Пән бойынша оқыту бағдарламасының (Syllabus) титулдық парағы

Дәстүрлі оқытуда оқушы мұғалімнің іс-әрекетінің объектісі болса, дамыта оқыту нәтижесінде субъект ретінде алға шығады. Яғни ол айналадағы іс-әрекетке өз әсерін тигізе алатындай дәрежеге жетеді.

Дамыта оқыту технологиясының басты қағидаларының бірі – жоғары қиындықта оқыту. Бұны ұсынған Л.В.Занков қиын тапсырмалар беріп, баланың миын жұмыс істеуге үнемі ынталандырып отырғанда ғана оның ақыл-ойын жоғары деңгейге дамытуға болады деп есептейді. Ал дәстүрлі оқытуды ұстанушылар «қиын тапсырмалар баланың сабаққа деген қызығушылығын төмендетеді» деп бұған қарсы пікір айтады. Бірақ дайын білімді ғана игеріп, мұғалімнің түсіндіруінен аса алмаған баланың дамуы бір деңгейде қалып, оның табиғи мүмкіндіктері шектелетіні белгілі жай емес пе? Мысалы, қазақ әдебиеті сабағында мәтіннің мазмұны бойынша сұрақ қою немесе әңгімелету арқылы мәтінде айтылған ойға жақын іс-әрекетті оқушының көз алдында елестету арқылы әңгімені сен қалай аяқтар едің? Өмірде осындай жағдайлар кездесе ме? деген сұрақтар қою арқылы оқушының өз ойын толығынан жеткізе білуге шығармашылықпен ойлауға жетілдіруге болады.

Пәнаралық байланысқа негізделген шығармашылық жұмыстардағы дамыта оқытудың ерекшелігін дәстүрлі оқыту түрлерімен салыстыра отырып, төмендегідей саралауға болады:

• 
  білім ғана емес, оқушылардың абстрактілі ойлау іс-әрекеттері, ғылыми танымы, тұлғалық қасиеттерін дамытудың алдынғы кезекте тұруы;
  
• 
  оқушы – субъектінің білімді өз ізденісі, жетістіктері арқылы алуы;
  
• 
  сабақтың барлық кезеңдерінде ол – белсенді тұлға (зерттеуші), өнім беруші, өз іс-әрекетін талдаушы;
  
• 
  мұғалім – әр баланың танымдық түйсігін оята отырып оларды даму аймағына кіргізуші;
  
• 
  дамыта оқытуға негізделген сабақ ұжымдық ойлау іс-әрекеті, диалог, пікірталас, іскерлік қарым-қатынастармен ерекшеленеді;
  
• 
  мұғалім оқушыларға дайын біліммен емес, проблемалық сұрақпен келеді, берілетін білім проблемалық баяндау негізінде болады. Оны шешу, мақсатқа жету оқушының іс-әрекеті арқылы жүреді. Модель, жоба жасау, оны қорғау – дамыта оқытудағы басты әдіс-тәсіл. Дамыта оқыту оқушылардың шығармашылық ойлауын дамытады. Ал шығармашылық ойлау – шығармашылық табыстарға жетудің кепілі. Шығармашылық ойлаудың басты белгілері: 1) бұрын ешкім ашпаған, қол жетпеген беймәлім нәрсені ашу, оған қол жеткізу; 2) нәтижеге жетудің әртүрлі жолдарын іздеу; 3) нәтижеге әртүрлі әдіс-тәсілдер арқылы жету; 4) ешкімнің жетелеуінсіз өз беттерімен іс-әрекет жасау.
  

      Проблемалы оқыту ынталандырудың ерекше проблемалы түріне негізделеді, сондықтан материалдық дидактикалық мазмұнының тиісті дәрежеде, яғни проблемалы жағдайдың тізбегі ретінде берілуін талап етеді.

      Ғылыми білім логикасының түп-төркіні проблемалы жағдайлардың логикасы болып табылады. Проблемалы жағдайлар мазмұнның белгісіздігіне қарай, проблемалықтың деңгейіне қарай, ақпарат сәйкессіздігінің түріне қарай, басқа да әдістемелік ерекшеліктеріне қарай әртүрлі болуы мүмкін. Проблемалы оқыту технологиясы – бұл роблемалы жағдайларды, оқушылардың белсенді танымдық қызметін ұйымдастыруға негізделген технология. Педагогикалық проблемалы жағдай белсенділікті оятатын әрекеттердің, таным обьектісінің жаңалығын, маңыздылығын, сұлулығын және басқа да ерекшеліктерін айқындайтын мұғалім сұрақтарының негізінде туындайды. Психологиялық – проблемалық жағдай жасаудың өзіндік жеке ерекшеліктері бар. Тым қиын не тым жеңіл танымдық міндет оқушылардың ойында проблемалық жағдай туғызбайды.

       Проблемалы жағдайларды оқу үрдісінің барлық, яғни жаңа тақырыпты түсіндіру кезінде, жаңа сабақты бекіту, тексеру кезеңдерінде ойластыруға болады. Мұғалім проблемалы жағдай (ситуация) туғызып, оның шешімін іздеуге оқушыларды бағыттайды. Сөйтіп, бала өз оқуының субьектісіне айналады, соның нәтижесінде бала жаңа білім игеріп, әрекет әдістерін меңгереді.

Модуль дегеніміз – қандай да бір жүйенің, ұйымның анық-талатын, біршама дербес бөлігі( С.И.Ожегов). Оқу модулi – оқу ақпаратының бiршама дербес блогы, оған оқу мақсаттары мен мiндеттерi, әдiсте-мелiк нұсқаулар, шамамен алған-дағы iс-әрекеттер негiзi, оқу қызметiн атқару жетiстiгiн бақылау (өзiн-өзi бақылау) құралдары енедi. Модульдік оқыту технологиясының болмысы. Модульдік оқытудың құрылымы. Қазақ тілі пәнінен модульдік күнтізбелік-тақырыптық бағдарлама үлгілері. М.М.Жанпейісованың модульдік технологиясының тиімділігі. Модульдік оқыту технологиясы оқушыны дамыту құралы ретінде. 

 Профессор Ж.Қараевтың деңгейлеп-саралап оқыту технологиясы. Бұл технологияда бірінші орында оқушы тұрады және өз бетімен білім алудағы белсенділігіне аса назар аударады. Деңгейлеп-саралап оқыту технологиясында жұмыс міндетті үш деңгейлік, косымша шығармашылык деңгей талаптарынан тұрады. Оның басты мақсаты-сынып оқушыларын "қабілетті-кабілетсіз" деген жіктерге бөлуді болдырмау. Сабақта қандай оқушы болмасын, жақсы оқитынына қарамастан жұмысты I деңгейден орындайды. I деңгей тапсырмаларын орындау Мемлекеттік білім стандарты талаптарының орындалуына кепілдік береді. I деңгейді орындаған оқушы "3" деген бағамен бағаланады. Әрбір оқушы 1 деңгейді орындауға міндетті және одан жоғарғы деңгейдегі тапсырмаларды орындауға құқылы. Осы тұрғыдан алғанда "үлгерімі төмен баяу" оқушы жақсы окитын оқушыға ілесе алмай жатса не істеуге болады? деген сұрақ туады. I деңгейден аса алмай жатқан жағдайда қалған тапсырмаларды үйде орындауға беру керек.

Деңгейлеп-саралап окыту технологиясының екінші бір жағы — оқушыларды дүниежүзілік білім жүйесінде қолданылатын рейтинг-ұпай жинау әдісіне баулу.

12-тақырып. Компьютер арқылы әдеби мәтіндерді меңгерту технологиясы. Жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану арқылы дамыта оқыту, қашықтан оқыту, дара тұлғаға бағыттап, оқыту мақсаттарын жүзеге асыра отырып, оқу-тәрбие үрдісінің барлық деңгейлерінің тиімділігі мен сапасын жоғарылату – бүгінгі күннің басты талабы.
Мақсатқа қол жеткізу үшін оқытудың ақпараттық технологияларын пайдаланған орынды. Әдебиет сабағында оқу ақпаратын ақпараттық технология жағдайында меңгерумен байланысты оқу әрекетінің түрлері.

13-тақырып. Оқытудың жобалау технологиясы. Жобалау технологиясы 19 ғасырдың 2- ші жартысында  АҚШ ауылшаруашылығы мектептерінде пайда болған.Оның негізін қалаған – Джон Дьюи атты психолог және педагог, философ.Дьюидің ілімін жалғастырушы – Колумбия университетінің жанындағы мұғалімдер колледжінің профессоры Уильям Херд Килпатриктің ойынша, балаларды өз жұмысының жемісін көруге ынталандыру арқылы үлкен өмірге дайындау – бұл технологияның негізі. «Өзіне көйлек тігіп киген бойжеткенді мысалға алайық.Егер ол кейін өзі киетін  көйлегі үшін жанын аямай, ерінбей, аса қызығушылықпен көйлек үлгісін өзі ойлап тауып, өз бетімен өлшеп, пішіп, тігіп кисе -- бұл мысал жобалау технологиясының нағыз типтік үлгісі.» - деген екен  Хилпатрик.

20 –шы ғасырдың басында жобалау технологиясы Ресей педагогтарының назарын  өзіне аудара бастайды. Дегенмен, бірқатар себептерге байланысты, бұл әдістеме кеңінен таралмай, тоқтап қалды:

- Жоба жұмысымен жұмысты ұйымдастыра білетін мұғалімдердің болмауы

-жоба жұмысының әдістемесінің жасалмауы

-жеке баға мен сынақты  ұжымдық сынаққа көшіру салдарынан жеке оқушы  білімінің төмендеуі  т.б. себептер.

Кеңес үкіметі кезеңіндегі мектептерде жобалау технологиясын енгізуге асықпай жүргенде, ағылшын тілінде сөйлейтін мемлекеттерде:  АҚШ-та, Канадада, Англияда, Австралия және Жаңа Зеландияда ол кеңінен таралды. Уақыт өткен сайын бұл технология да бірқатар өзгерістерге ұшырап отырды.Еркін тәрбиелеу ойынан туындаған жобалау әдістемесі біртіндеп «тәртіпке бағынып»,  білім беру әдістемесі құрамына табыспен еніп отыр. Оның негізі, түпкі мақсаты қай кезде болса да қала бермек – оқушыны білім алуға және сол білімін мектеп қабырғасынан шыққанда  нақты проблемаларды шеше білуде қолдануға үйрету.

Бүгінгі таңда мынадай жеке тұлғаға бағдарланған оқыту технологиялары бар:

-  В.Ф.Шаталовтың тірек белгілер негізіндегі технологиясы;

-  П.М.Эрдниевтің дидактикалық бірліктерді шоғырландыру технологиясы;

-  В.В.Фирсовтың саралай оқыту технологиясы;

-  Ш.А.Амонашвилидің ізгілікті-тұлғалық технологиясы;

-  Л.В.Занковтың, Д.Б.Эльконин-В.В.Давыдовтың дамыта оқыту технологиясы;

- Ю.К.Бабанскийдің оқу процесін оптимизациялау технологиясы;

-  М.Чошановтың, П.И.Третьяковтың, К.Я.Вазинаның, В.М.Монаховтың модульдік оқыту технологиялары;

-  Г.К.Селевконың өзін-өзі дамыта оқыту технологиясы;

-   Ж.А.Қараевтың, Т.Т.Ғалиевтің, Ә.Жүнісбектің, М.М.Жанпейісованың, Н.Н.Нұрахметов пен К.Әбдіғалиевтің оқыту технологиялары кеңінен танымал.

 15-тақырып. Болашақ мамандардың кәсіби біліктілік дағдылары. Болашақ мамандардың кәсіби біліктілік дағдылары.

Кәсіби бағыттылық адамның өз тәжірибесі нәтижесінде жиналуы. Оның дамуы адамның өмірде өзін өзі анықтау мәселесін шешуіне, белгілі бір кәсіпті таңдағанда өзінің қабілеттері мен мүмкіндіктерін дер кезінде аңғаруына және кәсіпті таңдауда қоғамдық маңызды мотивтерді ескеруіне байланысты. Кәсіби бағыттылықты дамыту - бұл тұлғаның мүддесі мен қабілетінің белгілі бір іс-әрекетке, қызығатын кәсібі қоятын талаптары мен өзінде бар қабілеттердің, тұлғаның кәсіби мүддесі мен қоғамның мамандарға мұқтаждығы арасында үнемі пайда болатын қайшылықтарды шешу процесі.

Кәсіби біліктілікті, бағыттылықты дамытудың маңызды міндеті - жастарды әр кәсіптің ерекшелігімен, олардың мазмұны туралы толық біліммен қаруландыру, әрбір кәсіптің олардың жеке қасиеттеріне қоятын талаптарымен таныстырумен қатар, таңдап алған кәсібіне деген терең қызығушылығын ояту, маңыздылығын сезіндіру, оның қоғамдық өмірдегі әлеуметтік беделін түсіндіру болып табылатындығын ескеру. Әсіресе студенттердің болашақ кәсібіне байланысты мәселелерді шешу барысындағы олардың шығармашылық ой қабілеттерінің маңызы ерекше екендігі. Болашақ маманды өз мамандықтары бойынша жұмыс істеуді, кәсібіне қызығушылы-ғын қалыптастыру.

Болашақ мамандарды бәсекелестікке қаблетті, еңбек нарығында сұранысқа ие бола алатындай етіп кәсіби мамандар дайындау.

Кәсіби біліктілік дағдылар мен құзыреттіліктің өзара арақатынасы.

Білім беру жағдайында болашақ педагог-маманның құзыреттілігіне мынадай үш аспектімен бірдей кешенде сипаттама беру: а) мәндік аспект, яғни ахуалды жете түсіну, оны ұғыну және оған деген қарым – қатынас, бұл жағдайда оқытудың теориялық негізін, өткір мәселелерді ұғыну; ә) проблемалық практикалық аспект: бұл осы жағдайда педагогтің алдына мақсат орындау жолдарынан, міндет нормаларын қойып анықтауды сипаттайды; б) коммуникативтік аспект: бұл - болашақ маманның осы үрдісіне, ахуалға қатысын және өзара ықпал жасауын қамтамасыз ететіндігі.

ТӘЖІРИБЕШІЛІК САБАҚТАРДЫҢ МАЗМҰНЫ

1-тақырып. Әдістеменің ғылыми тұжырымдамасы.

Әдістеме ғылымы. Мақсаты мен міндеттері. Қалыптасуы.

Ғылыми зерттеулердің әдістемелері. Әдіс – бұл белгілі бір қорытындыға жетуге көмектесетін әрекеттердің жиынтығы екендігі.

Ғылыми әдістердің эмпирикалық және теориялық әдістер болып бөлінуі. Эмпирикалық әдістер. Ғылыми әдістердің түрлері.

Ғылым мен техниканың дамуына қарай педагогиканың да мүмкіншіліктерінің артуы, жаңа технологиялар пайда болуы. Электрондық, ақпараттық мультемедиялық технологиялар. Интернет жүйесі арқылы оқу процесін ұйымдастыру. Оқытудың жаңа инновациялық әдістері жалпы мұғалім қауымын оның жаңа технологиясын өздігінен іздеуге итермелеуі. Әдебиетті оқыту барысындағы амал-тәсілдер, түрлері.

Әдебиеттің оқытылу тарихы. XVII-XIX ғасырлардағы мұғалімдер қызметі, материалдары. Оқу түзілісінің ерекшелігі, жүргізілу тәсілдері. Орыс дәріскерлерінің әдебиетті оқыту жөніндегі ой-пікірлері. Ф.И.Буслаев, В.И.Водовозов әдістемелік ұсыныстары. В.Я.Стоюнин, В.А.Острогорский әдістемелерінің жаңашылдығы. В.Г.Белинский, Н.Г.Чернышевскийдің ой-байыптаулары. XIX ғасырдағы қазақ зиялыларының оқу-ағарту ісі туралы толғаныстары. Ш.Уәлихановтың ой-пікірлері. Ы.Алтынсариннің мектебі мен оқу құралдары, түзілісі. А.Құнанбаевтың оқу-білім жөніндегі пікір-талаптары.

Әдебиетті оқытудың жаңа кезеңі (XX-ХХІ ғасыр). А.Батұрсыновтың ағартушылық қызметі, еңбектері («Әліппе» (1921), «Оқу құралы» (1921), «Әдебиет танытқыш» (1926), «Жаңа құрал» (926), М.Жұмабаевтың педагогтық еңбектері («Сауатты бол» (1923). Ж.Аймауытовтың оқу іс, барысы туралы ойлары. Әдебиет оқулығын жазу, оның тарихынан тұңғыш зерттеуде М.Әуезов еңбектері («Әдебиет тарихы» оқулығы, «Жеткіншек» оқу құралы). Әр кезеңде мектепке арналған және жоғары оқу орындарына арналған әдебиет пәні бағдарламалары мен оқулықтарын жасаудағы әдіскер-ғалымдар еңбектері. Білім мазмұны жаңарту бағытындағы соңғы кездегі әдіскер ғалымдардың ізденістері. Ғалым Қ.П.Жүсіптің қазақ әдебиетін оқыту әдіс-тәсілдері. Тұлғалық бағдарлы оқыту технологиялары туралы.

 Профессор Ж.Қараевтың деңгейлеп-саралап оқыту технологиясы. Деңгейлеп –саралап оқыту технологиясының тиімділігі. Технология негізінде тапсырмалар әзірлеу.

Жобалау технологиясы, тарихы, қолданылуы. Мақсаты мен тиімділігі туралы. Сабақ әзірлеу.

 В.Ф.Шаталовтың тірек белгілер негізіндегі технологиясы;

 В.В.Фирсовтың саралай оқыту технологиясы;

Ш.А.Амонашвилидің ізгілікті-тұлғалық технологиясы;

Л.В.Занковтың, Д.Б.Эльконин-В.В.Давыдовтың дамыта оқыту технологиясы;

 М.Чошановтың, П.И.Третьяковтың, К.Я.Вазинаның, В.М.Монаховтың модульдік оқыту технологиялары;

 Г.К.Селевконың өзін-өзі дамыта оқыту технологиясы;

15-тақырып. Болашақ мамандардың кәсіби біліктілік дағдылары.

Қазақ әдіскер-ғалымдарының еңбектері. Ж.А.Қараевтың, Т.Т.Ғалиевтің, Ә.Жүнісбектің, М.М.Жанпейісованың, Н.Н.Нұрахметов пен К.Әбдіғалиевтің оқыту технологиялары туралы. «Болашақ мамандардың кәсіби біліктілік дағдыларын қалай қалыптастыру керек?» деген тақырып бойынша ойтолғау/эссе жазыңыз.

1. Творчестволық (шығармашылық) оқу әдісі

2. Эвристикалық оқу әдісі

3. Зерттеп оқу әдісі

4. Репродуктивті оқу әдісі

5.А.Байтұрсыновтың ағартушылық қызметі, еңбектері («Әліппе» (1921), «Оқу құралы» (1921), «Әдебиет танытқыш» (1926), «Жаңа құрал» (926)),

6. М.Жұмабаевтың педагогтық еңбектері («Сауатты бол» (1923).

7.Ж.Аймауытовтың оқу ісі, барысы туралы ойлары.

8. М.Әуезов еңбектері («Әдебиет тарихы» оқулығы, «Жеткіншек» оқу құралы).

9. Қ.П.Жүсіптің қазақ әдебиетін оқыту әдіс-тәсілдері.

10.В.Ф.Шаталовтың тірек белгілер негізіндегі технологиясы

11.П.М.Эрдниевтің дидактикалық бірліктерді шоғырландыру технологиясы

12.В.В.Фирсовтың саралай оқыту технологиясы

13.Ш.А.Амонашвилидің ізгілікті-тұлғалық технологиясы

14.Л.В.Занковтың, Д.Б.Эльконин-В.В.Давыдовтың дамыта оқыту технологиясы

15. Ю.К.Бабанскийдің оқу процесін оптимизациялау технологиясы

16. XIX ғасырдағы қазақ зиялыларының оқу-ағарту ісі туралы толғаныстары.

17.Жобалай оқыту технологиясы.

18.Қашықтықтан оқыту технологиясы.

19.Интер белсенді тақта

20. Әдебиет сабақтарының маңызы мен түрлері. Сабақ құрылымы. Мақсат, міндеттері

21.Озық педагогикалық тәжірибені үйрену (пікірталас сабағын ұйымдастырыңыз. Тақырыбы: «Қазіргі озық педагогикалық тәжірибе бізге не береді және оның перпективалары»).