А. Соловьева, Б. Ибраимова
жүктеу/скачать 5.1 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Ұлпадағы газ алмасу.
- Өкпедегі газ алмасу
| өкпедегі газ алмасу. Ауа өкпеге бронхылар бойынша енеді. Бронхио-
лалар өкпе көпіршіктері – альвеолалар арқылы аяқталады (59-сурет). Әрбір альвеола қан капиллярлары торымен шырмалған. Оларда вена қаны көмірқышқыл газынан арылады. Ол оттекпен қанығып, артерия қанына айналады. Гемоглобин көмірқышқыл газын беріп, оттекті қосып алады. Газ ал- масу альвеола қабырғасы және вена капиллярлары арқылы жүреді. Аль- веолалар өкпе бетінің ауданын ұлғайтып, ұяшық тәрізді жасайды, ол ар қылы газ алмасу жүзеге асады. Қан оттекпен қаныққан соң өкпеде болған ауаның құрамы өзгереді. Атмосфера ауасын да (тыныс алғанда) 78,09% азот, 20,95% оттек, 0,03% көмірқышқыл газы және басқа газдар болады. Өкпе арқылы өткен кезде 59-сурет. Тыныс алу жолдары. Өкпе мен бронхылардың құрылысы: 1 – мұрын қуысы; 2 – көмей; 3 – көмекей; 4 – кеңірдек; 5 – оң және сол жақ өкпе; 6 – брон хылар; 7 – бронхы тармақшалары мен альвеолалары; 8 – альвеоланың құрылысы; 9 – қан тамырлар; 10 – аль вео лалар; 11 – жарып көрсетілген альвеолалар; 12 – альвеолалардың сыр тын дағы капиллярлар торы 6 5 1 3 9 11 8 7 12 10 2 4 Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ * Книга предоставлена исключительно в образовательных целях согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217 110 (тыныс шығарғанда) ауа құрамында 16% оттек пен 4% көмірқышқыл газы болады. Ауа құрамындағы азот мөлшері өзгермейді (78,09%) (60-су- рет). Осылай қан өкпеде көмірқышқыл газын бөліп шығарады да, оттекке қанығады. Оттекке байытылған қан үлкен қан айналым шеңбері бойын- ша барлық ұлпаға таралады. Ұлпадағы газ алмасу. Артерия қанында ұлпа жасушаларына қарағанда оттек көп. Диффузия заңы бойынша кез келген заттың моле- кулалары үлкен концентрация аймағынан концентрациясы аз аймаққа ұмтылады. Яғни олардың бір келкі бөлінуі жүзеге асады. Капиллярлардың қабырғалары арқылы оттек жасу ша аралық немесе ұлпа сұйықтығына өтеді. Одан дене жасуша ларына түседі. Капиллярлар көп торлаған мүше лерде жасушааралық сұйықтық «делдал» болмайды да, оттек капиллярлардан тікелей дене жасушалары мембранасы ар қылы олардың цитоплазмасына өтеді. Ол жерде энергия алу үшін митохондрия- ларда қолданылады. Көмірқышқыл газы, керісінше, ұлпа жасушаларынан қанға неме- се жасушааралық сұйықтыққа, содан кейін қанға өте ді. Осылай біздің денемізде артерия қаны вена қанына айна лады. Ұлпаларда қан оттекті береді де, көмірқышқыл газына қанығады. Вена қаны жүрекке, содан соң өкпе артериясы ар қылы кіші (өкпе) қан айналым шеңберіне түседі. Әрі қарай өк пе де көмірқышқыл газын беріп, оттекке қанығуы керек. Тынысалу,кардиореспираторлықжүйе,ауажолдары,альвеола- лар,митохондриялар. 60-сурет. Өкпедегі газ алмасу: 1 – тыныс алғанда ауаның құрамы; 2 – тыныс шығар ғанда ауаның құрамы 1 2 N 2 N 2 Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ * Книга предоставлена исключительно в образовательных целях согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217 |