Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| ІІ БӨЛІМ. Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.)
шығуы құптарлық құбылыс болды. Сыни мақалалар оқулықтардың пе- да гогикалық сипаты мен таза қазақ тілінде болып балаларға түсі нікті жазылуын талап еткенде Ы. Ал- тынсариннің «Хрестоматиясын» әр- қа шан үлгіге ұсынып отырды. ХХ ғасырдың басындағы қазақ әдебиеттануындағы ғылыми-зерттеу- шілік ой-пікірдің толыса түскені- нің айқын көрінісін М. Сералиннің «Шахнамеден» аударған «Рүстем- Сүһрапқа» жазған «Сөз басы» атты зерттеу мақаласынан көруге болады. Автор Фирдоусидің өмірі мен твор- чествосын және дастаны туралы өз көзқарасын білдіріп, шығыстың классикалық мұрасының жазылу тарихын, басқа тілдерге аударылуы мен зерттелуін таныстыру мақсатын көздеген. Сол себептен де аудар- машы ретінде тек текстімен ғана жұ- мыс істеп қоймай, аударуға кірісу барысында көп ізденіп, көп оқып, мол дайындықпен келіп, ғылыми пі- кір айта білумен де құнды. Зерттеу нысанасы қазақ әде- биеті тарихының мәселесі немесе қазақ ақыны, оның шығар ма шы лығы болмағанмен, бүкіл әлем әде биет- шілері назар аудар ған «Шах нама» сияқты класси калық мұраны қазақ- тың қалам қайраткер лерінің ауда- руы мен зерттеуі төңкеріске дейінгі қазақтың ғылыми-сыншылдық ой- пікірінде үлкен жаңалық еді. Өйтке- ні «Шахнаманың» тарихи маңызын ашуда кейбір салыстырмалар жасай отырып тиянақты пікір айтуға ұм- тылуы, басқа аудармашылар мен зерт теушілер туралы мол дерек кел- тіруі нағыз ғылыми-зерттеушілік си- пат тағы мақала екенін көрсетеді. М. Сералин шығармашылығын зерт теушілер назарына толық ілінбей жүрген осы мақалаға ғалым Т. Кәкі- шев «Сын сапары» монографиясын- да жан-жақты тоқтала келіп, ғылы- ми-сыншылдық ой-пікірді қалыптас- тыру жолындағы жаңашылдық си- патын ерекше атап: «Әдебиеттану ғылымының элементтері анық кө- рінетін, зерттеу еңбектерге тән бо- латын бірқыдыру детальдарға бой ұрған зерттеу», – деп бағалайды [2, 183]. Қандай да болсын ғылымның бірден қалыптаса салмайтынын, оның ішінде әдебиет туралы ғылымның туып-жетілуі әдеби-теориялық ұғым- дар системасының қалыптасуы мен ғылыми-зерттеушілік ой-пікірдің өсуі - не тікелей байланысты болса, қазақ баспасөзіндегі осындай құбы лыстар қазақ әдебиеттану ғылымы өркендер мәнді арна тапқанын көрсетеді. Қоғамдық ой-сананың осылайша өсуі мен әдеби сынның шешуші қа- дамдар жасауы әдеби-тарихи және теориялық бағыттағы ой-пікірдің ғы- лыми сапасының арта түсуіне әсер етпей қалмады. Әсіресе, әдебиет сы нының ғасыр басындағы ұлт әде- биетінде үш түрлі бағыт бар екенін анықтап беруі жетекші роль атқар- Ре по зи то ри й К ар ГУ |