Пән бағдарламасының титулдық парағы (Syllabus)

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

«Қазақ философиясындағы этикалық және эстетикалық» пәні бойынша

Павлодар, 2013 ж.

Пән бағдарламасының бекіту парағы (Syllabus)

Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.4/19

Құрастырушы: к.филос.н., профессор Құдабаев А.Ж.__________

Философия және мәдениеттану кафедрасы

6М020100-Философия мамандығының күндізгі оқу нысанындағы магистранттарына арналған «Қазақ философиясындағы этикалық және эстетикалық» пәні бойынша

Пән бағдарламасы (Syllabus)
Бағдарлама «___» _________20__ж. бекітілген жұмыс оқу бағдарламасының негізінде әзірленген.
20__ж. «___»____________кафедра отырысында ұсынылған №_____ хаттама.
Кафедра меңгерушісі______________ Ахметова Г.Ғ. 20__ ж. «____» ________
Тарих және құқық факультетінің оқу-әдістемелік кеңесімен құпталған _________ 20__ж. «_____»____________№____ хаттама
ОӘК төрағасы ____________Сулейменова Ш.К. 20___ж. «_____»___________

1. 
   Оқу пәні туралы жалпы ақпарат
   

Таңдау компоненті бойынша пән

Барлығы – 3 кредит

Курс: 1, 2

Семестр: 1,3

Аудиторлық сабақтардың барлығы – 45 сағат

Дәрістер - 30 сағат

Тәжірибелік /семинарлық сабақтар - 15 сағат

МӨЖ – 180 сағат

Оның ішінде МОӨЖ – 45 сағат

Жалпы жүктеме - 225 сағат

Емтихан – 1, 3 семестр

- қазақ философиясының дамуын;

- басты идеяларды, ойларды, 15-20 ғғ. қазақ ойшылдарының шығармашылық проблемасын;

- тенденциялар, мәселелер және перспективтердің дамуы 20 ғ. аяғындағы қазақ философиясы;

• 
  Қазақстан тарихы,
  
• 
  мамандықка кіріспе,
  
• 
  философия.
  

Құдабаев Амантай Жетпісұлы – философия және мәдениеттану кафедрасының филос.ғ.к., профессор.

Кафедра №519 аудиторияда орналасқан. Байланысу телефоны 1153

3 Пәннің мақсаты және міндеттері

«Қазақ философиясындағы этикалық және эстетикалық» пәні: пәндердің арасындағы орнын және олармен байланысын анықтау, курстағы теориялық білімді игеру, логикалық аргументацияны білу, ғылыми әдістік аспектідегі және жалпы әлемдік танудағы шешімдерді дәлелдеу.
Пәнді оқытудың мақсаты: қазақ философиясындағы негізгі этикалық және эстетикалық негіздері мен болжамдарының ғылыми тұрғыдан талдануы арқылы тәжірибелік білімді анализге қолдану және шындықты түсіну, сонымен қатар ғылыми әдістерді кәсіптік жұмыста қолдану.
Пəнді оқытудың міндеттері:

• 
  Ойшылдардың философияға деген көзқарастарын толық білу.
  
• 
  Қазақ философиясындағы этикалық және эстетикалық спецификасын қарап шығу.
  
• 
  Магистранттардьң қазақ ойшылдарының шығармашылық анализдерін сұрау.
  
• 
  Ғылыми әдебиеттегі ғылымның керекті ізденушілігі.
  

- қазақ философиясының дамуын;

- басты идеяларды, ойларды, 15-20 ғғ. қазақ ойшылдарының шығармашылық проблемасын;

- тенденциялар, мәселелер және перспективтердің дамуы 20 ғ. аяғындағы қазақ философиясы;

• 
  ғылыми философияның мəн-жайын жəне ұлттық мəдениеттің мағынасын ашып берерлік қабілетті игеруі керек.
  

• 
  теру, тексеру, фактке анализ жасау;
  
• 
  логикалық, ауызша және жазбаша формадағы материалды жинау,
  

• 
  жазбаша жұмыстың басты түрлерін орындау, аннотация сияқты, рецензия, реферат және т.б.
  
• 
  пәннің білімін қабылдап және ғылымдар кәсіби іскерлік ретінде;
  

5. 
   Пәнді игерудің тақырыптық жоспары
   

1. 
   Этика пәні. Этиканың пайда болуы философиялық білім ретінде.
   
2. 
   Эстетикалық жүйе образды метакатегория эстетикасы. Эстетикалық білімнің құрылымы.
   
3. 
   Қазақтардың адамгершілік қасиеттерінің басты категориялары.
   
4. 
   Таңғажайып мәселесі эстетикадағы дала адамы ретінде.
   

2. Ортақ адамның бағалаушылығы ежелтіліктерге әсер ететін

3. Философия - көшпенді және тұрақты тайпалардың әлемдік көзқарастары

1. 
   Моральдың басты түсініктері, ойшылдар шығармашылығында Анахареис, Қорқыт ата, Аль-Фараби, Ж. Баласағұни, М. Қашқари, А. Иассауи.
   
2. 
   А. Иассауидің этикаға баға беруі.
   
3. 
   Адамның өміріндегі мағынасы (Ж, Баласағұни, М. Қашкари)
   

Тақырып 4. Жыраулардың және билердің этикалық және эстетикалық шығармашылығында.

1. Жырулардың рухани мәдениеттің дамытушысы ретінде (Сүлеймен
Бақырғани, Қазтуған, Кетбұға, Доспамбет, Шалкиіз)

2. 
   Билер институты дұрыс формула ретінде.
   
3. 
   Адамгершілік құрылымы және жазуы «Жеті Жарғы»
   

1. 
   Моральдың басты түсініктері: қарыз бен ар-ұят.
   
2. 
   Өмір ұстанымы «Адам бол»
   
3. 
   Гуманизм этикасы Абай сөзіндегідей.
   

1. Қазақтардың эстетикалық мәдениеті.

2. Ұлттық аспаптар қобыз, домбыра көшпенділердің рухани мәдениеті
ретінде.

3. Қазақтардың дәстүрлі музыкалық әдістері.

1. 
   Қыздарды тәрбиелеу осы принципке сай «қызды қырық үйден тию».
   
2. 
   Қазақ отбасында ер балалардың дәстүр бойынша тәрбиелеу.
   
3. 
   Ұлттық тәрбиелеу ережесі «Атадан балаға».
   

1. 
   Ғасырдың бас кезінде Қазақстанда тарихи жағдай әскери-саяси және әлеуметтік-экономикалық аймақ.
   
2. 
   1916 ж көтеріліс. Қазақстан алдыңғы және соңғы казан төңкерісі 1917.
   
3. 
   Идеялық-саяси бағыт: Ашық жақтаушылар мұсылмандық жақтаушылар, ашық қарсылас ислам.
   

1. 
   М. Ж. Көпеев, С. Торайғыров, Ж. Аймауытов өмір баяны, олардың шығармашылығы.
   
2. 
   Шығармашылықтың проблематикасы. Философиялык әлем көзқарастың мінездемелері.
   
3. 
   Эстетикалық қарым-қатынас ретінде «Адам-әлем». Рухани-
   адамгершіліктің әлемге тартылысы М. Ж. Көпеев, С. Торайғыров, Ж.
   Аймауытов.
   

1. Ш. Қүдайбергеновтың өмірбаяны және еңбектері. Ортақ объект және

2. Өркениетке деген қарым-қатынас. Философиялық анализ

Тақырып 11. Философиялық проблема А. Байтұрсыновтың және М.

1. А. Байтұрсынов: Өмір баян, іскерлік, басты идеялар және философиялық

2. М. Дулатов: Өмір баян, іскерлік, басты идея және философиялық

1. 
   ХХ ғ-дың ІІ жарт. Қазақ философиясының дамуына ортақ мінездеме.
   
2. 
   Философиялық әдебиеттің дамуы. Г. Есімнің, М. Сәбиттің, Айтқазы және М. Шахановтың философиялык іскерлігі.
   
3. 
   М. Шахановтың этикалық және эстетикалық шығармашылық мәселесі. «Өркениеттің дамуы» философиялык анализ ретінде өлеңіндегі роман
   

1. 
   Қазақ философиясындағы адамның дүниеге этикалық қатынасының ерекшеліктері
   
2. 
   Қазақ этикасының категориялары мен ұстанымдары
   
3. 
   Қазақтың көркем мөдениетінің құндылықтары («Алпамыс», «Қыз Жібек»)
   

1. Қазақтың бала тәрбиесі

2. Қазақ ырымдары
Тақырып 3. Қазақ дүниетанымындағы тәңіршілдік

1. 
   Қазақ аңыздары
   
2. 
   Қазақтың наным-сенімдері
   

1. 
   Қорқыт ата дүниетанымы
   
2. 
   Әбу-Насыр әл-Фараби ілімі
   

1. Қазақ ордасы құрылуы тұсындағы саяси-әлеуметтік ахуал

2. Жыраулық тұлға және әлеумет (Сүлеймен Бақырғани, Қазтуған, Кетбұға, Доспамбет, Шалкиіз)
Тақырып 6. ХІХ-ХХ ғасырдағы қазақ дүниетанымындағы этикалық және эстетикалық үдерістер

1. Бұқар жырау, Шал ақын, Дулат Бабатайұлы

2. Абайдың адамгершілік туралы ілімі
Тақырып 7. Қазақ эстетикасы

1. 
   Қазақ халқының эстетикалық мәдениеті
   
2. 
   Қазақтың аспапты мәдениетінің кейбір эстетикалык мәселелері
   
3. 
   Қазақтың дәстүрлі музыкасының ерекшелігі
   

1. 
   Қыздарды тәрбиелеу осы принципке сай «қызды қырық үйден тию».
   
2. 
   Қазақ отбасында ер балалардың дәстүр бойынша тәрбиелеу.
   
3. 
   Ұлттық тәрбиелеу ережесі «Атадан балаға».
   

1. М. Ж. Көпеев, С. Торайғыров, Ж. Аймауытов өмір баяны, олардың шығармашылығы.

2. Эстетикалық қарым-қатынас ретінде «Адам-әлем». Рухани-
адамгершіліктің әлемге тартылысы М. Ж. Көпеев, С. Торайғыров, Ж.
Аймауытов.
Тақырып 10. Ш.Құдайбергеновтын Философиялық әлем көзқарасы.

1. Ш. Құдайбергеновтың өмірбаяны және еңбектері.

2. Ортақ объект және Шәкәрімнің философиялық тақырыбы.
Тақырып 11. Философиялық проблема А. Байтұрсыновтың және М.
Дулатовтың шығармаларымен жұмыс істеу.

1. А. Байтұрсынов: Өмір баян, іскерлік, басты идеялар және философиялық

2. М. Дулатов: Өмір баян, іскерлік, басты идея және философиялық

1. ХХ ғ-дың ІІ жарт. Қазақ философиясының дамуына ортақ мінездеме.

2. Философиялық әдебиеттің дамуы. Г. Есімнің, М. Сәбиттің, Айтқазы және М. Шахановтың философиялык іскерлігі.

8. Өзіндік оқуға арналған тақырыптар
Тақырып 1. Адамгершілік мәселесі түрік ойшылдарының шығармашылығында.

1. 
   Сұрақтарға жауап беру:
   

1. 
   Моральдың қандай негізгі ұғымдары қалыптасқан?
   
2. 
   Этика адамның өмірінде қандай рөл атқарады?
   

2. 
   «Қазақ ойшылдары мораль хақында» тақырыбында реферат дайындау
   
3. 
   А.Иассауидің этикаға енгізген ілесіне объективті, ғылыми тұрғыдан тұжырымдалған баға беру
   

1. 
   Билер институтының пайда болуының алғышарттарына талдау жасау
   
2. 
   «Жеті Жарғы және оның қазіргі замандағы өзектілігі» тақырыбында баяндама әзірлеу
   
3. 
   Қазақ билерінің этика мен эстетика шығармашылығына қосқан үлесі қандай?
   
4. 
   Қазақ жырауларының этика мен эстетика төңірегінде қозғаған мәселелерін талқылау
   

1. 
   Ар-ұят, қарыз, намыс, борыш сияқты ұғымдарға анықтама беру
   
2. 
   «Абайдың шығармашылығындағы адамгершілік мәселесі» тақырыбында реферат орындау
   
3. 
   Абайдың «Қара сөздеріне» ғылыми талдау жасау
   

1. 
   Сұрақтарға жауап беру:
   

1. 
   Қазақтардың эстетикалық тәрбиесіне қандай түсініктер жатқызылады?
   
2. 
   Қазақ рухани мәдениетіндегі музыка өнерінің рөлі қандай?
   

2. 
   Қазақ халқының эстетикалық мәдениетінің басты ағымдарына талдау жасай отырып, оларды топтастыру
   

1. 
   ХХ ғ. бас кезіндегі қазақ тарихының негізгі оқиғаларына ысқаша шолу жасау және олардың мәдениетке әсерін анықтау
   
2. 
   ХХ ғ. І және ІІ жартысындағы идеялық-саяси бағыттардың қызметіне талдау жасау
   
3. 
   Сұрақтарға жауап беру:
   

1. 
   ХХ ғ. Қазақстанның философиялық даму үрдісі қандай сипатта болды?
   

2. М. Ж. Көпеев, С. Торайғыров, Ж. Аймауытов өмір баяны, олардың шығармашылығын сипаттау

3. Сұрақтарға жауап беру:

1) Философиялық әлемде қандай жаңа көзқарастар мен бағыттар қалыптасты?

2) С.Торайғыровтың шығармашылығындағы этика мәселесінің қандай деңгейде қозғалады?
Тақырып 7. Ш.Құдайбергеновтын Философиялық әлем көзқарасы

1. 
   Ш.Құдайбергеновтың «Үш анық» философиялық шығармасына талдау жүргізу
   
2. 
   Қайраткердің өмірбаянына шолу жасау
   
3. 
   Ш.Құдайбергенұлының философиялық тұжырымдарына талдау жасау
   

Барлық сұрақтар бойынша кеңеснамалар ағымдағы семестрдің МОӨЖ кестесіне сәйкес іске асырылады

12. Магистранттардың білімін тексеру критерилері

Пәннің игерілуі жыл өткен мәліметті құрайтын аралас түрде (тест+ауызша) өтетін емтиханмен аяқталады. Емтиханға жіберу шарты ретінде бағдарламада қарастырылған барлық тапсырмалардың орындалуы міндетті шарт ретінде қарастырылады.

Әрбір тапсырма 0-100 балл негізінде бағаланады.

Жіберу рейтингісі ағымдағы сабақтардағы барлық тапсырмалардың орындалуының (дәрістерге қатысу, үй тапсырмалары, МӨЖ бойынша тапсырмалар, тәжірибе бойынша тапсырмалар және т.с.с., өтпелі бақылау) орташа арифметикалық жиынынан анықталады.

Қорытынды бақылауға (ҚБ) жұмыс оқу бағдарламасының (барлық зертханалық жұмыстардың, МӨЖ бойынша жұмыс пен тапсырмалардың орындалуы мен тапсырылуы) барлық талаптарын орындаған және жіберу рейтингісін алған (50 баллдан кем емес) магистранттар жіберіледі.

Әрбір пән бойынша магистранттардың білім жетістіктерінің деңгейі (оның ішіндеМЕ қорытынды бақылау түрі бар пәндер бойынша да) қорытынды бағамен (Қ) анықталады. Ол МБ мен ҚБ (емтихан, дифференциалды есеп немесе курстық жұмыс/жоба) бағаларынан олардың таразылық үлестерін (МБТҮ мен ҚБТҮ) ескере отырып есептелінеді.

Қ = МБ*0,6 + ҚБ*0,4

Таразылық үлестер жыл сайын университеттің ғылыми кеңесімен бекітіледі және де МБ үшін 0,6-дан артық емес, ал ҚБ үшін 0,3-тен кем емес болуы тиіс.

КЖ/КЖ комиссия алдында қорғалады. Баға көрсетілген білімге сәйкес және жетекшінің түйіндемесін есепке ала отырып қойылады.

Пән бойынша қорытынды баға тек егер де жіберілу рейтингісі бойынша және де сонымен бірге қорытынды бақылауы бойынша жағымды бағаларға ие болған кезде ғана есептелінеді. Қорытынды бақылауға себепсіз жағдайлармен келмеу «қанағаттанарлықсыз» бағасына сәйкес келеді. Емтихан мен аралық аттестацияның қорытындысы магистарнттарға сол күні немесе егер де жазбаша емтихан күннің екінші жартысында өткізілген жағдайда екінші күні хабарландырылады.

Магистранттың межелік бақылау (рейтингі) мен қорытынды емтихандағы білімінің қорытынды бағасының дұрыс есептелуі мақсатында олар пайыздық мөлшерде 0-ден 100%-ға дейінгі аралықта бағаланады.

Межелік бақылаудың бағасы ағымдағы бағалар мен межелік бақылаудың бағасынан есептелінеді.

Сабақтың жібергендерге мен мынадай айыптық санкция белгілеймін; белгісіз себептермен дәріс, тәжірибе сабақтарына қатысқапағандардан 3 балл алынып тасталынады.

Үй тапсырмасын орынағандарға ең жоғарғы сандық 11 балл қойылады, сөннымен қатар тәжірибелік сабақты болмағанға (белгісіз себептермен) – 0 балл, үй тапсырмасы орындалмай қолғандықтан – минус 1 балл. Осы жіберілген сабақтарды магистрант қайыра орындап шыққан жағдайда ең жоғарғы 10 баллдың орнына 5 балл қатылады, алайда тәжірибе сабағында белгілі себептермен қатыса алмай қалған жағдайда 11 балл қоямын. Магистранттардың өздін жұмысы орындалса 1 балл, орындалған жағдайда 0 баллмен өлшенеді.

Әрбір сабаққа дайындық міндетті, берілген тапсырма толығымен оқылуға тиіс. Сіздің дайндығыңыз тәжірибе сабағы барысында сұрақ беру мен тест тапсырмаларын арқылы пәннің әрбір аяқталған тарауы барысында тексеріледі.

Дәрістік және тәжирибелік сабақ барысында белсенділік танытқан магистрант марапатына 3 балл қосылады. Белсенділікке жауап берген магистранттың айтарына қосымша тың материалдар ұсыну.

Егер сіз бақылау шаралары уақытында белгілі себептермен қатыса алмасаңыз, сізге келесі сабақтың барысында қайта өтуіңізге мүмкіндік беріледі, басқаша жағдайда сіз «0» баллға не баласыз.

1. 
   Ахметова Г.Г. Этикалық және эстетикалык шығармасында М. Ж. Көпеев, С. Торайғыров, Ж. Аймауытов.-2010
   
2. 
   Каменская К. 11. Этика. Эстетика. Ростов-на-Дону, 2008ж.
   
3. 
   Сегізбаев О. Қазақ философиясының тарихы А., 2009 ж.
   
4. 
   Тимошинов 13. Мәдениеттану. А., 2008 ж.
   

5. 
   Гусейнов А.А., Апресян Г. Этика М. 2010 ж.
   
6. 
   Гуревич П.С. Философияға кіріспе. - 2008
   
7. 
   Иванов В.Г. Этика СПБ., 2009 ж.
   
8. 
   Касабек А. Шындықтың іздеуі. А., 2008 ж.
   
9. 
   Нысанбаев А. Философия түсініктері А., 2010 ж.
   
10. 
    Радугин А.А., Этика М., 2009 ж.
    
11. 
    Нұрышева, Г. Ж. Философия: (лекциялар курсы) .-Алматы: Зият Пресс.-2009.-204 б.
    
12. 
    Нысанбаев, Ә. Ғылым философиясы және әдiснамасы.-Астана: Аударма.-2008.-473 б.