Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары
ғалымдардың соңынан жіберуге де- ген іс-шараның да ұйымдастырылып жатқанынан хабар бергендей. Оған дәлел ретінде С. Нұрышевтың Ғы лым Академиясының «Хабаршысына» шыққан «До конца искоренить бур- жуазно-националистические извра- щения в изучении творчество Абая» (1953, №4) атты мақаласын атасақ та жеткілікті . Ғылыми айтыс қорытындысында және соған сай алынған қаулыда, «Қобыланды батыр», «Ер Тарғын», «Алпамыс», «Қамбар», «Қозы Көр- пеш-Баян сұлу», «Қыз Жібек» сияқ- ты жырлар халықтық негізде ту- ғандығы атап көрсетілгенмен, еу- ро пацентристік көзқарастан қол дау тапқан «тұрпайы социологизм» тео- риясының үстемдік алып кеткені айқын сезілді. Басқа жыр ларды ғылыми тұрғыда зерттей беру керек, таптық, халықтық тұрғыдан қай- шылықтарын ашу қажет деп көр- сетілгенімен, оларға нигилистік көз- қараста қарау кең өріс жая берді. Ғылыми-зерттеушілік ой-пікір өз табыстарын қорғау мүмкіндігінен мүлде айырылды да, қазақ әде- биеттану ғылымы маркстік-ленин- дік әдіснаманың «тұрпайы социо- логизм» теориясына ұшыраған қа те қағидаларының қатал үкімінің құр- бандығына айналды. Бұл келді де қазақ фольклорынан нені, әдебиет тарихынан және кеңестік дәуірдегі әдебиеттен кімді, қалай оқыту керек деген мәселені туғызды. Еңбекші халық пен таптық мүддені ғана жыр лайтын ақын-жазушылар мен шығармалар асыра дәріптелді, басқа- лары сынға ұшырады. Мысалы, «Со- циалистік Қазақстанда» «Көпеев – ұлтшыл, діншіл ақын» (1952, 15 та- мыз) атты К. Көлбаевтың мақаласына бола Орталық Комитеттің арнайы қаулы алуынан республика ғылымын қадағалап отырған идеология сая- сатының өзі маркстік-лениндік әдіс- наманы өрескел бұрмалауға жол беріп алғанын көреміз. «Тұрпайы социологизм» теория- сының өріс алғаны сондай, 1952 жылғы оқу бағдарламалары мен оқулықтардың ғылыми-танымдық са пасы нашарлап, ғасырлар бойы жасалған фольклор мен тари- хи әдебиет түгелге жуық жоққа шығарылды. Қ. Жұмалиевтің сәл кейінірек айтқан сөзімен келтірер болсақ, олардың сипаты төменде- гідей сорақы мазмұнға дейін жетті, сондықтан толық келтірейік: «1952 жылы басылып шыққан 8 класқа арналған оқу құралында (авторы М. Ғабдуллин) ауыз әдебиеті де, XVІІІ-XІX ғасыр әдебиеті де жоқ- қа тәндік дәрежеге жеткен. Жеке тексерілу үшін бүкіл эпос тан Қамбар, лиро-эпостан Қозы Көр- пеш те, ақындардан тек Махамбет қана қалдырылған. XVІІІ-XІX ға- сыр лардағы әдебиет өкілдерінен Ма хамбеттен басқа бірде-бірі же- Ре по зи то ри й К ар ГУ |