерлермен байланысады (НЗН4), содан кейінірек екі
димер Н2А.Н2В байланысады. Нуклеосомдардың өзгерісіне ДНҚ компактизациясының
біріншілік этаптарына НЗ жəне Н4 гистондары құрылымдық кызмет атқарады.
Достарыңызбен бөлісу: