Педагогикалық бағыттағы білім беру бағдарламаларында мамандарды құзіреттілікке бағдарлау тәсілдері
METHODS FOR COMPETENCE ORIENTATION OF SPECIALISTS IN EDUCATIONAL PROGRAMS OF PEDAGOGICAL DIRECTION
жүктеу/скачать 34.63 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Keywords
| METHODS FOR COMPETENCE ORIENTATION OF SPECIALISTS IN EDUCATIONAL PROGRAMS OF PEDAGOGICAL DIRECTION
Abstract The article deals with the issue of improving the efficiency of education in Kazakh universities in terms of the application of competence-oriented approaches and the construction of competence-oriented models of graduates. The qualification system of open education, which is the carrier of competence, is enriched and activated every time there are real life problems faced. Competence-the ability of an employee to know about their professional activities and to know it on the basis of knowledge, skills and technologies. Presented experiences and recommendations related to comprehensive to comprehensive training, exercising ability to implement creative activities based on the developed competencies, motives, personal qualities and ability to apply regulatory accepted model of behavior in the professional sphere. Keywords: competence approach, graduate model based on competence approach, competence, educational program, professional education. Кіріспе. Білім әр мемлекеттің дамуында маңызды рөл атқарады. Тәуелсіздік алғаннан бері Қазақстанның қазіргі жоғары мектебі әлемдік білім беру кеңістігіне кірудің жолдарын белсенді іздеуде, жоғары және орта білім берудің әлемдік тәжірибесін қазіргі Қазақстанның жағдайына лайықты бейімдеуді көздеді. Білім беру саласындағы заманауи маман даярлаудың әдістемелік негізі - құзіреттілікке негізделген тәсіл. Қазіргі уақытта құзіреттілікке негізделген тәсіл Қазақстан Республикасының білім беру жүйесінде жетекші бағытқа айналды. Бұл тәсіл модельдер мен студенттердің кәсіби дайындығын жетілдірудің, соның ішінде оның мазмұнын мәдени құралдармен жаңарту тұрғысынан жетілдірудің перспективалық бағыттарының бірі ретінде танылған. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңында «білім мазмұны» келесідей түсіндіріледі - «бұл білім берудің әр деңгейіне арналған білім жүйесі (кешені), ол тұлғаның құзіреттілігін қалыптастыру және жан-жақты дамыту үшін негіз болып табылады» [1, б. 105]. Оқытудағы құзіреттілікке негізделген әдіс салыстырмалы түрде жақында жасалды және жаңа формацияның жетекші тәрбиешілерінің біріне айналды. Бұл тәсілді жүзеге асырудың бес аспектісі бар: 1) көп деңгейлі білім берудің ұлттық жүйесін модернизациялаудың оңтайлы жолдарын іздеу; 2) Қазақстан Республикасында білім беру жүйесінің барлық деңгейлерін (деңгейлерін) ұйымдастырудың мүмкіндіктері мен заманауи тәсілдерін іздеу; 3) орта және жоғары білім жүйесіндегі елеулі өзгерістерді жүзеге асыру (әртүрлі типтегі және типтегі оқу орындарының желісін енгізу); 4) білім сапасын арттыруға бағытталған модельдерді іздеу; 5) біртұтас әлем, еуропалық білім кеңістігін қалыптастыру. Құзыреттілікке негізделген тәсіл - бұл білім беру модернизациясы жүргізілетін кәсіптік білім беру мен оқытуды құрудың жаңа тәсілі. Жаңа білім беру парадигмасы ретінде ол демократиялық қоғамның талаптарына, еңбек нарығының және экономикалық өзгерістердің жаңа талаптарына жауап береді. Алайда, біздің ойымызша, білім беру бағдарламасының түлегі игеруі керек құзіреттер құрамын анықтау мәселесі әлі де ашық. Қазіргі кезде қазіргі заманғы адам үшін тек объективті білім жеткіліксіз, олар мета – білім мен дағдыларды қажет етеді. Күрделі мәдени-іс-қимыл түрлерін орындай алатын адам келесі сұрақтарға жауап беруі керек: «Мен не қалаймын?», «Мен не істей аламын?», «Мен кіммін?» [2, б. 86]. Құзіреттілікке негізделген тәсіл білім беру нәтижесіне сәйкес оқу процесін құруға бағыттайды, яғни. сол кезде студент біледі және «шыға алады». Зерттеулер Қазақстанның Жамбыл облысындағы екі жетекші жоғары оқу орны - М.Х.Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университеті және Тараз мемлекеттік педагогикалық университеті негізінде жүргізілді. Зерттеудің өзектілігі көбінесе білім беру бағдарламасын іске асырудағы негізгі мақсат ретінде қарастырылатын құзіреттіліктер мен білім беру нәтижелерінің жиынтығымен және түлектің құзыреттілікмоделініңинтеграциялықпринциптеріретіндеанықталады. Жұмыстың мақсаты - мұғалімніңбілім беру бағдарламалары бакалаврының құзіреттілік моделін жасау. Негізгі міндеттері: - кәсіби қызметтің міндеттері мен үйлестіру матрицасын құру; - құзыреттіліктерді, функцияларды және міндеттерді кодтау; - жұмыс берушілердің сауалнамасы негізінде кәсіби функциялар мен міндеттерді талдау; - біліктілік сараптамасы, үздік және орташа мамандарға сипаттама. Жұмыстың нәтижесі – педагогикалық бағыттағы білім беру бағдарламаларында мамандарды құзіреттілікке негізделген оқытудың анықтамалық моделін құру. Жұмыс әдістері: Зерттеуге М.Х. Дулати атындағы ТарМУ оқытушылары мен ТарМПУ «Дене шынықтыру және спорт» білім беру бағдарламасы бойынша оқитын студенттер қатысты. Модельді әзірлеу кезінде біз келесі принциптерді ескердік: - құзіреттілікке бағдарлау; - ақпараттық-коммуникациялық қолдау; - ғылыми негіздеме мен практикалық тәжірибенің ұштасуы. Модельдің өзегі - оқу барысында анықталған құзыреттіліктер, жоғары оқу орнын бітірушіге тиісті мамандықтар бойынша білім беру керек. Барлық құзыреттер - жалпы және кәсіби - үш кластерге бөлінді: дүниетаным, нормативті және аспаптық. Оның негізінде білім беру бағдарламаларын бітірушілердің құзыреттілік жүйесі құрылды: ақпараттың мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты, мамандықтар бойынша біліктілік нұсқаулықтары; жетекші ұйымдардың лауазымдық нұсқаулықтары; академиялық сарапшылардың сауалнамасы, жұмыс берушілердің сауалнамасы [3, б. 174]. Педагогикалық бағыттағы білім беру бағдарламалары бакалаврының құзыреттілік моделін бағалау үшін келесі сауалнамалар пайдаланылды: «Жалпы және кәсіби құзыреттер тізімінің картасы», «Әр құзыретке байланысты білім мен дағдылардың картасы». Зерттеу нәтижелері және талқылау. М.Х. Дулати атындағы ТарМУ-де жетекші оқытушылар «Дене шынықтыру және спорт» білім беру бағдарламасының мысалында бакалавр дәрежесіне арналған құзіреттілік моделін құру үшін жұмыс жасады. Модельдің өзегі - оқу барысында анықталған құзіреттілік, университет түлегі тиісті білім беру бағдарламаларында болуы керек. Түлектің құзыреттілік моделі дегеніміз - екі құзіреттіліктен, олардың қалыптасу деңгейіне қойылатын талаптардан және құзыреттіліктің қалыптасу деңгейін бағалау құралдарынан тұратын жүйе. Құзіреттілік дегеніміз - белгілі бір білім деңгейін аяқтаған адамның сыртқы әлеммен тиімді өзара іс-қимыл жасауға мүмкіндік беретін, онымен байланысты болуы мүмкін әлеуметтік қатерлерді ескере отырып, сәтті, нәтижелі және тиімді әлеуметтік-экономикалық қызметке дайындығы мен қабілетімен көрінетін тұлғаның жеке және кәсіби сапасы. тиісті құзыреттерді қолдана отырып. Біліктілік дегеніміз - құзыреттілік тасымалдаушысы кездестіретін нақты өмірлік проблемалар туындаған сайын белсенділік пен байытылатын ашық білім жүйесі. Құзіреттілік дегеніміз - қызметкердің өзінің кәсіби қызметі туралы білімді және оны білім, білік және технология негізінде білу мүмкіндігі. Құзіреттілік қалыптасқан мотивтер, жеке қасиеттер негізінде шығармашылық қызметті жүзеге асыру қабілетін және кәсіби салада нормативті қабылданатын мінез-құлық үлгілерін қолдана білуді жүзеге асыратын маманның жан-жақты дайындығының кешенді мақсатымен байланысты. Бірқатар теориялық мәселелердің және құзіреттілікке негізделген көзқарас проблемаларының пікірталастығына қарамастан, құзыреттіліктерді бөлшектеу тәжірибесінде маңызды нәтижелерге қол жеткізілді. Болон процесі аясында жасалған оқу нәтижесін құзіреттілік тұрғысынан сипаттауға арналған әдістеме «оның ашықтығы мен түсіну мен қолданудың қарапайымдылығын» қамтамасыз етеді. Бұл жұмыста университет түлегінің, болашақ дене шынықтыру мұғалімінің құзіреттілік моделі жасалды. Барлық құзыреттер - жалпы (әмбебап, пәндік) және кәсіби (пәндік, пәндік-мамандандырылған) үш бағытта бөлінді: дүниетаным, нормативті және аспаптық. Құзыреттіліктің екі түрі де өзара тығыз байланысты және бір уақытта дамиды. Олар әр түрлі күрделілік деңгейлеріндегі өмірлік кәсіби міндеттерді шешу процесінде, әртүрлі контексте, белгілі бір білім беру кеңістігінде пайда болады. Олар бізге педагогикалық іс-әрекеттің жеке стилін құруға, маманның тұтас бейнесін құруға, сайып келгенде, құзіретті маманның интегративті шебер ретінде қалыптасуын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді: - білім беру ортасында (мектеп кеңістігінде) дүниетанымның, көзқарастың және дүниетанымның әдіснамалық негіздерін қалыптастыру бойынша жобалау жұмыстары. - оқытудың белгілі бір деңгейінің мақсаттарына (тәрбиелеу, білім беру, дамыту) үштікке қол жеткізуді қамтамасыз ететін оқу процесін құру - педагогикалық іс-әрекетте дене тәрбиесінің құндылық аспектілерін, теориялық, эмпирикалық және қолданбалы білімдерін трансформациялау және қолдану Кез-келген білім беру бағдарламасы негізгі, әлеуметтік-этикалық, жалпы және кәсіби құзіреттілікті қалыптастыруға бағытталған. Бітіруші маманның құзыреті түрінде сипатталған негізгі кәсіби маңызды сипаттамаларға ерекше назар аударылады. Білім беру бағдарламасын меңгерудің нәтижелері түлектің алған құзыреттерімен анықталады, яғни. білім, білік, тәжірибе және жеке қасиеттерін кәсіби қызметтің міндеттеріне сәйкес қолдана білу [4, б. 130]. Құзыреттіліктерді талдау екі құзыреттілік тобынан тұратын жоғары оқу орны түлегінің құзыреттілік моделін ұсынуға мүмкіндік берді (кесте 1): - жалпы, оның ішінде негізгі және кәсіпқой; - кәсіби: пәндік құзіреттіліктер және жалпы кәсіптік (негізгі теориялық білім, негізгі практикалық дағдылар) жүктеу/скачать 34.63 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|