ойлан! Шәкәрімнің саяси, аза маттық тұлға- сының қалыпта- суына не әсер етті? Бағала

196
рих хамса» («Бес шығыс халқы тарихының очерктері», 1910) атты тарихи-
этнографиялық зерттеулердің авторы ретінде белгілі. Бұл еңбектерде 
қазақтың шығу тегі, Орта жүз қазақтарының Ресейге қосылуы, қазақ 
халқының хан, сұлтандары, батырлары мен би-болыстары, атақты ақын-
жыраулары туралы айтылады.
«Тауарих хамса» еңбегінде шығыстың бес елі, соның қатарында қазақ 
халқының тарихын толық қамтуға тырысқан. Өз мүмкіндігіне қарай 
жан-жақты ғылыми талдау жасауға, қазақ жайындағы басқа тарихта 
баяндалған қате-кемшіліктерді түзетуге тырысқан. Әсіресе «қазақ» 
атауына дәйекті түрде түсіндірме берген. Құрбанғали Халид Ресей 
аумағында жарық көрген басылымдар мен кітап-газеттерді алдырып 
тұрған. Қазақ тарихы мен этнографиясын зерттеуге ерекше мән берген. 
Хандардың тарихын көп зерделеп, далалықтардың салт-дәстүрі мен діни 
наным-сенімдерін айшықтаған. Ұлттық дәстүрлі киім-кешек пен үй 
жабдықтарын, көшпелі және жартылай көшпелі малшаруашылығының 
өзіндік ерекшеліктерін терең ашып көрсеткен. Құрбанғали Халидтің 
еңбектері ХVІІІ–ХІХ ға сырлардағы қазақ халқының тарихын зерттеуде 
құнды дерек саналады.
2. Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы (1858–1931) – қа зақ 
халқының ауыз әдебиеті үлгілерін жинаушы, энцик-
ло педист-ғалымы. Ол дала тұрғындары үшін дана да 
қасиетті адам саналды. 
Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы 1858 жылы Баянауыл 
сырт қы округінің Қызылтау тауының ете гінде ор-
наласқан «Ашамайтас» елді ме ке нінде дү ниеге кел-
ген. Ата-ана сы ның азан шақырып қойған есімі 
Адам 
Жүсіп. Ол 9 жас қа толғанда аға сұлтан Мұса Шорма-
нов халық аңыздары мен дастан, поэмаларын жатқа 
айтқаны үшін «
Мәшһүр» атандырады. «Мәшһүр» сөзі 
араб тілінен аударғанда «атақты», «даңқты», «бел-
гілі» ұғымын біл діреді. Ол осы Мәшһүр Жүсіп есімімен ха лық арасында 
кең танылды. 
1861 жылы алапат жұт кезінде оның от басы бар 
малынан айырылады. Сол кез де Мәшһүр Жүсіптің 
әкесі: «
Адамның ті регі мал емес, білім!» – деп, ба-
ласын сауат ашуға медресеге бе реді. Мәшһүр Жүсіп 
1872–1874 жылдары Бұхарадағы Көкілташ мед ре-
се сінде оқып, 
араб, парсы және шағатай тілдерін 
меңгеріп алады. 
М. Ж. Көпейұлы

жүктеу/скачать 7.89 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: