қозғалыстары көрсетіледі. Осы қозғалыстардың айырмашылықтары мен ұқсастықтарына
талдау жасалынады. Олардың ортақ қасиетгері қозғалыстың қайталануы.
Қозғалыстың қайталануына кеткен уақыт аралығы тербеліс периоды
деп аталады.
Еркін тербелістер туралы ұғым енгізіледі.
Денені тепе-теңдік
қалпынан қоя берсек, онда ол өздігінен тербеле бастайды. Демек,
тек
энергияның бастапқы берілген қорының есебінен пайда болатын
тербелістерді еркін тербелістер деп атайды. Тербелістегі денеге
сыртқы күштер әсер етпесе, яғни үйкеліс күші жоқ болса, онда дененің
потенциаддық энергиясының кинетикалық энергияға және керісінше
түрленуі болады. Мысалы, жіпке ілінген дене үйкеліс күші жоқ болса мәңгі еркін тербеліс
жасайды. Еркін тербелетін денелер әрқашанда басқа денелермен әсерлесіп және олармен
бірігіп тербелмелі жүйелер деп аталатын денелер жүйесін құрайды. Мысалы 12-суреттегі
тербелмелі жүйе
жіпке ілінген шар, жіп, штативтен және жерден (12-суретте Жер
көрсетілмеген) тұрады. Бұл жағдайда шар ауырлық және жіптің тартылу күштерінің
әсерінен еркін тербелістер жасайды, олардың қорытқы күші тепе-теңдік қалыпқа
бағытталған.
Еркін тербеліс жасайтын денелер жүйесін тербелмелі жүйелер деп атайды.
Біз қарастырған тербелмелі жүйе маятник деп аталады.
Тербелмелі қозғалысты
сипаттайтын шамалар:
Достарыңызбен бөлісу: