Батырмалардың көмегімен мәтін фрагментін ерекшелеу

- курсорды ерекшелейтін мәтіннің басына орнатыңыз;

- бірдей уақытта Shift және курсорды жылжыту батырмасын басыңыз.

Фрагменттерді ерекшелеу

Фрагмент	Орындалатын әрекеттер
Символ, сөз, мәтін жолы	Тышқан сілтемесін ерекшеленетін обьектінің басына орнатыңыз және оның сол жақ батырмасын баса отырып, ерекшеленген обьектінің соңына дейін жылжытыңыз.
Сөз	Тышқан сілтемесін сөздің үстіне орнатып, тышқанның сол жақ батырмасын екі рет шертіңіз.
Абзац	Курсорды абзацтың кез келген жеріне орнатып, тышқанның сол жақ батырмасын үш рет шертіңіз
Жол	Тышқанның сол жақ батырмасын мәтін жолынан бастап сөздер өрісінде бір рет шертіңіз
Обьект (сурет, формула, диаграмма)	Курсорды обьектіге орнатып, тышқанның сол жақ батырмасын бір рет шертіңіз.

Фрагменттің ерекшеленуін жою үшін терезенің жұмыс аймағының кез келген жерін тышқанмен шертіңіз.

Мәтінмен орындалатын амалдарды өзгерту құралдары. Егер сіз құжатпен жұмыс істеу барысында қате жіберсеңіз немесе соңғы амалды өзгерткіңіз келсе, онда Түзету (Правка) менюінен Болдырмау (Отменить) командасын таңдаңыз.

Соңғы өзгертілген амалды қайтару үшін Түзету (правка ) менюінен Қайталау (Повторить) командасын таңдау немесе осы батырманың жанындағы нұсқамасына шерту қажет.

Емле ережесін тексеру.

Орфографиялық қатені тексеретін қуатты құралдарға ие. Мәтіндерге тексеру жүргізу үшін:

• 
  мәтіннің басына көшу өажет
  
• 
  Сервис – Емле ережесі (правописание) командалары таңдалады, сол кезде экранда диалогтік терезе шығады.
  
• 
  Диалог терезсінде дұрыс емес сөздер шыққан кезде, сіздерге ұсынылған варианттардың бірін таңдау қажет немесе өз сөзіңізді енгізіп Алмастыру (Заменить) батырмасын басыңыз. Сөз алмастыруды қажет етпеуі мүмкін , онда Өткізіп жіберу (Пропустить) батырмасын басасыз.
  

1. 
   Мәтінді енгізудің негізгі ережелерін атаңыз?
   
2. 
   Символдар және сөздерді жою әдістерін сипаттаңыз
   
3. 
   Мәтінде сөздерді, жолдарды, мәтіннің кез келген фрагментін қалай ерекшелейді?
   
4. 
   Емле ережесін және грамматиканы тексеруді қалай жүзеге асырады?
   

Мәтінді редакциялау электронды құжатқа өзгертулер енгізуге, оның белгілі бір бөліктерін өшіріп немесе орнын ауыстыруға, бірнеше құжаттарды біріктіруге немесе құжатты бірнеше бөліктерге бөлуге мүмкіндік береді.

Редакциялау – құжаттың белгіленген символдарын немесе бөліктерін көшіру, өшіру және орын ауыстыру арқылы жүзеге асырылады. Көшіру құжаттың белгіленген орындарына қойып көбейтуге мүмкіндік береді. Орын ауыстыру кезінде белгіленген бөлік қиылып алынып, құжаттағы тиісті орынға қойылады, ал өшіргенде ол тек қана қиылып алынады.

1-әдіс:

1) мәтіннің бөлігін айқындап алып, оны алмасу буферіне орналастырыңыз;

2. 1) Орын ауыстыру үшін : Түзету –Қию (Вырезать) командасын орындаңыз немесе Стандарттық аспаптар тақтасындағы батырмасын шертеміз.

2. 2) көшіру үшін: Түзету – Көшіру (Копировать) командасын орындаңыз немесе Стандарттық аспаптар тақтасындағы батырмасын шертеміз.

3. курсорды керек (бөлікті қойғыңыз келген) жерге апарыңыз;

4. Түзету – Қою (Вставить) командасын орындап, Стандарттық аспаптар тақтасындағы батырмасын шерткеннен кейін бөлік құжат мәтініне алмасу буферінен қойылады.

2-әдіс:

1) мәтіннің бөлігін айқындап алыңыз;

3) тышқанның сол жақ батырмасын басып тұрып, сол басулы күйінде жібермей ұстап, бөлікті жаңа орынға жылжытамыз.

4) тышқанның сол жақ батырмасын жіберіңіз.

Мәтіндік құжатты форматтау

Мәтінді форматтау – құжатты толығымен немесе оның белгілі бір бөліктерінің сыртқы пішінін өзгертуге мүмкіндік береді. Құжаттың сыртқы пішіні де көп нәрсені анықтайды. Сондықтан құжаттың мазмұнының тартымды болуымен қоса, оның сыртқы пішіні де көркем болуы керек.

Мәтінді форматтау дегеніміз – мәтіннің пішінін оның параметрлері арқылы қою.

Мәтін бөлігінің параметрлерін өзгертпес бұрын оны айқындап алу керек. Егер мәтін бөлігі айқындалмаса, онда тек келесі енгізілетін мәтінге ғана сол ағымдағы параметрлер қабылданады.

Мәтінді форматтауға мыналар жатады:

• 
  әр түрлі қаріптерді пайдалану;
  
• 
  құжат өрісінің шекараларын өзгерту; сол жақ, оң жақ, жоғары, төменгі өрісін айқындау;
  
• 
  мәтінді бағандарға бөлу;
  
• 
  символдың, абзацтың, беттің сипатын тағайындау.
  

Құжат мәтіні үнсіз келісім бойынша қойылған қаріппен теріледі. Символдардың параметрлерін өзгерту үшін Қаріп (Шрифт) диалогтік терезесін ашатын Формат менюіндегі Қаріп командасы қолданылады. Қаріп командасының диалогтік терезесі үш қосымшадан тұрады.

Қаріп қосымшасы қаріптердің параметрін енгізу үшін қолданылады.

Қаріп өрісінде қаріп типтері таңдалынады (әдетте Times New Roman, Arial, Courier және т.б.)

Сызылым (Начертание) өрісінде қаріптің төменде берілген сызылымы таңдалынады:

• 
  Обычный – қалыпты сызылым;
  
• 
  Курсив – курсив сызылымы
  
• 
  Полужирный – жартылай қарайтылған курсив сызылым
  
• 
  Полужирный курсив – жартылай қарайтылған курсив сызылым
  
• 
  Өлшем (Размер) өрісінде қаріптің өлшемі таңдалады.
  
• 
  Астын сызу (Подчеркивание) өрісінде – «асты сызылған» сызықтарының типтері;
  
• 
  Түс (Цвет) өрісінде символдардың түстері берілген
  
• 
  Көрінуін өзгерту (Видоизменение) төртбұрыштарына мынадай жалаушаларды қоюға болады:
  
• 
  Астын сызу (зачеркнутый) – асты сызылған мәтін бір сызықпен сызылады.
  
• 
  Астын екі рет сызу (двойное зачеркивание)- асты сызылған мәтін екі сызықпен сызылды
  
• 
  Жоғары индекс (верхний индекс)- мәтін жоғарылап, символ өлшемі кішірейеді
  
• 
  Төменгі индекс (нижний индекс) – мәтін төмендеп, символ өлшемі кішірейеді
  
• 
  Интервал (Аралық) - арақашықтықты пунктпен көрсетуге мүмкіндік береді: қалыпты, ашылған, қысылған;
  

1. Редакциялау дегеніміз не?

2. Қандай әдістермен редакциялауды орындауға болады?

3. Орын ауыстыру мен көшіру амалдарын салыстырыңыз?

4. Алмасу буфері дегеніміз не?

Үйге тапсырма беру: Мәтіндік құжатты редакциялау, форматтау.

VI. Оқушыларды бағалау.


Пән аты: Информатика

Сыныбы: 8

Сабақтың тақырыбы: Мәтін абзацын форматтау

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушылардың мәтіндік ақпаратты енгізу, мәтіндік құжаттар мен мәтіндік редакторлар, мәтін түрлері, мәтіндердің құрылымдық элементтері. Мәтіндік ақпаратты компьютерде өңдеу технологиясы туралы білімдерін қалыптастыру;

Тәрбиелілік: Жан-жақты болуға, өз бетімен жұмыс істеуге тәрбиелеу;

Дамытушылық: Оқушылардың есте сақтау және зейіндік қабілеттерін дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру.

Сабақтың түрі: Практикум элементтерінің көмегімен демонстрациялау, баяндау арқылы түсіндіру.

Сабақта қолданылатын көрнекті құралдар: интерактивті тақта, компьютер, электр оқулық

Сабақтың өту барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Үйге берілген тапсырманы тексеру.

ІІІ. Жаңа тақырыпты түсіндіру.

Құжат мәтіндері абзацтардан тұрады. С.И.Ожеговтың сөздігінде «абзац» мағынасы былай беріледі: 1) қызыл жол, жол басындағы шегініс; 2) осындай екі шегініс арасындағы мәтін.

Абзац MS Word –та Enter пернесінің басылуымен аяқталады.

Абзац параметрлерін қою үшін Формат менюіндегі Абзац командасы қолданылады. Осы команда таңдап алынған соң, Абзац диалогтік терезесі шығады. Абзац шегіністері мен интервалды қою үшін Шегініс және аралық (Отступ и интервалы) қосымшаларын таңдау керек.

Туралау (Выравнивание) өрісінде абзацты туралау әдістері қойылады:

• 
  По левому краю – абзацты беттің сол жақ шеті бойынша туралау,
  
• 
  По центру – абзацты беттің ортасы бойынша туралау;
  
• 
  По правому краю – абзацты беттің оң жақ шеті бойынша туралау;
  
• 
  По ширине – абзацты беттің оң және сол жақ шеттері бойынша туралау;
  

Первая строка (Бірінші жол) өрісінде абзацтың бірінші жолының шегініс түрлері берілген:

• 
  Нет –шегініс қойылмаған;
  
• 
  Отступ – қызыл жол, на өрісінде арақашықтық көрсетіледі;
  
• 
  Выступ – теріс абзацтық шегініс, на өрісінде арақашықтық көрсетіледі.
  
• 
  Перед және после өрісінде абзацтың бірінші жолына дейінгі және соңғы жолынан кейінгі қашықтықтар қойылады.
  
• 
  Междустрочный (Жоларалық) өрісінде бзац ішіндегі жоларалық интервалдар белгіленеді:
  
• 
  Одинарный – қаріптің типіне сәйкес стандартты интервал;
  
• 
  Полуторный – стандарттан 1,5 есе үлкен интервал;
  
• 
  Двойной – стандарттан 2 есе үлкен интервал
  
• 
  Минимум – мәні (значения) өрісінде көрсетілген интервалдан кіші емес интервал.
  
• 
  Точно – Мәні өрісінде көрсетілген интервалға тең интервал.
  
• 
  Множитель – Мәні өрісінде көрсетілген мәнге көбейтілген стандартты интервал.
  

1. Абзацты форматтау қалай орындалады?

2. Абзац, жол, сөз қалай белгіленеді?

3. Мәтінді туралаудың қандай түрлерін білесіз?

4. Абзацаралық, жоларалық интервалдар қалай қойылады?

Үйге тапсырма беру: Мәтін абзацын форматтау

VI. Оқушыларды бағалау.

Пән аты: Информатика

Сыныбы: 8

Сабақтың тақырыбы: Құжат беттерін рәсімдеу

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Оқушылардың мәтіндік ақпаратты енгізу, мәтіндік құжаттар мен мәтіндік редакторлар мен құжат беттерін рәсімдеу туралы білімдерін қалыптастыру;

Тәрбиелілік: Жан-жақты болуға, өз бетімен жұмыс істеуге тәрбиелеу;

Дамытушылық: Оқушылардың есте сақтау және зейіндік қабілеттерін дамыту, пәнге деген қызығушылығын арттыру.

Сабақтың түрі: Практикум элементтерінің көмегімен демонстрациялау, баяндау арқылы түсіндіру.

Сабақта қолданылатын көрнекті құралдар: интерактивті тақта, компьютер, электр оқулық

Сабақтың өту барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Үйге берілген тапсырманы тексеру.

ІІІ. Жаңа тақырыпты түсіндіру.

Құжат беттерін рәсімдеу
Бетті белгілеу. Құжат мәтіні қағаз бетінде жақсы шығу үшін оның бетінің параметрін, яғни жоғары және төмен, сол және оң жақ өлшемдерін, сонымен қатар беттің жоғары және төменгі колонтитулының орналасуын қою керек. Ол үшін Файл-Беттің параметрлері (Файл – Параметры страницы) командасы таңдалынады.

Терезеге қойылатын беттің өрістеріне Өріс (Поля) қосымшасы қолданылады. Жоғарғы, Төменгі, Сол жақ, Оң жақ (Верхнее, Нижнее, Левое, Правое) өрістері.

Үлгі рамкасында параметрлері таңдалынған беттің сыртқы түрі көрсетілген.

Таңдалған өрістер дұрыс болса, Ок батырмасы шертіледі.

Құжат бетінің өлшемдерін таңдауға, Қағаз өлшемі (Размер бумаги) қосымшасында Қағаз өлшемі өрісі орналасқан. Егер қажет өлшем тізімде болмаса, онда Ені (Ширина) және Биіктігі (Высота) өрісінде беттің ені мен биіктігінің сәйкес мәндерін енгізуге болады.

Бағдарлау (ориентация) рамкасында қағаз бетінің кітаптық (вертикаль) немесе альбомдық (горизонталь) түрі қолданылады.

Беттерді бөлу. Microsoft Word мәтінді беттерге автоматты түрде бөледі. Бірақ кейбір жағдайда құжаттың белгілі бір бөліктерін жаңа беттен басып шығаруға тура келеді.

Колонтитулдарды орналастыру. Колонтитул – құжаттың әрбір бетінің жоғары немесе төмен жағына басылатын мәтін немесе сурет. Әдетте, колонтитулға беттің нөмірлері, кітап аттары немесе ағымдағы бөлім аттары жазылады.

1. Бет өрістерін рәсімдеу әдістерін сипаттаңыз?

2. Бет нөмірлері қалай қоюға болады?

3. Колонтитулдар деген не? Онда қандай хабарламалар болуы мүмкін?

Құжатта кестені даярлаудың екі әдісі бар.

Бос кестені орналстыру үшін курсорды қажет жерге апарып, Кесте (Таблица) менюіндегі Қою-Кесте (Вставить - Таблица) командасын таңдаңыз. Кестені қою терезесінде бағандар мен жолдардың сәйкес сандарын қойыңыз.

Кесте өлшемдері көрсетілген соң оны Автоформат батырмасын басу арқылы автоматты түрде форматтауға болады. Терезе ішінде көрсетілген пішінді Автоформат терезесінде таңдауға болады.

2-әдіс.

Кестені Стандартты аспаптар тақтасындағы Кестені қосу (Добавить таблицу) батырмасын шерту арқылы құруға болады. Ашылған терезеде керекті ұяшық сандарын тышқанның сол жақ батырмасын басулы күйінде ұстап тұрып қоюға болады.

Бірнеше ұяшықтарды бір ұяшыққа біріктіру үшін оларды белгілеп алып, Кесте менюіндегі Ұяшықтарды біріктіру (Обьединить ячейки) командасын орындаңыз немесе Кесте және шекара (таблица и границы) тақтасындағы батырмасын шертіңіз.

Бір ұяшықты бірнеше ұяшыққа бөлу қажет болса, курсорды сол ұяшыққа апарып, Кесте менюіндегі Ұяшықтарды бөлу (разбить ячейки) бөлімін таңдаңыз.

Ұяшықтарды бөлу командасы экранға Бағандар саны (Число столбцов) және Жолдар саны (Число строк) мәндерін енгізетін диалогтік терезесін шақырады.

Кесте құрылымын өзгерту. Кесте құрылымын өзгерту бастапқы кестенің жолдар мен бағандар санын өзгерту болып табылады.

Кестеге элементтер қою үшін (жол, баған, ұяшық) олардың орнына жаңадан қойылатын элементтердіі белгілеп, Кесте менюіндегі Қосу (Добавить) командасын таңдап, берілген, яғни Бағанның сол жағы, Бағанның оң жағы, Бір жол жоғары, Бір жол төмен ұяшықтар (Столбцы слева, Столбцы справа, Строки выше, Строки ниже, Ячейки) пункттерінің керегін таңдау қажет.

Кесте элементтерін өшіру үшін оларды белгілеп, Кесте менюіндегі Өшіру (Кесте, Баған, Жол, Ұяшық) Удалить (Таблица, Столбцы, Строки, Ячейки) бөлімін таңдаңыз.

Сабақты бекіту сұрақтары:

1. 
   Кесте дегеніміз не?
   
2. 
   Қандай кесте тіктөртбұрышты деп аталады?
   
3. 
   Жол, баған, ұяшық дегеніміз не?
   
4. 
   Бір ұяшықты бірнеше ұяшыққа қалай бөлуге болады?
   
5. 
   Кестедегі қандай қозғалыс әдістерін білесіз?
   

Microsoft Word құжатына басқа программаларда жасалған, сондай-ақ сурет салу тақтасын қолданып салынған суреттер мен графиктік обьектілерді қоюға болады. Ол осы обьектілерді көшіруге және оларды құжаттың кез келген жеріне қоюға мүмкіндік береді.

Басқа программада жасалынған сызба құрылымдарды орналастыру үшін :

1. 
   обьект қойылатын жерге курсорды әкелу;
   
2. 
   Қою – Сурет – Файлдан (Вставка – Рисунок – Из файла) командаларын таңдау;
   
3. 
   Пайда болған терезедегі Бума өрісінен дискіні, ал төменгі өрістен сурет орналасқан файлды таңдау керек.
   

4. 
   ОК батырмасын бассаңыз, таңдалынған сурет құжатқа орналасады.
   

1. 
   сурет қойылатын жерге курсорды орналстыру қажет;
   
2. 
   Қою-Сурет – Картина (Вставка-Рисунок-Картина) командасын таңдау керек;
   
3. 
   Пайда болған терезеде Word-тың деңгейіне байланысты әр түрлі суреттердің тізімі ұсынылады;
   
4. 
   Суреті бар файлдардың атын таңдап, ОК батырмасын басу керек;
   
5. 
   Таңдалынған сурет құжатқа орналастырылады.
   

Суреттерді стандартты әдіспен көшіруге болады. Ол әдісті қолдану үшін суретті ерекшелеу, яғни оны тышқанмен шерту керек.

Сурет өлшемін өзгерту үшін оны тышқанмен шерту керек. Сол сәтте ол жан-жағынан сегіз қара тіктөртбұрышпен қоршалады. Бұрыштарын созу арқылы суреттің өлшемін өзгертеміз. Ал тіктөртбұрыштың қабырғаларын созу арқылы ені мен биіктігін өзгерте аламыз.

Егер суретте тышқанды шертсеңіз, үнсіз келісім бойынша суреттің параметрлерін өзгертетін Көрінісін баптау (Настройка изображения) батырмалары бар тақта пайда болады.

Бұл тақтаны қосымша меню арқылы да шақырып алуға болады.

Суретті өшіру үшін оны белгілеп және Delete (Өшіру) пернесін басу керек.

1. 
   Microsoft Word суреті қалай қойылады?
   
2. 
   Суреттің өлшемін қалай өзгертеміз?
   
3. 
   Word құжатында сурет қалай өшіріледі?
   

Баяндау арқылы түсіндіру.

Компьютер, оқулық, практикум, интерактивті тақта

MS Excel-дің қосылуы бірнеше әдістермен жүзеге асады. MS Excel қосылғаннан соң MS Excel терезесі ашылады. Бас меню де, негізінен, басқа да Microsoft Office программаларындағы бөлімдерден құрылған.

Оның Word менюінен өзгешелігі, Кесте орнына Мәлімет (Данные) алмастырылған.