Сабақтар (сағаты) 15 соөЖ (сағаты) 15 СӨЖ (сағаты) 45 Барлық сағаттар 90 Курстың мақсаты
жүктеу/скачать 6.9 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Христиан фон Эренфельс
| Франц Брентано (1838-1927) ассоциативті психология мен Вундтың жаңа псхологиясына
қарсы тұратын бағдарламаны ұсынды. Оның философиялық жəне психологиялық көз қарасының қалыптасуына Аристотель жəне схоластика əсер етті, соның ішінде жан дүниенің өмірі белсенді бастау алатын аспектілерін қарастырды. «Психология эмпирикалық көз қарас тұрғысынан» (1874) басты еңбегінде Брентано Вундтың психикалық феномендердə іштей қабылдау экспериментальды əдісіне қарсы тұрды. Брентано əдісі өзін өзі бақылаудың субьективті нұсқасы болды. Психологиялық зерттеудің пəні ретінде психиканың мағынасы оның негізгі сұрағы болды.Ол сананың мазмұны ретіндегі психологияға қарсы шығады. Психологиялық шындық мəні болып олар емес, біздің санамыздың акттері болып табылады. Брентаноның психикалық феномені физикалыққа қарама қарсы шығады. «Физикалық феномен мысалы болып түс, мүсін, ландшафт, мен көретін заттар саналады; аккорд, мен еститіндер; жылу, салқын, иіс, сезетіндер; жəнеде ұқсас суреттер, менін фантазиямда көрінетіндер». Осылайша психология пəні ретінде акт психикалық феномен болып табылады-көру, есту, ой-пікір жəне т.б. Бірақ акт обьектіге бағытталмаса оның еш мағынасыы болмайды. Ол бағытталған обьектті акт интонционалды өзінде ұстайды. Сондықтанда Брентан бойынша психологиялық актының басты сипаттамасы, имманентті заттылыққа ие болғанына негізделеді, яғни əр уақытта обьектіге бағытталған. Сана əр уақытта сана...Алайда əрбір акт өзінің бір жеке,ерекше обьектісіне ие: «Қойылымда бір нəрсе көрсетіледі, ой пікірде бір нəрсені мойындап,ал біреуін жоққа шығарады, махаббатта жақсы көреді, жек көруде жек көреді, тілекте тілек жəне т.б.». Брентан мазмұнындағы заттар, материалды емес, интенционалды болмысына ие болады. Бұл жан дүниеде орналасқан мінсіз обьектілер. Брентано барлық заттық дүниені адамның жан дүниесіне сыйдыратын секілді. Брентанның затқа қатыстылығын сəйкесінше рухани акт классификациясын үш түрге бөліп шығарады: көрініс актысы (Vorstellungen), пайымдау актісі (Urteile), сезім актісі (Gefuhle). Көріністің пəні болып-сана-таныстырылады. Бұл акттың модификациясы болып қабылдау, қиял, түсінік. Барлық психикалық акттардың ішінен басты орын көрініске тиесілі. «Егерде бір нəрсе алдын ала көрсетілмесе онда...еш нəрсені талдауға, еш нəрсені тілеуге, еш нəрсеге сенуге, еш нəрседен қорқуға болмайды». Ой пікір-обьектіге қатынасының басқа бір түрі. Ой пікір көріністің айырылып немесе бірігуі түсінігі ретінде қабылданбай, Брентан бойынша обьект ой пікірде шынайы немесе алдамшы болып көрінеді. Сезім актісінде субьект өзінің обьектісіне мейірімді немесе жауыздық түрінде қарайды. Осы психикалық феномен классы сонымен қатар тілек пен бостандықты қамтиды. Брентанның сезім туралы ілімін этикалық түсінік негізіне қосты. Үш актты ерекшелей келе, физикалық өмірге қарағанда, Брентан жан дүние өмірінің бірлігі ретінде айрықша бөліп көрсетті. Сəйкес актілердегі алуан түрлілік сезім, көрініс, есту, жылу жəне иіс сезімі сонымен қатар бір уақыттағы ерік, түйсік жəне ойлау, соның ішінде ішкі қабылдаулар секілді «...олар туралы барлық ілімді береді, біздер жеке дара феномендерді біртұтас феномен ретінде қабылдауымыз қажет...». Сананың біртұтасболу актілерін Брентон, бір толқын екіншісімен ілесетін, өзенмен салыстырады. Интенционалды акт психологиясында сана психологиясының үш негізгі сұраағы қойылған-заттылық, белсенділік пен бірлік. Австриялық мектебтегі К.Штумпф психология функциясының дамуына, Бретанның психологияда көтерген мəселелері алып келді. Сонымен қатар ол Вюрбурц мектебіне, гештальтпсихологияға, Дж.Уорд пен Г.Ф. Стауттың ағылшын психологиясына, соған қоса персоаналитикалық психологияға, Фрейдтің психоанализіне де əсер етті. Философияда Брентанның ерекше идеяларының дамуын алған оның оқушысы Э.Гуссерл (1859-1938). Брентаның австриялық мектептегі оқушысы А.Мейнонг (1853-1920) , Грац мектебінде біртұтастылық мəсеесінің теориялық негізі болған, «Заттар теориясын» жасап шығарды. Оның талдауына тоқталмай, бұл теория Бертонның біржақтылық психологиясын толықтырды. Басқа австриялық психолог , Христиан фон Эренфельс (1859-1932), , Э.Махтың кітабында «Анализ ощущения» (1866) кітабында жазғандай, мелодия мен геометриялық форма - тұтас обьектті қабылдау аймағының кейбір фактілерін арнайы эксперимент зерттеулері пəні ретінде шығарды. Осыларды ол Gtstaltqalitet-гештальт- жүктеу/скачать 6.9 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|