Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
мақала жаздым. Ол «Лениншіл жас» газетінің 1933 жылғы февраль-март айларының 4-5 нөмірінде жария- ланды», – деп автор атап жазғандай, «Қызыл ат» поэмасына арналған пікірталасқа байланысты жазылған болатын [69, 268]. ҚазАПП сыншыларынан, әсіресе, М. Қайыпназарұлының баяндама- лары мен мақалаларындағы солақай сыншылдықтан көз ашпаған Сәкен шығармашылығы «Қызыл ат» по- эмасы жазылғанда да ерекше талқыға түсті. Арнайы ұйымдастырылған пікірталаста поэманың колхоз құры- лысына жабылған жала екені, онда ауыл мен қаланы бір-біріне қарсы қоюшылық басым көрінетіні, қызыл ат деп отырғаны астармен айтылған кедей-шаруа екені, оның өткен күнін артық көріп, сол уақытын аңсайтыны баса айтылып, саяси айып тағуға дейін барған пікірлер оңды-солды айтылып жатты. Осындай шақта жазылған М. Қаратаевтың мақаласы И. В. Сталиннің колхоздастырудағы асыра сілтеушіліктің болғанын әш- керелеген «Табыстан бас айнал- ғанда» атты еңбегінің жазылуымен және социалистік реализм әдісін бүкілодақтық деңгейде теориялық негізделуімен тұспа-тұс келді. Сол се- бептен де автор бұл әдістің негізгі ны- санасы социалистік өмір шындығын жырлау екенін ашып беру арқылы «Қызыл ат» поэмасын солақай сыншылдықтан сақтап қалды. Міне, С. Мұқановтың, М. Қаратаевтың осы мақалаларынан бастап социалистік реализмнің қазақ әдебиеттану ғылы- мындағы «алтын дәуірі» басталды. Әдеби сын мен әдеби-теориялық ой-пікір социалистік реализмді на- сихаттау, үлгі-өнеге ету науқанына белсене кірісті. Қ. Өтепұлының «Со- циал ды реализм» (Әдебиет майда- ны, 1933, №2), З. Шашкиннің «Әде- биет және со циалды реализм» (Со- циалды Қазақстан, 1933, 18 ақ пан). Ғ. Тоғжанұлының «Қазақ әде- бие тіндегі сын туралы кейбір өз- гешеліктер» (Социалды Қазақстан, 1933, №195), Ә. Қоңыратбаевтың «Әд ебиетіміздегі реализм тура- лы» (Әдебиет майданы,1934, №5), т.б. мақалалардың жазылу соның айғағы. Оларда маркстік-ленин дік әдіснаманың әдебиеттің таптығы, халықтығы, партиялығы принцип- теріне тереңдеп бара қоймағаны- мен, осы ұғымдардың берік орын тебуіне жолбасшылық сипат таныл- ды. М. Қаратаевтың жоғарыдағы мақаласының ізімен қазақ әдебие- тіндегі социалистік реализмді анық- тау мен көркем шығарманың осы әдісте жазылуын қадағалау басты назарда ұсталды. «Біздің творчество- лық тәжірибеде қолданатын көркем әдісіміз де, оны зерттейтін ғылыми еңбектерде қолданатын принципі- міз де айдан анық. Ол – маркстік- лениндік дүниетанымға сәйкес со- циалистік революция дәуірінде туып Ре по зи то ри й К ар ГУ |