Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж



Pdf көрінісі
бет218/441
Дата16.05.2023
өлшемі3.59 Mb.
#473784
түріОқулық
1   ...   214   215   216   217   218   219   220   221   ...   441
Okulik XX kazak adebiet

ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
жағдайлар мен рухани ортаның мә нін 
ашуды көздеген [62,406]. Сол арқы-
лы Мағжан поэзиясының ұлттық, 
халықтық сипаттарын ғылыми са-
ралап берді. Бұған дейін әдеби-
теориялық ой-пікір бұл ұғымдарды 
тек сөз арасында ғана айтып қалып, 
жеке ақын шығармашылығына орай 
ғылыми терең қарастыруға ден-
деп бара алмай жүрген болатын. 
Ұлттық әдебиеттану ғылымының 
туу кезеңіндегі әдеби-теориялық ой-
пі кірдің өсу, кемелденуі жолын да 
мақала қосқан ең басты жаңалық та 
осы болды. Мағжанның «кедейдің 
ақыны емес, ұлт ақыны, ұлтты жал-
пағынан алып қарайтын», халықшыл 
ақын екенін дәлелдеу – мақаланың 
бүкіл желісінің өзегі болуы да сон-
дықтан болар. 
Мақаланың әдеби-теориялық ой-
пікірге қосқан тағы бір ерекше жа-
ңалығы – Мағжан поэзиясындағы 
әдеби ағым және көркемдік әдістер-
ді анықтау мақсатында теориялық 
талдау жасауы. Қазақ әдебиетінің 
көркемдік деңгейі қандай дәуірде де-
ген проблема баспасөзде жан-жақты 
сөз болғанда тың пікірлер білдірген 
Ж. Аймауытов бұл мәселені де нақ-
ты сөз етеді. «Мағжанның алғашқы 
кездегі өлеңдерінде неше түрлі рух 
бар. Сыртқы түрінде орыстың бейне-
шілдеріне (символист) еліктесе, іш-
кі рухында күйректік, жылауықтық 
(сен тиментализм), романтизм бол-
ды. Сентиментализм әсіресе, әйел 
теңдігіне арнап жазған өлеңдерінде 
ұшырасады», – дей келіп, осылардың 
әрқайсысына нақты мысал келтіре 
отырып дәлелдейді. Сын мен әде-
биеттану ғылыми тарихында әдеби 
ағым мен әдіс тұрғысынан да алғаш 
теориялық талдауға түскен де Мағ-
жан поэзиясы болғанын атап айту ке-
рек. Бұл бағыттағы әдеби-теориялық 
талдаулары авторға: «Мағжан – 
терең күйдің ақыны емес, нәзік 
сезімнің, тәтті қиялдың, ақыны, ол 
– кедейдің ақыны емес, ұлт ақыны. 
Ел ішінде бай, кедейдің арасын-
да қиянатты, теңсіздікті көрмейді. 
Ұлтты жалпағынан алып қарайды. 
Ол түрікшіл, санашыл, уайымшыл, 
өзімшіл ақын, бұл жағынан қарасақ, 
ол – ескі пікірлі ақын.
Жақсы жағын алсақ, ол сыр-
шыл, толғағыш, суретші, сөз ұстасы, 
түрікшіл, романтик, мәдениет шіл, 
отар шылдыққа, жауынгершілікке қар -
сы күншығысшыл екен» деген тұ-
жырым жасауға мүмкіндік береді. Бұл 
пікірдегі «ескі пікірлі ақын» деген-
ді теориялық тұрғыдан түсіну керек. 
Санашыл деп отырғаны идеализм 
болса, уайымшылы – сентимента-
лизм. Сондықтан ол төңкерісшілдер 
таңған «ескішіл керітартпа, бай-
шыл-феодалшыл» деген түсінікті 
білдірмейді. Автор Мағжан шығар-
ма шылығына маркстік-лениндік әдіс -
нама тұрғысынан қарап отырған-
дықтан да санашылдық (идеализм) 
пен күйректік (сентиментализм) 
Ре
по
зи
то
ри
й К
ар
ГУ


237


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   214   215   216   217   218   219   220   221   ...   441




©dereksiz.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет