Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й к ар гу әож кбж
жүктеу/скачать 3.59 Mb. Pdf көрінісі
|
| І БӨЛІМ. Әдеби мұраны зерттеудің негізгі арналары
бойы есін жинай алмай келе жат- қан» (А. Янушкевич), орыс фолькло- рист-ориенталист ғалымының «қа - зақ өлеңінің мәні жоқ, көбі кө- ріксіз, олардың ән айтқаны қойдың маңырағаны секілді» (А. Левшин) деген секілді пікірлер айтуының не- гізгі себеп-салдарын ашатын уақыт жетті. Бұл – қазақ әдебиеттану ғы- лымында назардан тыс қалып жүрген мәселелердің бірі. Қазақтың әдеби мұрасы тура- лы орыс саяхатшыларының алғаш- қы жолжазбалары мен сипаттама- лары болмаса, мардымды жұмыстар жүргізілген жоқ, олардағы пікір- лер таныстырмалық, түсіндірмелік мән де болды. Алайда қазақ жерін түгел дей жаулап алуды мақсат тұт- қан отаршылдық саясат күшпен жүр гізіле бастады да, қазақ елін зерт теуге мол мүмкіншілік ашыл- ды. Осы отаршылдық саясат әкел- ген елеулі жаңалықтардың әсерінен қазақ халқының қоғамдық-әлеумет- тік ой-санасының өсуі, орыс ға- лымдарының зерттеу саласындағы ыждағатты еңбегі, оқу-білімге, мә- дениет пен ғылымға деген ұмты- лыс ХІХ ғасыр соңы мен ХХ ға- сыр басында ұлт зиялыларының а лғашқы әдебиеттанушы өкілдерін қа лыптастырды. Олар орыс ғалым- дарының жетекшілік бағыт-бағда- ры көмегімен әдеби мұраны иге- ру проблемасына араласа баста- ды. Бірақ бұл кезеңде Ресейдегі әдебиеттану ғылымының алға озып кете қойғаны шамалы да еді. Әде би- теориялық ой-пікір поэзия саласын- да біршама өркендегені мен, ғылы- ми-зерттеушілік ой-пікірде фи ло- логиялық мектеп пен тарихи-мә дени мектеп енді ғана аяғынан қаз тұра бастаған болатын. Оның өкілдері орыс әдебиеті тарихын зерттеу мә- селесін көтеріп, әдеби мұраны игеру мәселелерін енді қолға ала бастаған еді. «В России собирание народ ных памятников началось, по мнению Пыпина, в ХVІІІ веке и было «бес- сознательным». Конечно, «бессозна- тельность» собирания и описания ма- териалов народного творчества пре- увеличена... Однако научные прин- ципы исследования этих материалов только начинали вырабатываться», – деген А. С. Куриловтің пікір оған нақты дәлел [7, 11]. Міне, батыс еу- ропалықтар Ресейдің отар өлкесі са- наған қазақ даласында орыс фоль- клорист-ориенталист ғалымдарының фольклорлық мұраға баса көңіл аударулары да сондықтан. Ұлттық фольклортану ғылымы үшін ғылыми мәні зор, зерттеушілік сипаты айқын ой-пікірлер де, таныстыру мақсатын- да көріп-естігенін жалпылама баян- дап шығу да, нәсілдік кемітушілікке сүйенген миссионерлік көзқарас- та ғы шындыққа сай келмейтін тұр- пайы топшылаулардың да кездесіп отырғандығы соның әсерінен деп ұғу керек. Ре по зи то ри й К ар ГУ |