Педагогика теориясы
Педагогика нысаны (объекті)
жүктеу/скачать 0.77 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Негізгі педагогикалық категориялар
| Педагогика нысаны (объекті). Объект – бұл ғылым зерттейтін шындық аймағы. Педагогика ғылымының нысандық ерекшелігі жөнінде батыл ой ұсынған ғалым А.С.Макаренко болды. Оның пікірі: көпшілік педагогика нысаны бала деп біледі, алайда бұл дұрыс емес. Ғылыми педагогика зерттеулерінің объектісі– бұл «педагогикалық дерек (құбылыс)». Дегенмен, бала, адам да зерттеуші назарынан тыс қалмайды. Керісінше, адам жөніндегі ғылымдардың бірі болғандықтан, педагогика аталған объекттердің тұлғалық дамуы мен қалыптасуына мақсатты бағдарланған саналы іс-əрекеттер аймағын зерттейді. Осыдан, педагогика өз нысаны ретінде тек өкілі (индивид) не оның психикасын қарастырмай (бұлар психология объекті), оның дамуына байланысты педагогикалық-тəрбие құбылыстар жүйесін зерттеуге алады. Сондықтан да педагогика нысаны деп қоғамның мақсатты бағдарланған іс-əрекеттері үдерісінде дара адам дамуына себепкер болған болмыс құбылыстарын айтамыз. Бұл құбылыстар педагогика ғылымында білімдену атамасымен белгіленіп, педагогика шұғылданатын шынайы дүниенің бір бөлігін танытады.
Пән – берілген ғылым тұрғысынан объектіні көру тәсілі. Педагогика пәні (предметі) саналы және мақсатты түрде ұйымдастырылған педагогикалық процесс. Педагогикалық процесс деп белгілі бір білім беру жүйесі шеңберінде дамитын арнайы ұйымдастырылған, алға қойған мақсатқа жетуге бағытталған және тұлғаның жеке ерекшеліктері мен қасиеттерін өзгертуге бағытталған тәрбиешілер мен тәрбиеленушілердің өзара әрекеті түсініледі. Педагогика ғылымы оқыту мен тәрбиелеу процесінің ұйымдасу теориясы мен технологиясын, педагог іс-əрекетін (педагогикалық қызметті) жəне оқушылардың əрқилы оқу жұмыстарын жетілдірудің формалары мен əдістерін əрі олар арасындағы оқу істері төңірегінде туындап отыратын қарым-қатынас, ықпалдастық стратегиялары мен тəсілдерін нақтылап, ашып отырады. Педагогика – тәрбие туралы ғылым ретінде тәрбиенің мәнін анықтау, түсіндіру, тәрбиенің өзіне тән ерекше заңдылықтарын көрсету, қоғамның жеке тұлғаның мүддесіне сай болуын, ықпалын айқындау, танып білу .(Т.А. Ильина. Педагогика М. 1984). Педагогиканың объектісі мен пәнін осылай түсінуге сүйене отырып, педагогика – балалар мен ересектерді тәрбиелеу, оқыту және тәрбиелеу туралы ғылым деген қорытынды жасауға болады. Категориялар - шындықтың ең маңызды байланыстары мен қатынастарын көрсететін жалпы, іргелі ұғымдар. Педагогикада ұғымдар көп, бірақ категориялар аз. Ұғымдар мен категориялар педагогика ғылымының негізін құрайды. Негізгі педагогикалық категорияларға тәрбие, оқыту, білім беру жатады, сонымен қатар ол даму және қалыптасу сияқты жалпы ғылыми категорияларға да сүйенеді. Тәрбие – тұлғаны қалыптастырудың мақсатты және ұйымдасқан процесі. Педагогикада «тәрбие» ұғымы кең және тар әлеуметтік мағынада, сонымен қатар кең және тар педагогикалық мағынада қолданылады. Кең әлеуметтік мағынада тәрбие – жинақталған тәжірибені аға ұрпақтан жас ұрпаққа беру; тар әлеуметтік мағынада тәрбие дегеніміз – адамда белгілі бір білімді, көзқарастар мен сенімдерді, адамгершілік құндылықтарды, саяси бағытты қалыптастыру және өмірге дайындау мақсатында қоғамдық институттардың оған бағытталған ықпалы. Кең педагогикалық мағынада тәрбие дегеніміз – оқу орындарында жүзеге асырылатын және бүкіл оқу-тәрбие үрдісін қамтитын ұжымның, тәрбиешілердің тәрбиешіге берілген қасиеттерді қалыптастыру мақсатында арнайы ұйымдастырылған, мақсатты және бақыланатын ықпалы. Тар педагогикалық мағынада тәрбие - бұл нақты тәрбие міндеттерін шешуге бағытталған тәрбие жұмысының процесі мен нәтижесі; бұл тұрғыда тәрбие ұғымы біртұтас тәрбие процесінің құрамдас бөліктерін белгілеу үшін қолданылады. Мысалы, «дене тәрбиесі», «эстетикалық тәрбие» дейді. Педагогиканың келесі негізгі категориясы – оқыту. Бұл мұғалімдер мен оқушылардың өзара әрекеттесуінің арнайы ұйымдастырылған, мақсатты және бақыланатын процесі. Оның мақсаты – білім, білік дағдыларын меңгерту, дүниетанымын қалыптастыру, оқушылардың ақыл-ой күші мен потенциалдық мүмкіндіктерін дамыту, өздігінен білім алу дағдыларын бекіту. Оқытудың негізі – білім, білік, дағды (ББД) болып, ол мұғалім тарапынан мазмұнның бастапқы (негізгі) құрамдас бөлігі ретінде, ал оқушылар тарапынан меңгеру өнімі ретінде көрінеді. Білім – адамның объективті шындықты фактілер, идеялар, түсініктер және ғылым заңдылықтары түрінде көрсетуі; бұл адамзаттың ұжымдық тәжірибесі, объективті шындықты танудың нәтижесі. Білік – алған білімдеріне, өмірлік тәжірибесіне және алған дағдыларына негізделген практикалық және теориялық әрекеттерді саналы және өз бетінше орындауға дайын болу. Дағдылар – қажетті әрекеттерді автоматты түрде орындауда көрінетін, қайталанатын жаттығулар арқылы жетілдірілетін практикалық әрекеттің құрамдас бөліктері. жүктеу/скачать 0.77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|