ПӘнінің ОҚУ Әдістемелік кешені

Тақырыбы: Май өндiрiсiндегi жабдықтар

Май өндiрiсiндегi жабдықтардың конструкцияларымен және негiзгi есептерімен танысу

Май жасағышқа май құрамымен толықтай сәйкес кiлегей келiп түседi, бiрақ май құрамына реттеу жүргiзiлмейдi. Май жасағышта майлылығы жоғары кiлегей құрылымына өзгерiс енгiзiледi. Ол үшiн майлылығы жоғары кiлегей бiрiншi кезеңде интенсивтi салқындатылады және екiншiсiнде бiр мезгiлде тереңiрек салқындатқышта механикалық әсерге түседi. Сол себепте майлылығы жоғары кiлегейге механикалық және жылудың әсер етуiне байланысты май пайда болады.

Ең көп тараған май жасағыштар: цилиндрлi (үш цлиндрлi) және пластиналы. Үш цилиндрлi май жасағыш бiрдей конструкцияланған бiрыңғайлы цилиндрлерден тұрады.

1-кранштейн; 2-шығарғыш кран; 3-бағыттағыш төлке;

4-ауа шығаратын кран;

5-қақпақ; 6-нығыздағыш сақина; 7-алдыңғы цилиндр-дiң фланецi; 8-ығыстыру барабаны; 9-цилиндр қапта-масы; 10-цилиндрдiң сыртқы қабаты; 11-серiппе; 12-ци-линдрдiң iшкi қабаты;

13-артқы цилиндрдiң фланецi; 14-нығыздағыш сақина; 15-редуктор; 16,17-подшипник; 18,19-шестерня; 20-электр қозғалтқыш; 21-пышақтар; 22-станина.
Әр цилиндр қабаттарын 10,12, ығыстырғыш барабанын 8, қақпағын 5, редукторын 15 және өнiмдi сумен салқындататын жейденi қосады. Жейдеде серiппе 11 қойылған және бекiтiлген. Цилиндрдiң артқы қабырғасы болып редуктордың торцелi дискi 15, ал алдыңғысы қақпақ 5.

Ығыстырғыш барабанның 8 қабырғалары қатты, тот бас-пайтын темiрден жасалады. Оған пластмасса пластинамен жабдықталған екi пышақ 21 орнатылады. Пышақтар ығыстырғыш барабан үстiнде жеңiл айналады. Барабан қозғалған кезде ортадан тепкiш күш әсерiнен тебiледi және цилиндрдiң iшкi бетiне жүзiмен басылады.

Май жасағыш қосылған кезде ашылатын қақпақтың үстiнгi жағында ауаны алып тастау үшiн және цилиндрдi кiлегеймен толтыруға бақылау жүргiзу үшiн ауа шығаратын кран 4 орнатылған. Жоғарғы цилиндрдiң қақпағының төменгi бөлiгiнде өнiм шығаратын кран 2 орналасқан. Өнiмдi шығару үшiн шығарғыш кран 2 және шыққан майдың температурасын бақылайтын термометр қондырылған. Май жасағыш электр қозғалтқыштан 20 редуктор арқылы iске қосылады.

Майлылығы жоғары кiлегей 80-90⁰С температурада май жасағыштың төменгi барабанына, ал рассол және мұзды су салқындатқыш жейдеге түседi. Жұмыс барысында кiлегей қабаты пышақпен кесiледi және араластырылады. Шығарда май температурасы әдетте 10-12 ⁰ С аспайды. Май шығарғыш түтiкке қарай араласа отырып, одан шығады. Өнiмнiң май жасағышта болуы 3-6 минутқа созылады. Егер май қатып қалса (жұмыс үзiлiсiнде) цилиндрдi жылыту үшiн жейдеге бу немесе ыстық су жiберiледi.

Төменгi цилиндрде майлылығы жоғары кiлегей, кристаллизация глицеридтерi 22-23⁰С температурасына дейiн салқындатылады да, эмульсия қасиетiн сақтайды. Рассол температурасы төменгi цилиндрде -1-3⁰С, ал ортанғыда -3-5⁰С. Ортанғы цилиндрде май құрылымының жасалу процесi басталады: май сұйық түрден жабысқақ қалпына келедi және 5-20 секунд iшiнде қатаяды. Ортанғы цилиндрдегi өнiм 11-13⁰С-ге дейiн салқындатылады.

Жоғарғы цилиндрде механикалық әсер болғандықтан 150-250 секунд iшiнде өнiм ұсақ кристалды құрылымға және жабысқақ консистенциясына ие болады. Жоғарғы цилиндрдегi өнiм температурасы 7-9⁰С температурадағы сумен салқындатылу салдарынан 1-2⁰С-ге көтерiледi.

Пышақтардың құрудың қолайлы бұрышы 35⁰ болып табылады, ал сақина саңылауы 450, 650, және 850 кг/сағ өнiмдiлiгiне сәйкес 15, 22 және 29 мм.
Үздiктi жұмыс iстейтiн май жасағыштардың есебi

Көптеген авторлар (Сурков, Липатов, Аболмасов, Дьяченко) өнiмдiлiктi келесi формуламен анықтуды ұсынады:

мұндағы:

Сонымен қатар майдың жақсы консистенциясына уақыт сәйкестеледi секунд, жабысқақтығы ; ендеше майдың бiр цилиндрде болу уақыты секунд, ал үш цилиндрде кемiнде 270 секундқа тең.

Никуличев (Чубик, Маслов) мәлiметтерi бойынша майдың сапасына май жасағыштағы мынадай өңдеу өлшемдерi нақты әсер етедi: кристаллизация бөлiмiндегi қосындылары уақыты, - өнiм салқындатылатын температура және т.б.

Майдың консистенциясы кристаллизация аймағында болу уақытын 60 секундқа дейiн төмендеткенде, жабысқақтығы және салқындату температурасы 16⁰С. Майдың жұмсақ консистенциясы кристалдану аймағында болуын 360 секундқа дейiн жоғарылатқанда, жабысқақтығы , ал салқындату температурасын сол қалпында қалтырамыз.

Бұл мәлiметтер цилиндрлi май жасағыштарды конструкциялағанда және экспулатациялауда өте қажет болып табылады, өйткенi олардың негiзiнде барлық үш цилиндрдегi өнiмнiң болу уақытын алуға болады. Май жасағыштың (Сурков) барлық үш цилиндрiндегi өнiмнiң болу уақытының ұзақтығының сипаттамасын көрсететiн график бойынша - өнiмнiң салқындату аймағында болу ұзақтығын (1 және 2 цилиндрлер) май жасау аймағында және май жасау аймағында болуы анықталады немесе берiледi.

Үш цилиндрлi май жасағыштың өнiмдiлiгiн келесi формуламен анықтауға болады:

2. Машинаның кинематикалық сұлбасын құру.

3. Температуралық өңдеудiң өлшемдерiнiң әсер дәрежесiн және өнiмнiң май жасағышта май ретiнде болу ұзақтығын Никуличев және Аболмасовтың эксперименттiк мәлiметтерiне сүйене отырып оқып бiлу.

4. 22-кесте бойынша май жасағыштың есебiн жасау:

а) өнiмнiң цилиндрдегi жылжу жылдамдығын анықтау;

б) май жасағыштың өнiмдiлiгiн анықтау.

Өлшемдердiң	Өлшем	Варианттар
белгiленуi	бiрлiгi	1	2	3	4	5
	м	0,315	0,315	0,315	0,325	0,325
	м	0,295	0,275	0,255	0,280	0,340
	м	0,70	0,70	0,70	0,65	0,80
	секунд	100	115	130	140	150
	кг/м3	940	940	940	940	940