Педагогика ғылымында тәжірибе жасау ерекше орын алады
жүктеу/скачать 0.84 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Жеткіншек психикасының дамуының өзіндік сипаты, жаңа құрылымдар. Жеткіншек кезеңдегі «дағдарыс» мәселесіне теориялық көзқарастар.
Эмоциялық өзгерістерОсы кезеңдегі жасөспірімдер өздерінің эмоционалды дамуына қатысты эмоциялардың ауқымын, сондай-ақ басқалардың бастан кешіп жатқан нәрселері мен олардың эмпатиялары туралы ойлау қабілеттерін арттырады. Өзгенің эмоциясы мен сезімі туралы ойлау оңайырақ болғанымен, нарциссизм әлі де басым. Кейбір ми жүйелерінде толық жетілмегендіктен, осы сатыдағы жасөспірімде иммунитетті мінез-құлық қозғалмайтын және құдіретті сезімнің арқасында болуы мүмкін. Сондықтан, осы кезеңнің типтік эксперименті қорғалмаған жыныстық қатынас, есірткі мен алкогольді қолдану және басқалары сияқты қауіпті мінез-құлықтармен қатар жүруі мүмкін. Бұл кезде романтикалық тәсілдер, әдетте, мәңгі немесе кемелді махаббат түріндегі шындыққа жанаспайтын романтикалық қиялдармен байланысты. Бұл қиялдар сіздің болашаққа деген үмітіңіз тұрғысынан белгілі дәрежеде әлі де бар; дегенмен, сіз өзіңіздің дамуыңызға және қоғамның талаптарына сәйкес, сіз не істегіңіз келетіндігіңізден әлдеқайда шынайы күтуге ие болуыңыз мүмкін. Жеткіншек психикасының дамуының өзіндік сипаты, жаңа құрылымдар. Жеткіншек кезеңдегі «дағдарыс» мәселесіне теориялық көзқарастар. Жасөспірім жасындағыларды тиісті әдебиеттерде «Қиын», «өзгерілу», «ауысу жастары» деп атайды. Соңғы жағдайда «ауысу жасында» жеткіншек балалық кезеңдерден ересек жасына ауысады. Жасөспірім өзге жастарға қарағанда педагогтар пен тиісті әдебиеттерге көп әңгіме болып, жиі көтеріледі. Себебі бұл кезеңде оның психикалық даму ерекшелігі жас баламен ересектерге қарағанда әлде қайда өзгеше болады. Бұл кезеңге тән тағы бір ерекшелік жасөспірім барлық нәрсені өз бетімен орындап, үлкен адамдардың қамқорлығымен ақыл кеңесінен құтылғысы келеді. Жасөспірімнің ересектен айырмашылығы тек үлкен адамдармен қатынасының өзгеше келетініндей емес, сонымен қатар биологиялық дамуы (жыныс т.б жетілуі) жағынан кеңінен өріс алатынында. Ал жалпы алғанда жасөспірім тың өзгеше сипатта келеді. Мысалы, жеткіншек төменгі кластардаоқып жүргенде үйге берілген тапсырманы тек жаттап алатын болса, жеткіншек жасында үй тапсырмасын өз сөзімен түсінікті етіп айтуға талпынады. Кейбір жасөспірім жастағылар осы кезеңде бұрынғы қалыпынан үлкен адамдармен қарым-қатынаста болғанда мейірімді, сыпайы келсе енді өрескел түрде, яғни тәртіп бұзуға икем келеді. Осы мәселені анықтаудан зерттеушілер арасында талас бар. Дегенмен психиканың бұл ерекшелігі жасөспірімде әлеумет өмірінің өзінің ерекшелігінен болар. Жасөспірім бәрін өзім істей алам, «Сендер мені әлі бала деп ойлайсыңдар» деп наразылық білдірседе оның қолынан әлі де көп нәрселер келе бермейді. Ересектерге ұқсап іске ұмтылғанымен, сол істі орындаудағы мүмкіншілігі кіші мектеп жасындағылардай басқаша айтқанда, бір жеткіншек істі игеру жағынан бала да, ал талап қою жағынан ересек. Жасөспірім осы сияқты қасиеті қазірде және өткен дәуірлердің жасөспірімдерінде де бірдей тән. Мұнымен қатар бүгінгі заман жасөспірімдері үлкен адамдардың талабына көне кетпейді. Себебі, біріншіден қазіргі кезде оқушылардың көпшілігінің соның ішінде жасөспірім жасындағылардың көбінесе оқудан айналысатын басқа тапсырмасы жоқ. Біз ілгеріде өткен дәуірлерде бала кіші жасынан материалдық игіліктерді өндіруге (мал бағуға, от не пішен шабуға) жегілетінін ескердік. Қазір де бұл сияқты міндеттердің көпшілігі үй –ішінде кездесіп жарымайды. Керісінше ата-аналар жасөспірім оқу тапсырмасын орындай алмайды деп, үй шаруасынан босатады. Ал жасөспірім бала кезінен ересек кезеңіне ауысуы психологиялық тұрғыдан жаңа сапа, бірақ осыдан ауысудың себебі сол болып келген психикалық дамудың салдарыан: егер үлкендер жасөспірімді бала деп еесптесе, керісінше олар өзін есейдік деп санайды. Бұл екі арадағы дәл келмеушілік қайткенде де жеткіншектің дамуына әсер ете алады. Жасөспірімнің өз беттілік қасиетке ұмтылып, үлкендердің қамқорлығына босануға тырысуы баланың бәрінде кездесетін болғаны мен бір қатары күні-түні фантастикалық әдебиеттерді оқып, солардың кейіпкерлеріне еліктейді. Жеткіншектің организмінде болатын елеулі өзгерістер ұзақ уақыт бойы осы кезеңдегі жеткіншектер ерекшеліктері мен дамуының сыналу құбылыстарының биологиялық шарттастығы туралы әр түрлі теорияларға негіз болады. Мұндай ұғым біздіңғасырымыздың алғашқы ширегінде үстем болды. Биогенетикалық универсализм негізін салушылар С.Холл мен З.Фрейд болды. Олар жеткіншектің дағдарысымен өзіне тән ерекшеліктері комплексінбиологиялық шарттастығы себепті болмай қоймайтын әрі универсал құбылыс деп санады. 20-30 жылдарда әр түрлі елдерде нақты зерттеулер жинақталғандықтан биогенетикалық универсализмге қарама-қарсы бағыт күш ала бастады, ал бұл зерттеулерде жеткіншектіңжеке басының кейбір қасиеттерінің оныңәлеуметтік қатыстылығына тәуелділігі көрсетілді. Қиын жетьғкіншектерді тәрбиелеу іс-тәжірибесінің маңызы болды, мәселен, А.С.Макаренкода мұндай жеткіншектер қысқа мерзім ішінде түзелетін еді. жүктеу/скачать 0.84 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|