Ш. Т. Таубаева педагогика ғылымдарының докторы, профессор

66 
ә) педагогикалық тұжырымдарда әлеуметтік педагог, пси-
холог, педагог, ата-ана, сынып ұжымы, сондай-ақ жасөспірімнің 
өзі тарапынан осы баламен тәрбие жұмысында түзетудің ықти-
мал жолдарын көрсетіңіз.
 
«Мінезі қиын баланың жеке басын зерттеу» әдістемесі 
(П.А. Шептенко, Г.А. Воронина).
1. Бала туралы жалпы мәліметтер.
2. Денсаулық жағдайы, дене дамуының ерекшеліктері, дене 
дамуының жасына сәйкестігі (бойы, салмағы, көру, есту кемші-
лігі, дене бітімінің бұзылуы және т.б.).
3. Тұлғаның бағыттылығы (өзімшілдік, іскерлік, қоғамдық; 
саналы дәлелдің сипаттамасы; көзқарастар мен нанымдар, мүд-
делер, сана мен мінез-құлық бірлігінің болуы; қажеттілік, ниет, 
ұмтылу, арман, идеалдар, құндылықтар).
4. Өзін-өзі бағалау (төмен, жоғары, адекватты), талаптану 
деңгейі, арақатынасы; өзіне талап қою; мұғалімдер мен жолдас-
тардың сыни ескертулеріне қатынасы; өзін-өзі тәрбиелеу және 
оның көрінісі.
5. Темперамент. Темпераменттің қандай түрі басым (сан-
гвиникалық, холерикалық, флегматик, меланхолик)?
6. Эмоциялық-ерік саласының ерекшеліктері. Педагогика-
лық әсерге эмоциялық реакцияның сипаты. Сезімдердің дамуы: 
моральдық, зияткерлік, олардың тереңдігі мен тұрақтылығы, 
эмоциялық қозу, дәрежесі, эмоциялық күйзелістің сыртқы көрі-
нісі, ерік ерекшеліктері, мақсатқа талпыну, дербестік және т.б.
7. Қабілеті (жалпы және арнайы).
8. Сипаты. Мінез-құлқындағы қандай оң және теріс қасиет-
тердің болуы, мысалы, оқуға, еңбекке белсенділік, тәртіп, адал-
дық, жауапкершілік, сыйластық, ілтипат, сезімталдық, мейірім-
ділік, дөрекілік, өзімшілдік, қатыгездік; Сонымен қатар темекі 
шегу, спирт ішімдіктерін, есірткі заттарын пайдалану.
9. Тәрбиеленушінің тұлғааралық қарым-қатынасының си-
паттамасы: 
а) отбасында (отбасы тәрбиесінің жағдайы, құрылымы, ма-
териалдық қамтамасыз етілуі, тәрбие әлеуеті бойынша отбасы-
ның сипаттамасы, ересек отбасы мүшелерінің, ересектер мен 
баланың өзара қарым-қатынасының ерекшеліктері, отбасындағы 
баланың ұстанымы);

67 
ә) сынып ұжымында (сынып ұжымының сипаттамасы, оқу-
шының әлеуметтік мәртебесі, оның ұжымда орналасуы (көшбас-
шы, танымал, қабылданған, оқшауланған), тәрбиеленушінің ұжым-
ның пікіріне қатынасы, симпатия, антипатия, сыныптағы өз пози-
циясына қатынасы);
б)
еркін байланыс саласында (бос уақытында кіммен сөй-
леседі?, қай топқа кіреді?, топтың бағыты қандай?, бос қарым-
қатынаста топ қандай позицияға ие?, ол қандай қажеттіліктерді 
қанағаттандырады?; бос уақытты қалай және кіммен өткізуді жөн 
санайды?).
10. Қызметтің әр түріне қатысу:
а) оқу іс-әрекетіне қарым-қатынас (үлгерім, білім деңгейі, 
дәрежесі, оқу дағдысының қалыптасуы; оқудың негізгі себептері, 
қандай да бір пәнге ерекше қызығушылық таныту; есте сақтау, 
ойлау ерекшеліктері, зейіннің даму деңгейі);
ә) еңбекке деген көзқарас (еңбек дағдыларының болуы, ең-
бек түрлерінің болуы; белсенді еңбек күштері; әлеуметтік пай-
далы жұмысқа қатысу, үйдегі еңбек міндеттері);
б) кез келген қызмет түріне тұрақты қызығушылықтың кө-
рінісі (кез келген секция, үйірме, клуб мүшесі);
в) кәсіби бағыттың болуы (ниет, бағдар, болашақ маман-
дықты таңдау себептері).
11. Мінез-құлқындағы ауытқулардың себептері:
а) денсаулық жағдайындағы нормадан ауытқулар (физика-
лық және психикалық денсаулықтағы бұзылулар, физикалық да-
муға сәйкес келмеуі, бойдағы артта қалу, мінез-құлықтың акцен-
туациясы, невроздар, есте сақтау, ойлау ақаулары);
ә) педагогтардың қателіктері (педагогикалық билікті асыра 
пайдалану; баланың жеке ынталарын ойлау; оқушының жеке 
тұлғасын кемсітуге байланысты жазалау; айтылған талаптардың 
қарама-қайшылығы; оқушының ерекшеліктерін беттік білу, пе-
дагогтар мен бала арасындағы жанжалды қарым-қатынас және 
т.б.);
б) отбасы тәрбиесіндегі қателіктер («лайықталған балалық 
шақ», «жалғыз балалық шақ», «немқұрайлы балалық шақ»); қа-
рапайым психологиялық-педагогикалық білімді шатастыру; жас-
өспірімді дене еңбегінен қорғау; отбасындағы жанжалдар және 
т.б.;

68 
в) әлеуметтік себептер (қоғамдағы, социумдағы қарама-қай-
шылықтар);
г) психотравмалық жағдайлар.

жүктеу/скачать 2.74 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: