Сабақ соңында студент қабілетті болады: Дəрілердің өнеркəсіптік өндірісін ұйымдастырудың негізгі қағидаларын зерттеу. ҚТ

таблетка өндірісі ашылды (қазір "Прогресс"ЕПҰ).
1900 ж. – таблеткаларға арналған алғашқы ғылыми зерттеу-профессор ДН. Ильиннің
диссертациясы.
1901 ж. – дозаланған ДН таблеткасы Швед фармакопеясы VII құрамына кірді.
Осы уақыттан бастап ол əлемнің барлық елдерінде ресми түрде танылды.
Қазіргі уақытта таблеткалар ДН жалпы көлемінің шамамен 80% құрайды.
Сипаттамасы. Дөңгелек пішінді, беті тегіс немесе биконвекс тəрізді. Диаметрі 3-тен 25 мм-
ге дейін. Диаметрі >25 мм таблеткалар брикеттер деп аталады. Диметр > 9 мм таблеткаларда
дəрілік заттың дозасын өзгерту үшін 2 немесе 4 бөлікке бөлу үшін бір немесе 2 + қауіп бар.
Таблеткалардың салмағы 0,05-тен 0,6 г-ға дейін дəрілік заттың дозасымен анықталады.
Мақсаты:
ішке, асқазанның немесе ішектің шырышты қабығымен сіңеді;
сублингвальды-ауыз қуысының шырышты қабығымен сіңеді;
асептикалық түрде дайындалған жəне инъекциялық ерітінділерді алу үшін пайдаланылатын
немесе имплантациялау үшін қолданылатын;
шаюға, жууға жəне т. б. ерітінділерді дайындау үшін қолданылады.;
престелген уретральды, қынаптық жəне ректалды ДН.
Басқа ДН сияқты, таблеткалардың да ( + ) жəне ( - ) жақтары бар. Таблеткалардың ( + )
қасиеттеріне мыналар жатады:
а) таблеткалардың жоғары өнімділігін, тазалығы мен гигиенасын қамтамасыз ететін өндіріс
процесін толық механикаландыру;
б) дəрілік заттарды мөлшерлеу дəлдігі;
в) таблеткалардың тасымалдануы, бұл көптеген ДП тез босатуға мүмкіндік береді жəне
дəріханалардың тасымалдау жəне сақтау жұмысын жеңілдетеді;
г) Сығылған күйдегі дəрілік заттардың ұзақ сақталуы;
д) жағымсыз органолептикалық қасиеттерді (дəм, иіс) бүркемелеу. Бұған қант
қабықшаларын қолдану арқылы қол жеткізіледі; какао; шоколад;
е) физикалық-химиялық қасиеттері бойынша басқа нысандарда үйлеспейтін дəрілік заттарды
біріктіру мүмкіндігі;
ж) ДП əрекетін оқшаулау. Бұл қасиетке қышқыл (асқазан) немесе сілтілі (ішек) ортада еритін
арнайы композициялық қабықшаларды қолдану арқылы қол жеткізіледі;
з) дəрілік заттардың əсерін ұзарту;
и) белгілі бір уақыт аралығында таблеткадан бірнеше дəрілік заттардың дəйекті сіңуін
реттеу-көп қабатты таблеткалар жасау;
к) таблеткаға жазуларды басу арқылы қол жеткізілетін дəрі-дəрмектерді босату жəне
қабылдау кезіндегі қателіктердің алдын алу.
Сонымен қатар, таблеткалар кейбір (толығымен жойылатын) кемшіліктерден бос емес:
а) сақтау кезінде таблеткалар ыдырауын жоғалтуы жəне цементтелуі немесе керісінше
ыдырауы мүмкін;
б) таблеткалармен денеге емдік құндылығы жоқ, кейде кейбір жанама əсерлерді тудыратын
заттар енгізіледі (мысалы, тальк шырышты қабықты тітіркендіреді);
в) жеке ДП (NaBr жəне KBr) еру аймағында шырышты қабықтың қатты тітіркенуін тудыруы
мүмкін жоғары концентрацияланған ерітінділер түзеді. Бұл кемшілікті жоюға болады, мұндай
таблеткаларды қабылдағанға дейін ұнтақтап, белгілі бір мөлшерде суда ерітеді;
г) барлық науқастар, əсіресе балалар, таблеткаларды еркін жұтып қоя алмайды.
Қолдану мақсаты мен əдісіне байланысты таблеткалардың келесі түрлері ажыратылады:
1. Oriblettae – ауызша қолданылады.
2. Solublettae-медициналық тəжірибеде қолданылатын шаю, жуыну жəне басқа ерітінділерді
дайындау үшін қолданылады.
3. Injectablettae-асептикалық түрде дайындалған.
4. Resoriblettae-ауыз қуысының шырышты қабығына сіңеді.
5. Implantablettae-имплантация үшін қолданылады.
6. Dulliblettae-балалар тəжірибесінде қолданылатын тəтті дəм.
7. Bacilli, boli, uretratoria, vagitoria – престелген уретральды жəне вагинальды.
Ауызға қолдануға арналған таблеткаларды келесідей жіктеуге болады
- қабықсыз таблеткалар; - қабықпен қапталған таблеткалар;
- "көпіршікті" таблеткалар; – еритін таблеткалар; - дисперсті таблеткалар;
- ауыз қуысында дисперсті таблеткалар;
- модификацияланған босатылатын таблеткалар;
- ішекте еритін таблеткалар; – қуыста қолдануға арналған таблеткалар ауыз қуысы;
- ауызша лиофилизаттар.
Дайындау əдісіне сəйкес таблеткалар бөлінеді:
престелген-Tabulettae compressae;
қалыпталған-tabulettae friabiles.
Көптеген фармацевтикалық препараттар үшін таблетка өндіру технологиясы келесі əртүрлі
операциялардан тұрады: бастапқы материалды өлшеу, ұнтақтау, елеу, араластыру, түйіршіктеу,
таблетка (престеу), жабу. Таблетка өндірісіндегі кейбір операциялар болмауы мүмкін.
Таблетка өндірісі таблетканың ұтымды əдісін, көмекші заттардың ассортименті мен
мөлшерін таңдауды анықтайтын бастапқы заттардың қасиеттерін зерттеуден басталады. Белсенді

материалдар ретінде белгілі бір физикалық-химиялық жəне технологиялық қасиеттері бар ұнтақ
(бөлшектердің мөлшері 0,2 мм-ге дейін) немесе түйіршіктелген (бөлшектердің мөлшері 0,1-ден 3
мм-ге дейін) бөлшектер түріндегі сусымалы заттар қолданылады. Ұнтақты заттардың физика-
химиялық қасиеттеріне кристалды бөлшектердің пішіні мен өлшемдері, ұнтақтардың меншікті,
жанасу беті жəне шынайы тығыздығы, жанасу үйкеліс коэффициенті, кристалдану суының
болуы, ерігіштігі, сулануы, гигроскопиясы жəне т.б. ұнтақты белсенді заттар өрескел дисперсті
жүйелер болып табылады жəне əртүрлі пішіндер мен өлшемдегі бөлшектерге ие. Олардың
көпшілігі кристалды жүйелер; аморфты күй сирек кездеседі. Ұнтақ бөлшектері көбінесе
рикодиаметрлік (асимметриялық, əр түрлі). Олар ұзындығы енінен едəуір асқан кезде
(таяқшалар, инелер жəне т.б.) немесе ұзындығы мен ені қалыңдығынан едəуір үлкен болған
кезде (пластиналар, қабыршақтар, жапырақтар жəне т. б.) ұзартылған болуы мүмкін. Ұнтақты
заттардың аз бөлігі изодиаметрлік бөлшектерге ие (симметриялы, тең осьті) – сфералық пішінді,
текшелер, октаэдрлер жəне т. б. Ұнтақ бөлшектерінің пішіні мен мөлшері: кристалды заттарда
кристалдық тордың құрылымына жəне кристалдану процесінде бөлшектердің өсу
жағдайларына, ұсақталған өсімдік материалдарында – ұсақталған өсімдік мүшелерінің
анатомиялық-морфологиялық ерекшеліктеріне жəне ұнтақтау машинасының түріне байланысты.
Дисперсті жүйелердің бөлшектерінің пішіні мен мөлшерін анықтаудың көптеген əдістері
белгілі: Елек, микроскопиялық, тұндыру, адсорбция, рентгендік құрылым жəне т.б. ең көп
таралған əдіс-бұл қасиеттерді оптикалық немесе электронды микроскоптардың көмегімен
зерттеу. Бөлшектердің пішіні олардың орташа ұзындығының орташа еніне қатынасы бойынша
анықталады-пішін факторы деп аталады. Алты кристалды жүйе бар: текше, алтыбұрышты,
тетрагональды, ромбты, моноклиникалық, триклиникалық. Таблеткаларды өндіру үшін
қолданылатын белсенді заттардың ішінде кристалды гидраттар маңызды орын алады.
Таблеткаларды алудың технологиялық процесінде олардың мінез-құлқы əртүрлі, ал кейбір
жағдайларда кез-келген технологиялық кезеңді жүргізу кезінде ерекше тəсілдерді қажет етеді.
Сонымен, кейбір заттар үшін арнайы кептіру шарттары қажет: қыздырусыз немесе
температурада, 30ºС-тан аспайды; кейбіреулері таблеткаларға тікелей көмекші заттарсыз
басылады жəне т.б. Кристалдану суы кристалдың пайда болуында маңызды рөл атқарады, оның
құрылымын анықтайды. Кристалдану суының орналасуын анықтаудың химиялық əдістері
жеткілікті объективті емес, тек рентгендік құрылымдық талдау оның молекулаларының саны
мен орнын анықтауға мүмкіндік береді. "Цементтеу" құбылысы кристалдану суының болуына
байланысты, яғни таблеткалардың ыдырау уақытының артуы. Бөлшектердің беттік белсенділігін
сандық түрде анықтайтын белсенді ұнтақты заттардың маңызды физика-химиялық қасиеттерінің
бірі – қатты беттің əртүрлі сұйық орталармен əрекеттесу қабілеті, яғни лиофильділік, ал сумен
əрекеттескенде гидрофильділік.
Таблетка 
массаларының 
физика-химиялық 
сипаттамалары 
ұнтақты 
заттардың
технологиялық қасиеттерімен тығыз байланысты, мысалы: фракциялық (гранулометриялық
құрамы), көлемді көлем, сусымалы, табиғи көлбеу бұрышы, итеру күші, таблеткалардың
ұсақтауға төзімділігі, ылғалдылық, ыдырау уақыты.
Тиісінше, ұнтақтың ұнтақталу дəрежесі келесі терминдермен көрсетіледі: дөрекі ұнтақ-
ұнтақ массасының кем дегенде 95% - ы 1400 нөмірлі електен жəне 355 нөмірлі електен 40% - дан
аспауы керек. Орташа ұсақ ұнтақ-ұнтақ массасының кемінде 95% - ы 355 нөмірлі електен жəне
180 нөмірлі електен 40% - дан аспайтын ұнтақ массасынан өтуі тиіс. Ұсақ ұнтақ - ұнтақ
массасының кемінде 95% - ы 180 нөмірлі електен жəне 125 нөмірлі електен 40% - дан аспайтын
ұнтақ массасынан өтуі тиіс. Өте ұсақ ұнтақ - ұнтақ массасының кем дегенде 95% - ы 125 нөмірлі
електен жəне 90 нөмірлі електен 40% - дан аспауы керек. Егер мұндай параметрлерді пайдалану
мүмкін болмаса, ұнтақтың ұнтақталуы електен (електен) өткен ұнтақ массасының зерттелетін
ұнтақтың жалпы массасына, пайызбен (м/м) қатынасымен көрсетіледі. Егер Електің бір нөмірі
көрсетілсе, онда жеке бапта басқа нұсқаулар болмаса, ұнтақ массасының кемінде 97%
көрсетілген електен өтуі тиіс. Ұнтақтың ұнтақталуын анықтау үшін електер жиналады, ұнтақ
толығымен електен өткізіледі жəне əр фракция өлшенеді.

жүктеу/скачать 4.65 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: