Атты Халықаралық ғылыми-əдістемелік конференция материалдары
жүктеу/скачать 2.56 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Сұрқыл- тай сөзінің мағынасы
- (келте)
- 4. Қанжар
| 2. Əр ханның тұсында,
Бір сұрқылтай. Сұрқылтай – ханның жағымпаз қол шоқпары, пəлелі жағымпаз. [1, 354- бет] Осы мəтелдегі сұрқылтай сөзінің мəн – мағынасын екінің бірі біле бермейді. Сұрқыл- тай сөзінің мағынасы « ханның кеңесшісі, ақылшысы, сөзін сөйлейтін ділмары, ақыны » дегенді білдірген. Сұрқылтай сөзінің шығу төркінін белгілі ғалым Р.Сыздықова былайша өрбітеді: «Бұл сөздің түбірі монғолдың 1) «оқыту», 2) «бір нəрсеге үйрету», 3) «тəрбиелеу» мағыналарындағы сурга (х) сөзі болу керек. Сургаал сөзі « ілім » мағынасын, сургууль сөзі 1) «мектеп, училище», 2) «оқу, үйрету, оқыту» дегенді білдіреді, ал – тай монғол тілінде сын есім тудыратын жұрнақ. Сонда сургаалтай (сургултай) қазақша сұрқылтай « үйретуші (ақыл – кеңес беруші ) » деген сөз болып шығады ». [10, 143 – бет ] 3. Аузында əзілі жоқтың, қолында келтегі бар. Келтек – шоқпардың қысқа, шағын түрі.2. Жуан таяқ. [ 4, 380 – бет ] Бұл сөздің «қару» мағынасы мəнмəтіннен де, сөз семантикасынан да аңғарылады: қолға ұстайтындай шағын (келте) етіп кесіп алған ағаш бұтағы. Келте (қысқа) сын есіміне зат есім тудыратын - к жұрнағы жалғанып келтек болып қолданылуы дұрысы болса керек. Өлең шартына қарай келте варианты да қолданыла берген. [ 18, 61 – бет ] 4. Қанжар шықты – қан шықты. Қанжар – екі жүзді, ұшы үшкір, пышақ сияқты қысқа сапты қару. Көбінесе болаттан соғылады. [ 7, 265 – бет ] 5. Аузында əзілі жоқтың, Қолында қол шоқпары бар. Қол шоқпар – қару ретінде пайдаланылатын басы жұды- рықтай таяқ. Ауысп. біреудің сойылын соғатын адам. Ұлттық мəдениет, болмыс, діл сияқты ұғымдарды тоғыстыратын ана тілі байлығынан мақал – мəтел адамзатқа ой-өрісін, пікір-көзқарасын, əлемді түсініп-түйсінуін мейлінше толық, барынша ұғынықты, əсерлі жеткізіп, қажетті сөздерді сұрыптап, таңдап көрсетеді. Сондықтан да лайықты пайдаланылған мақал-мəтел арқылы берілген информациясының адресатқа, оқырманға жетуі, сайып келгенде, оны ойландырып, оның көңілінде түрлі ассоци- ациялар туғызуы, оның рухани деңгейін көтеріп, интеллектуалдық əлеуетін арттыруға, жан- жақты жарасымды дамуына қызмет етеді, сол арқылы қоғамды жақсартуға, жетілдіре беруге үлес қосады. жүктеу/скачать 2.56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|