Карбомидті концентратты өндіру технологиясы

Карбомидті концентратты өндіру технологиялық процесі келесі әрекеттерді қамтиды:

1. 
   Бидай шикізатын карбомид және бентонитті дайындау;
   
2. 
   Қоспа құрамын мөлшерлеу;
   
3. 
   Біртекті қоспа алу үшін құрамдарды араластыру;
   
4. 
   Қоспаны экструдирлеу;
   
5. 
   Алынған концентратты салқындату;
   
6. 
   Концентратты ұсақтау;
   
7. 
   Өнімді тараға салу және жіберу.
   

Бидай шикізатын дайындау қиқымды қоспаларды, металлмагнитті қоспаларды және ұсақтаудан тұрады. Ұсақталған бидай шикізаты 3 мм саңылаулы електе ірілігі 10%-тен көп емес қалдықтары келесі талаптарға сай болуы қажет.

Қапқа салынған бентонит шаң ұстағыш А1-БПУ –да сүртіледі және мөлшерлеуші шанаққа беріледі.

Сапасы жақсы концентрат және ұсақталған бидай қоспасын экструдирдеу жұмысы тұрақтылығын алу үшін карбомид пен бентонит біртекті болуы қажет.

Құрамдарды араластыру көлденең айналымды әсердегі араластырғышта жүргізіледі. Керекті біртекті қоспаны алу құжатты тәртіптегі араластырғышта жүргізіледі. Карбомидті концентратты өндіру үшін шет ел және отандық экструдерлер қолданылады.

Салқындатылғаннан кейінгі өнімдертемпературасы қоршалған ауа температурасынан 18С артық болмауы тиіс.

Салқындатылған экструдирленген өнім балғалы елек орналасқан ТУ мен келісілген ірі концентратты ұнтақтаушыларда ұнтақталады.

Карбомидті концентрат қапқа немесе құю арқылы жүреді. Таралау үшін таразылы ДВ-50П немесе ДВК-50П және тігу ЗЗЕМ машинасы қолданылады.

Карбомидті концентрат негізіндегі АДҚ қоспалар мына желілермен шығарылады:

­ Карбомидті концентратты беру;

­Кебектерді даярлау;

­ Тұздарды даярлау;

­ Басқа минералды шикізаттарды даярлау;

­ Қоспаларды беру;

­ Құрамдарды мөлшерлеу және араластыру;

Карбомидті концентрат сүртіледі және қосымша даярлықсыз мөлшерлегіш шанақтарға береді.

Кебектерді дайындау кебектерді және металлмагнитті қоспалардың формасыз бөліміндегі сымды торлар №8 немесе тығыз торлы типті № 100 және тұрақты магнитті немесе электромагнитті айырғыштарды қолданумен бекітіледі.

Тұздарды, басқа минералды шикізаттарды дайындау, қоспаларды берк, мөлшерлеу, араластыру және таралау жоғарыда келтірілген құрама жем өндірісінің технологиялық желісінде орындалады.

САЦ өндіру технологиялық сызбанұсқасы

Концентрат- бұзауларға сүтті бөлікті алмастыратын САЦ ұсақ ұнтақталған құрамдармен және тағамдық заттар құрамымен ерекшеленеді. Концентрат құрамына келесі компоненттер (%) : бұршақ ұны-36, ерекше тартылған бидай ұны-31; күнжара-16; азықтық жем-10,09; бор-3,8;йодталған астұзы-3; микроқоспалар-0,11 –ды құрайды. Келтірілген құрамнан басқа №62-1 САЦ туғанына 20 күн болған бұзауларға арналған сүтті алмастырғыш келесі компоненттерден тұрады: майсызданған құрғақ сүт-80,0; өсетін саломас-15,0; фосфатидті концентрат-5,0.

Дұзауларға арналған бөлшекті-концентратты сүт алмастырғыштарды өндіру үшін технологиялық сызбанұсқа.Бұл сызбанұсқа бойынша шикізат (бұршақ) өлшеуден кейін шанаққа түседі, кейін кезекпен ұнтақтағыштарда білікті құралдарда магнитті қоршаудан өту арқылы ұнтақталады. Ұнтақталған бұршақ білікті құралдан кейін елек саңылауы 1,5 мм болатын машиналарда еленеді. Електің өтуімен шанаққа мөлшерлегішпен түседі, ал енуі-жеке және құрама жемдердің басқа түрлерінің өндірісінде қолданылады.

Ұнтақтаудан соң өнім жөнді көлемді ұнтақ, ал жармалық бөліктер білікті құралда болады.

Шикізат үзімі ұнтақтаудан соң күнжараларды ұнтақтағыштарда ұнтақтайды; ұнтақталған өнімдер мөлшерлегіш арқылы шанақтарда тасымалданады. Ұнтақтағыштарда 4,2 мм електер орнатылған. Бидай ұнын диірменмен немесе мөлшерлегіш шанақта қоймаға береді.

Бақылау сұрақтары:

1.Қазіргі заманғы жем өндірісінің жағдайын анализдеу және әлемдік және отандық ғылымның даму тенденсиясы қандай?

2. Құрама жем өнімдер өндірілу технологиясының шығарылатын өнім түріне байланыстылығы бар ма?

3.Құрама жемде бидай шикізатының өңделуінің тереңдетілген технологиясы қандай?.

24-дәріс. Қант қамысы және қант қызылшасы Қант өндіру. Қант қызылшасы тамырының сапасына көрсеткіштері

Дәріс сұрақтары:

1. Қызылша қанты

2. Сусымалы және қатты қант

3. Тростник қант

4. Клен қанты

5. Турбинадо

6. Пальмалық қант (джаггери)

Мускавадо
Қант сахарозаның тұрмыстық атауы. Қамыс және қызылша қанты (қант ұнтағы, рафинад) бірінші дәрежелі қажетті азықтық өнім болып табылады. Сахароза деп аталатын кәдімгі қант ағзаны қажетті энергиямен қамтамасыз ететін тағамдық құндылығы жоғары көмірсуға жатады,бірақ оны ағзаның сіңіруі баяу өтеді. Сахароза асқорыту жүйесінде глюкоза мен фруктозаға ыдырайды, содан кейін қанға түседі.

Глюкоза ағзаның энергетикалық шығынының жартысын қамтамасыз етеді. Қандағы глюкозаның қалыпты концентрациясы 100 миллиметрде 80-120 мг қант дәрежесінде болады. Сондықтан да бірқатар бауыр аурулары, уланулар тамырға глюкозаны енгізу немесе қантты ішу ұсынылады. Қант-көмірсудың синонимдік ұғымы; бұл атау бірінші ашылуда қанға тәтті дәмге ие болғандығынан шықты.

Уытты қант

Уытты қант,табиғи дисахарид,мальтоза сияқты уыт құрамында көп мөлшерде болады. Экстрактарды булау ваккум булау қондырғыларында 55-600С температурада жүргізіледі. Экстрактардың көмірсулы құрамы - мальтоза,глюкоза және басқа уытты қанттар;ақуыздар; органикалық қышқылдар (сүт,лимон,сірке, янтарь, пирожүзім және т.б ); дәрумендер; піскен бидайға сай ферменттер.

Сығынды сапасы "көмірсулы өнім Радамальт"ТУ9188-005-492155970-00 сәйкестеледі. Крахмалдан тұратын дәндік шикізат гидролиздік өнімі "Радамальт" - қа жататын піскен дән ферментінен алынған олар емдік, денсаулықты және әлсіз адамдардың күшін қалпына келтіруші ретінде ертеден белгілі.

Уытты қантты орыс-түрік соғысы кезінде "ложечная терапия" деп аталатын жарарыларды емдеу үшін қолданылады, « ложечная терапия» Ресейде туберкулезбен ауыратындарды емдеу үшін де белгілі болады.

Жалпы атауы "Радамальт" концентрат түрінде (уытты қант) піскен дән сығындысы температура ауытқуларында кристалданбайды.

Уытты қантты піскен, кептірілген және ірі ұсақталған жемістердің ашытылған уытты өнімінен алады. Жапонияда екі мың жыл бұрын күріш немесе просо крахмалынан алынатын уытты қантты қолданады. Уытты қант сахарозадан қарағанда тәтті емес, оны тоқаш өнімдеріне және балалар азығының әр түрлі өнімдеріне қосады.

Соргодан қантты алуда диффузионды әдісті қолданады. Сорго кесіндісі 5-11 процент, әдеттегі және 1-9 процент инвертті қанттан тұрады; утфильдің бір құрамы,мысалы, келесідей болады: сахароза 53,5процент,, инвертті қант—13,6%, оқшауланған қант емес-5,1%, зол-4,7% және су-23,1%. Вино өндіру үшін ең көп тиімді сорго болып табылады.

Қызылша қанты

Қызылша қанты -1575 жылдың өзінде-ақ француз ботанигі Оливье де Серр қызылша құрамында қант мөлшері жоғары екендігіне назар аудартқысы келеді, алайда 1747 жйылы неміс химигі Андрас ЗигисмундМаргграфқа елдің назарын қантты қант қызылшасынан алуды және қаииы етуге аударды. 1830 жылы ғана қызылша қантын өндіруге кірісті. Рафинадталған қызылша қанты тәжірибе жүзінде рафинадталған тростник қантынан ерекшеленбейді- екеуінде де толық тазартуда 99,9% сахарозадан тұрады.

Осыған қарамастан бірқатар ерекшелік бар. Кез-келген қант (шырын қайнатуда) өндірісіндегі бірінші кезеңде қант-шикізатын алады, тростник қанты бурат бояуымен меласса қоспасымен – қою- бура шәрбат түзгіш сұйықтықпен өзіне тән иіспен барайтын- тұтынуға жарамды, ал қызылшалы – дәмі жағымсыз және рафинациялауды міндетті түрде талап етеді.

Сусымалы және қатты қант

Өндірілу технологиясына байланысты қант сусымалы немесе қатты (тілімді, мұзды,ұнтақты).

Қант ұнтағы (сусымалы қант)

«сусымалы» қант (оны сондай-ақ «бөлшектелген», «ұнтақталған», «түйіршіктелген» немесе «қант ұнтағы деп те атайды) аспаздық өндірісте үлкен маңызды басқаларға қарағанда,оны әр түрлі тағамдарды тәтті етуде жиі қолданылады.

Тілімді,жарылған, арналған қант

Тілімді деп тілікшелерге жаншылған қантты айтады. Рафинадталған тілікшелі қантты «рафинад» деп атайды. Тілікшелі қант ыстық суда тез ериді,сондықтан оны майға жиі тартады. «Жарылған» ( арналған) қант одан қарағанлда көп ериді, үлкен қант тілікшесіне біріктірілген ұсақ бөлшектерден тұрады.

Мұзды, тасты қант

«Мұзды» және «тасты» қант сыртқы түрі бойынша карамельге (бұл жартылай мөлдір өте қатты формасы дұрыс емес кристалл) ұқсас және ол өнімнің өндірісі (соратын» өнімдер еске салады.Тілікшелі қант пен салыстырғанда ол көп ериді.

Тростник қант

Қантты тростник, арабтар Индиядан әкелген, біздің эрамызға дейінгі 3 ғасырда ортаның көп шығыста өсіре бастады,тек парсылар бірнеше рет шикізатты қайнатып, алғашқы болып рафинад сияқты қантты дайындады.

Сасанид парсы мемлекетін басып алған арабтар жылдам тәтті және өзінің жаулап алу жоықтарында 7-8 . қантты жер орта теңізіне әкеледі.

Осы тәтті өсімдіктен танысқан испандықтар мен португалдықтар уақыты келе Канар,Мадейре және Кабо-Верде платанцияларда.

15 ғасырда қантты тростник қантты плантациялары құрылды.

Тростник қантының рафинадталуы

Тростник қанты рафинадталған , рафинадталмаған және тазартылмаған түрде (оның тек раинадталған түрде ғана жеуге жарамды қызылшадан ерекшеленеді) беріледі.

Рафинадталған (тазартылған) қант

Рафинадталған (тазартылған) қантты елесі түрде дайындайды: бумен жуады, шәрбатқа айналдырады және сүзеді, одан кейін ол әдемі массаға айналады, оны булау мен кептіру ғана қонады.

Рафинадталмаған қант

Аспаздықта рафинадталмаған тростник қанты бурат боялған және ерекше тірі иісі және дәмі меласса қоспасымен түсіндіріледі, ол қою-буралы шәрбат түріндегі сұйықтың өзіне тән иісі бар кристалдармен қамтылған. Бұндай қантты тазарту роцессінен алады және пряниктер мен пудингтер (әсіресе имбирь немесе құрғақ жемістермен) дайындау үшін кеңінен қолданылады, ол пісіру кезінде карамельденеді және өнімге қытырлақ текстура береді.

Қоңыр (тазартылмаған) қант

Жиырма жыл бұрын батыс диетологтарының бір тобы классикалық тазартылған ақ қантқа қарағанда минималды өндірістік өңдеуден өткен қоңыр тростник қантын дұрыс деп таниды. Мұндай тазартылмаған өнім адам ағзасына керекті пайда әкеледі, мелассада толық пайдалы микроэлементтер кешенінен (калбций, мгний, темір, фосфор, калий) тұрады,бірақ әдеттегідей ақ қантты колориясынан жеңіл асып кетеді.

Тростник қантының ерекше сорттары

Қоңыр (тазартылмаған немесе рафинадталмаған) тростник қантының бірнеше түрі бар:

Демерара

Қоңыр қант- бұл рафинадталмаған тростник қант.

Қоңыр қант жасанды иісі және түсті мелассалы тростникпен жабылған қант кристалдарынан тұрады, қантты шәрбатты булаудың арнайы технологиясынан өндіріледі. Қоңыр қанттың мелассы потокасының мөлшеріне сай өзара ажыратылатын қоңыр қанттың әр түрі бар.

Қою тростник қанты потоканың интенсивті түс пен күшті иіске , ие ақшылға қарағанда. Оның өзіне тән дәмі кофе мен шайды жақсы етеді,оны кей кездері «шайлық» немесе «кофелік» қан деп атайды. Сондай-ақ қате пікір таралған, ол ағзаға баяу сіңеді, осыған сәйкес ол артық салмаққа себеп бола алмайды. Бүкіл әлемде қоңыр қант алдыңғы қатарлы эколргиялық таза деликатес өнім ретіде кеңінен танымал.

Қантты пудра- шаң тәрізді жағдайға дейін ұнтақталған қант ұнтағы. Кондтер бұйымдарын дайындауда қолданылады,мысалы, қант глазурі. Қантты пудраны жиі пісірілетін бұйымға қосады. Сауда орындарында дайын қантты пудра бар, ал сондай-ақ қант ұнтағынан өз бетімен жеңіл дайындалады.

Кандис-қант-(бастапқыда қытайлық туынды) тростник қантынан да, қызылша қантынан алынады.

Кандис қантының сорттары: ақ,қою, сары.

Дайындау технологиясы

Шәрбатты шашқа жеңіл сынама етіп қайнатады және ыстық күйінде 50-600С температурада созылған.

8-10 күннен кейін жіптерде ірі кандис қантының ірі кристалдар түзіледі.

Желе тәрізді қант

Желе тәрізді қант үй жағдайында және өндірістік өңдеуде қайнатпа,джем, желе, мармелад,конфитюр дайындау үшін қолданылатын қант түрі болып табылады. Бұл қант ірі кристалдардан және жемістерден тұрады, олар қанттың бір бөлігіне қолданылады.

Оған жылдам желе түзуші және лимон қышқылын жақсы сақталу үшін пектин қосылады.

Бұл қант қоспасы үш әр түрлі 1:1,2:1 және 3:1 концентрацияда сатылады, мұнда бірінші сан тәтті немесе көп жемісті дәмнің бөлігін,кулк немесе жоғары (1:1) немесе төмен (3:1) қоспалы қант концентрациясын таңдау керек, 3:1 қоспасы піскен және тәтті жемістерге ұсыныладдддддддддды.

Қантты желе: Қант+крахмал шәрбат+пектин+лимон қышқылы және қант. Негізінен десерт дайындауда қолданылады. Суда лезде ериді бірнеше сағат шеңберінде жем болып суиды. Джем,мармелад, конфеттерді үй жағдайында дайындау үшін қолданылады. Желелі қанттың қасиеті негізгі құндылыққа ие, ол жемістердің пайдалы қасиетін, түсін және иісін сақтай алады.

Желелі қанттан дайындалған қайнатпа әдеттегі «пятиминуткаа» қарағанда жақсы сақталады. Құрамында пектин бар ағзадан зиянды заттар мен радионуклидтерді шығарады.

Желелі қант құрамында консерванттар мен бояғыштар жоқ, қышқыл дәмі және жағымды иісі бар.

Клен қанты

Клен қанты жөнінде жазбаша дерек 1760 жылғы бір құжатта айтылады, Канадада «пайдалы шырынның мөлшері жоғары мөлшерін беретін», ерекше қантты дайындауға жарамды кленды өсіреді.

Шыныда, Солтүстік Америка үнділері ертеден жергілікті кленның екі түрінен-қантты (Acer saccharum), сондай-ақ сұр немесе қантты (A. saccharinum) шырын алған. Өзінің тәттілерін үнділер қарапайым әдіспен дайындады. Тәтті шырынды құмды құтыларға құып қояды және суыққа түнге қалдырып қояды. Таңертең шырын суиды балмұздақ тәрізді болып түзіледі.Европалықтар өнімді «тәтті мұз» деп атады.

Уақыт өте келе клен қантын алу үшін тростник қанты алынатын технология қолданыла бастады. ХVII-XVIII ғасырларда кленды-қант өндірісі артуына қарамастан, ол қант бағасын арзандатпады. Ресейде бұл қантты «агорн» (неміс тілінен Ahorn-клен) деп атады.

Мускавадо

Мускавадо (Muscavado sugar)-күшті меласса иісті, рафинадталмаған, шырынды бірінші қайнатудан кейін дереу кристалданған қант. Кристалдары әдеттегі қоңыр қантқа қарағанда ірі, өте жабысқақ және иісі жақсы болады.

Бастапқы muscavado термині қосымша Еуропада тазартылған, (оның атауының өзі көне испан тілінен алғанда «тазартылмаған» деген мағына береді) еуропалық Америка колонияларындағы сапасы төмен қант-шикізатының синонимі болды.Саудада қою мускавадо үшін «барбадос қанты» атауын жиі қолдаанды, бірақ оның бөлігі қазірде Маврикияда өндіріледі.

Оның түсі мен дәмі мелассаның құрамы жоғары болғандықтан оның түсі мен дәмі кез келген аспаздық сынамаға ерекше дәм беруі мүмкін. Ол негізінен пряник, кекстерге және коврижектерге, пикантты маринадтар мен соустарға жақсы болады.

Алайда бастапқы анықтамасына сәйкес бұл қою түсті қант, нарықта меласса иісі әлсіз ашық түсті мускавадоны да ұсынады. Ол жылы бал түсті түспен жағымды дәмімен және бананнан жасалған тағамдарға жақсы келеді, әр түрлі помадалар мен иристерді, тәтті емес тағамдарды дайындау үшін таптырмас нәрсе болып табылады.

Турбинадо

Турбинадо (Turbinano sugar)- бөлшектік рафинадталған, беткі жағынан мелассаның белгілі бөлігі бумен немесе сумен жойылған қант шикізаты. Ірі құрғақ және сусымалы кристалдарының түсі- ақшыл сарыдан қою қызғылтымға дейін болады. Шындығында жуылған қант-шикізаты сияқты, ал turbinado сөзінің өзі «турбинамен өңделген», яғни центрифугада деген мағына береді. Әлемде белгілі марклы турбинадо-Sugar In The Raw –Гавайда өндіріледі.

Жеңіл мелассалы қант (қара барбадостық)

Жеңіл мелассалы қант немесе қара барбадостық (Soft molasses sugar/Black Barbados sugar)-жеңіл, жіңішке, ылғалды тростник қант-шикізаты. Мелассаның құрамы жоғары болғандықтан өте қою түсті және дәмі мен иісі жақсы болады. Коврижек, қою жеміс кекстерін және маринадтарды дайындау үшін қолданылады.Мелассалы қанттың бір қасығы ғана дәмді десертке әдеттегі йогуртқа айналады. Бұл қантты Оңтүстік-Шығыс Азия асханаларының рецептураларында джаггери (пальмалы қант) орнына қолданады.

Пальмалық қант (джаггери)

Пальмалық қантты пальма шырынынан (Arenga pinnata немесе Arenga saccharifer) негізінен Оңтүстік-Шығыс Азия (Индия, Мьянма, Малайзия, Индонезия, Таиланд, Филиппин) елдерінде алады. Батыс Еуропада және АҚШ-та азиялық өнімдерді сататын дүкендерде, рафинадталмаған пальмалық қант ағылшынның jaggery атауымен ( үнді тілінен jagri көне үнді тілінде «саркара, «сахара» сияқты түбірде болады).

Джаггери қызғылт түсті, дәмі және иісі жағымды (шыбықтық өндірісте өте күшті «меласса»-ұнтақ дәмі бар дымқыл, қою, дөрекі рафинадталмаған өнім алынады). Саудаға ол екі түрлі формада түседі: жұмсақ, қою балға ұқсас және қатты. Бұрындары Ресейде мұндай қант «ягре» немесе «ягери» атымен белгілі болған.

Бақылау сұрақтары:

1. Қызылша қантына анықтама бер?

2. Сусымалы және қатты қант дегеніміз?

3. Тростник қант?

4. Клен қанты?

5. Турбинадо?

6. Пальмалық қант (джаггери)?

3. 
   ЗЕРТХАНАЛЫҚ САБАҚТАР
   

1) бақылау нысанын (үрдістерді анықтау кезеңдерініңжүйелерін, маңыздылығын астық түйірі мен өнімдерін сақтау орындарын).

2) сынаманың орны мен әдісі.

3) анализ әдістері мен көрсеткіштер. 4) бақылау кезеңділігімен ұзақтығы.

Астық түйірі мен астық өнімдерінің дәнінің ұзақтылығы зертхананың жабдықталуы мен әдіске байланысты. Сонымен қатар, біліктілігі жоғары мамандар қажетті. Жақсы нәтижені алу үшін еңбекті ұйымдастыра білу керек. Олар астық түйірін қабылдау, оларды тазартуда да бақылау кезінде келтіру, сақтау және басқа операциялар кезінде конвейерлі ағымды әдіс арқылы қолданылады. Ағымды әдіс зертхана жұмысшыларына арнайы орны жеке-жеке тапсырмалармен беріледі. Ол кезде жұмысшыларға тек бір немесе бірнеше функциясы орындауға тура келеді. Ол жұмыстың күрделігі мен орындау ұзақтығына байланысты. Сақтау қоймаларын бақылауды тәжірибелі лаборанттарды тағайындайды. Оның жұмысының нәтижелігі, оның тиянақтылығына көп әсер етеді. Әр бақылау нәтижелерін бақылау журналдарына жазып отыру арқылы қадағалап есептеп шығады. Нәтижелерді рәсімдеу жүйесі сапасының қарастырып, толығымен қадағалау нан өнімдерін дұрыс сақтауына тура жанама жұмысшылар үшін ыңғайлы болу тиіс қоймаларда астық түйірдің барлық көрсеткіштер жағдайы хронологиялық реттіліктерін тексеру күні әр қойма секция бойынша және әр қабат бойынша жеке қадағалау журналдарына түсіп отырады.

Зертханалық сабақ № 2

Астық түйір балғындығынның көрсеткіштері.
Жұмыс мақсаты: Астық түйір түсі, жылтырлығы, иісі, кей жағдайда дәмін ажырата білу.

Сақталатын астық түйір жағдайы мен толық құнды қасиеті оның балғындық көрсеткіштері түсі, жылтырлығы болып табылады. Жас астық түйір қалыпты дәм болады. Кеткеннен кейін жылтыр түс пайда болады. Түс, иіс, жылтырлықтың өзгеруі сақтау, кептіру, тасымалдау, жинау және жетілдіру кезінде жағымсыз әсерлер болуы мүмкін. Дақ, қарайған, түсін жоғалтқан астық түйір массасында көптеген микроорганизмдерді жетілдіретін қажетсіз үрдістердің дамуын куәландырады. Егер астық түйір түсі өзгеретін болса, тереңірек қарап биохимиялық және технологиялық өзгерістердің пайда болғанын көруге болады. Сонда да аныктауға алынған сынамалардың барлығын астық түйір иісі мен түсінің жағдайын мұқият қарау нәтижесінде астық тарауда болатын жағымсыз үрдістерден басталатынын анықтап, астық саласына нұқсан келтірмеу үшін оған шаралар қолданылады. Дәмін анықтау үшін сынамалы жару арқылы көреді. Ол әрі қарай кері әсерін тигізеді. Сондықтан астық балғындығын иісі мен түріне қарап бакылау. Астықтың иісі мен түсін нан қорлары бүлдіргіштермен зақымданбағанын арналған астық түйір партисына сынамаларды алып анықтайды.

Илеуіштің ауытқуы – 100 мм. Илеу ұзақтығы 3 мин (110...120 қозғалыс кезінде 1 минут).

Илеу аяқталғаннан кейін әр илеуіште қалған қалдықтардан стандарттарға сәйкес бидай және арпа қоспалары, соғылған бидайлар және де басқа да дақылдардың қоспаларын (бидайдың біртектігін анықтау кезінде астық түйірді аяз шалған болса, оны есептемейд») алады. Сосын әр илеуіштен таза бидайлардың қалдықтарын және төменгі илеуішке өткен ұсақ бидайларды өлшейді. Пайызбен көрсетіліп алынған деңгейдегі тұтас бидайлар сынамасына қоспаларды есептеу үшін салады. Бұл оның, яғни бидайдың біртектілігін көрсетеді.

Есептеу мысалы, 100 г бидайды себу кезінде елеуіште қалғаны

Қоспалары 5,0 г

Қорытынды 100,0г
Астық түйір қосынды массасы бойынша екі аралас илеуіште шығу сынағының біртектілігін пайызбен үш топқа бөледі;

Жоғары - 80%-тен артық

Орташа – 75-80% дейін

Төмен - 70%-тен төмен

Осымен қоса, бидайлардың қалдығын елеуіштің тесіктерінің өлшемін көрсетеді. Бидайдың біртектілігі өлшем бойынша бірдей болуымен сипатталады. Ол ұн зауыттарында өңдеу және отырғызу кезінде үлкен мәнге ие болады.

Зертханалық сабақ № 4

1000 дән массасын анықтау әдістері
Жұмыстың мақсаты: Осы әдістің негізі бидай өлшендісін өлшеуге негіздеуге, толық дәнді бөліп алуға, қалдықты өлшеуге, толық дәнді санауға негіздеуге, сосын оның саны бойынша толық дән массасына бөлуге, сосын 1000 дән бойынша әдіс қорытындысын шығаруға үйрету.

Құрылғылары. Бөлгіш. Зертханалық таразы жалпы қолданылу шегі ±10,00 мг жіберіледі. Дәнді санауға арналған құрылғы ("Нумиграл" фотоэлектрлі есептегіш және басқа есептегіштер). Бөлшектің тақташасы, штамб және пинцет.

Орташа үлгіден дән өлшемдісін бөліп алады. Оның массасы зерттелетін мәдениеттің 500 дәнінің массасына жақын, және жіберілетін өлшеу шегі ±10,00 мг өлшемдіден толық, дәндерді теріп алады, ал қалдығын жіберілген шегі ±10,00 мг өлшейді. Өлшемді массасынан қалдық массасын алу әдісімен бітеу дән массасын анықтайды.

Өлшемдіден таңдап алынған бітеу дәндерді құрылғыға тесілі есептегіш көмегімен немесе қолмен есептейді. Әрбір анықталғанды екі параллель өлшемдімен жүргізеді.

Қорытындыларды өңдеу.

1000 дәннің массасын грамдалған дәннің фактілі ылғалдылығы бойынша мына формуламен анықтайды:

мұндағы: m-бітеу дән массасы, г;

N-массадағы бітеу дән, шт.
Соңғы қорытынды үшін орташа арифметикалы екі 1000 дәннің массасы үшін қорытынды анықталады, егер айырмашылық пайыз бойынша жоғарыламаса:

10 – 1000 дәннің 25,0 г массасы болса,

6 – 1000 дәннің 26,0 г және одан көп массасы болғанда.

Граммдағы 1000 дәннің массасын (Mc) құрғақ зат үшін мыны формуламен анықтайды: