Оқулық Алматы, 012 ƏӨж ббк ə Қазақстан Республикасы Білім жəне ғылым министрлігінің «Оқулық»
а - тропиктік, ə - тропиктік емес муссон
жүктеу/скачать 7.14 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- антициклондық
| а - тропиктік, ə - тропиктік емес муссон
107-сурет. Муссондардың жүру бағыттары Шығыс бағыттан соғатын қысқы муссон пассаттардың бағытына сəйкес келеді. Қысқы муссон кезінде ауаның материктен мұхитқа бағытталуы құрғақ кезеңнің осы мерзімге сəйкес келуіне себепші болады. Бағыты пассаттарға қарама-қарсы болатын жазғы муссон кезінде ауа мұхиттан материкке бағытталады, сондықтан жаңбырлы кезең негізінен жаз мезгіліне сəйкес келеді. Желдердің үшінші тобын циклондық жəне антициклондық желдер құрайды. Олардың əрқайсысы тропиктік жəне тропиктен тыс ендіктерде өзіндік сипат алады. Циклондарда желдер шетінен орталығына қарай бағытталады, айқын ажыратылатын циклондар көлденеңінде 2-3 мың км-ге жетуі мүмкін. Тропиктен тыс ендіктерде циклондар тұтас күйінде көбінесе, батыстан шығысқа қарай жоғары ендіктерге қарай ауытқып, жылжи- ды. Сондықтан ең солтүстіктегі циклондар субполярлық ендіктерде байқалады. Циклондық аймақтарда бұлттылық пен жауын-шашын мөлшері артады, температура өзгереді. Циклонның жылжып келе жатқанын қысымның күрт төмендеуіне қарап білуге болады. 205 108-сурет. Орталық Америка жағалауындағы тропиктік циклон Тропиктік циклондар көбінесе, шығыстан батысқа қарай баяу жылжитын, əлсіз депрессиялар түрінде болады. Бірақ кей жағдайда тропиктік құйындар күшейіп, жел жылдамдығы 20 м/с жəне одан да жоғары болады. Диаметрі бірнеше жүз километрді құрайтын күшті дауылдар (тайфун, ураган) екі жарты шардың 20 о солтүстік жəне 5 о оңтүстік ендіктері аралығында пайда болып, Тынық, Үнді жəне Атлант мұхиттары жағалауларын бойлай таралады (108-сурет). Сары теңіз бен Филиппин аралдары маңында қалыптасатын ци- клондарды тайфундар деп атайды. Атлант мұхитында Кариб алабы мен Жасыл Мүйіс аралдары маңында пайда болатын циклондардың жергілікті атауы – ураган. Үнді мұхитында Аустралияның солтүстік- батыс жағалауы мен Кокос аралдары аралығында пайда болатын циклондар вилли-вилли деп аталады. Тропиктік циклондардың қайталану максимумы əрбір жарты шардың жаз жəне күз айларына сəйкес келеді. Оңтүстік Азияда циклондар көктем мен күз айларын- да жиі байқалады. жүктеу/скачать 7.14 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|