Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| І БӨЛІМ. Әдеби мұраны зерттеудің негізгі арналары
жазғанда Абай бұлар жайлы бұрын хабардар болғаны байқалады. Соны- мен қатар, полиция Науан хазірет пен Ш. Қосшығұловты тұтқындағанда мешіт пен интернаттан жүзден астам гектографқа басылған қолжазба кітап шалар тауып алған. Бұл тура- сында Ә. Бөкейханов: «Лет 6 то му назад, по доносу волостного пи са- ря, уволенного киргизом-упра вите- лем, администрация познакомилась впервые с казахской (еңбекте кир- гизской. – Ж. С.) проклама цией, на печатанной на гектографе и по- лучившей широкое распростра нение в степи. В этой первой казахской прокламации авторы на арабском и казахском языках призывали детей Алаша подняться, как один чело- век, против посягательств русского правительства на религию – ислам и против попытки обратить казахский народ в «крестьян» и православную веру. Эта основная идея проклама ции богато иллюстрировалась част ными фактами обрусительной политики... В связи с этой прокламацией были проведены впервые политичес кие обыски у известнейших казах, у мулл и учителей, были арестованы библиотека и переписка» деп жазады [13, 74]. Міне, осы прокламация- мен Ә. Бөкейханов алғаш рет Абай ауылында танысқан. А. уезінің қа- зақтары Қ. және Б. дегендердің сол уездің священигінің өздерін жән- е дінін қорлағаны үшін жазған шағымына Архипастырдың «дерз- кий кляузник киргиз забыл, что он живет не в Турции, а в России, православно-христианской. Оставить без последствий», – деп жазып, жа уап бермегенін мысалға келтіріп өтеді де прокламациямен қалай танысқа нын айтады (Мұндағы К. мен Б. деген Ш. Қосшығұлов және Абайға жазылған хатта аталатын З. Баширов болуы мүмкін. – Ж. С.). «В глубокой степи, за 700 верст от Сибирской ж.д., сидя в гостеприимной юрте богатого казаха, я рассказывал соб- равшимся старикам и молодежи о русских писателях и, в частности, о Л. Н. Толстом. Хозяин дома, бога тый влиятельный казах, выслушав ме ня, улыбнулся, попросил жену достать его шкатулку, где он держал свой архив и вынув оттуда бумагу, передал мне. С нее я и снял вышеприведен- ную копию. Оказалось, что казахи все знали ее содержание и, не желая обидеть подозрением мой рассказ, они высказали мнение, что они, т.е. русские писатели, вероятно не русские, особенно Л. Н. Толстой. Все они должны быть мусульмане, иначе и быть не может. «Кто знает, они может быть, казахи», заметил один старик», – деп нақтылайды [13, 74]. Осындағы Л. Толстой мен басқа орыс ақын-жазушыларын жақсы білген ауыл Абай ауылы болуы ықтимал, ал беделді қазақ Абай болуы да мүмкін. Өйткені Ш. Қосшығұлов саяси мәнді Ре по зи то ри й К ар ГУ |