Қайталауға және өздік бақылауға арналған сұрақтар

1. Электролиз арқылы галогендерді алу процесі, механизмі, галогендердің химиялық қасиеттері;

2. Оксидтері, гидроксидтері, қасиеттері, алынуы; 3. Сутектік қосылыстары, қасиеттері;

4. Галогенсутектер қасиеттерінің сипаттамалары өзгеруінің заңдылықтары;

5. Галогендердің оттекті қосылыстары қасиеттерінің өзгеруі заңдылықтары.

Осы дәріс материалымен танысқан соң, мына мағлұматтарды білу керек:

1.Галогендердің периодтық жүйедегі орны;

2.-1-ден +7 тотығу дәрежелеріне сәйкес қосылыстарының айырмашылықтары мен ұқсастықтары;

3.Галоген қосылыстарының химиялық қасиеттері.

Осы тақырып бойынша көрсетілген әдебиеттердің мына беттерін оқу керек:

1. Нұрахметов Н.Н., Ташенов Ә.К. Бейметалдар химиясы. – Алматы: ЖШС РПБК «Дәуір», 2011. –127-177 беттер.

2.Кабдулкаримова К.К., Омарова Н.М.,Абекова Р.С. Жалпы химия курсы бойынша есептер мен жаттығулар. – Семей,2012 – 84-86 беттер.

3.Угай Я.А. Неорганическая химия. – М.: Высш.шк.,1988. –349-371 беттер.
МОДУЛЬ 2. ХАЛЬКОГЕНДЕР

ДӘРІСТЕР 4-7 .

1. 
   Оттегі, жалпы сипаттамасы, қасиеттері, қолданылуы.
   
2. 
   Күкірт, жалпы сипаттамалары, қасиеттері, қолданылуы.
   
3. 
   Селен топшасы, жалпы сипаттамалары, қасиеттері, қолданылуы.
   

2.Судың электролизі арқылы: 2H₂O →^{электролиз} 2H₂ + O₂ .

1. Оксидтерді термиялық айыру арқылы : 2CrO₃ →^t02Cr+3O₂ ;

2.Пероксидтерді айыру арқылы: BaO₂(пероксид) →^t0 Ba+O₂ ;

3.Оксоқышқылдар тұздарын айыру арқылы:

2KNO₃ →^t0 2KNO₂+O₂ ;

2KClO₃→^t0 2KCl+3O₂ ;

2KMnO₄ →^t0 K₂MnO₄+O₂+MnO₂ ; Физикалық қасиеттері: O₂ суда аз ериді 100:3. Жер бетінен 100 км жоғары атом күйінде болады, УФ-сәулесі әсерінен айрылады О₂ →^{фотолиз} О+O. О₃ – озон оттегінің аллотропиялық түр өзгерісі, молекуласы диамагнитті. O₂ –түссіз, О₃ – көк түсті газ, полярлығы және полярлануы O₂ –ге қарағанда жоғары.

Химиялық қасиеттері: Оттектің химиялық активтігі тек галогендерден ғана төмен. He+O₂→ жүрмейді; Ne+O₂→ жүрмейді; Ar+O₂→ жүрмейді, басқа барлық элементермен қосылыс түзеді. 3O₂ →^{эл.разряд} 2О₃. Атмосферада 3O₂ найзағай әсерінен 2О₃ . Озонның химиялық активтігі оттекке қарағанда жоғары.

О₃ +2H⁺+2e^-→ O₂ +H₂O E⁰=+2,07в

O₂ +4H⁺+4e^- →2 H₂O E⁰=+1,23в, соңдықтан О₃ өте күшті тотықтырғыш. Химиялық активтігі бойынша O₂ тек F₂ кейін тұр. Инертті газдар, Pt, Au +O₂ → жүрмейді. Қалған бейметалдар оттегімен әрекеттеседі. ЭТ оттегі және бейметалдар айырмашылығы аз болғандықтан, оксидтері ковалентті байланыс түзеді. Соңдықтан бейметалл оксидтері - газдар, ұшқыш сұйықтар, тез еритін қатты заттар. Бейметаллдар оксидтері суда еріп, қышқыл түзеді. СО, NO, N₂O,SiO тұз түзбейтін оксидтер, суда ерімейді, себебі ол молекулалар өте берік. Бейметаллдар оксидтері қышқылдық қасиет көрсетеді: P₄O₁₀(к) + 6H₂O(су) = 4H₃PO₄ ;

SO₃(г) + H₂O(с) = H₂SO₄ ; Cl₂O₇(г) + H₂O(с) = 2HClO₄ . Элементтердің тотығу дәрежесі өскен сайын, олардың қышқылдық қасиеті артады: FeO₃ , CrO₃ , Mn₂O₇ тағы сол сияқты.

Металдардың оксидтері : негіздік, қышқылдық, амфотерлік болып бөлінеді. Сілтілік және сілтілік - жер металдар оксидтері суда ериді, бұл оксидтерде иондық байланыс болады. Металдардың тотығу дәрежесі өскен сайын оксидтерде коваленті байланыс болады. Егер элемент бірнеше оксид түзетін болса, оның тотығу дәрежесі артқан сайын оксидтердің қышқылдық қасиеті артады. Пероксидтер, супероксидтер, озонидтер: Пероксидтер сілтілік, сілтілік-жер металдар оттегіде жанғанда түзіледі: 2K+O₂ → K₂O₂ , құрамында О₂^2- - анионы бар, тұрақсыз, суда гидролизге ұшырайды, сутек пероксидін түзеді. Сондықтан олар сутек пероксидтерінің тұздары деп саналады.

Супероксидтер сілтілік металдар жоғары қысымда, оттек атмосферасында жанған кезде түзіледі: К + О₂ → KO₂ , олар тұз тәріздес иондық құрылысты кристалдық заттар. Күшті тотықтырғыштар, сумен қуатты әрекеттесіп, оттек бөліп, ыдырайды. 2КО₂ + 2 H₂O = H₂O₂ + 2КОН + О₂ .

Озонның электронтартқыштығы жоғары, сондықтан ол сілтілік металдармен немесе олардың гидроксидтерімен оңай әрекеттесіп озонидтер түзеді:

K + O₃ → KO₃ oзонидтер қызыл түсті, гидролизге түседі. K+O₂→KO₂ супероксидтер. K₂+O₂→K₂O₂ пероксид.

Күкіртте 3d- орбиталі болғандықтан, IV, VI валенттіліктерін де көрсетеді. Күкірт атомдары арасындағы байланыс өте берік, жер бетінде 0,05 % : бос күйінде, сульфидтер FeS₂-пирит , PbS-галенит, сульфаттар CaSO₄- ангидрит, BaSO₄- барит кездеседі. Минералды су көздерінде - H₂S газ күйінде болады.

S₈ ↔450⁰C↔S₆ ↔650⁰C↔S₄ ↔900⁰C↔S₂↔1500⁰C↔S

S₂ парамагнитті О₂ сияқты, қалғандары диамагнитті. Күкірт химиялық активті. Кәдімгі жағдайда фтормен тез, сынап пен күміспен баяу, ал қыздырғанда көптеген элементтермен әрекеттеседі:

S + Me → t⁰ сульфидтер Ме₂ S_n - металл валенттілігіне байланысты.

Оттегімен, галогендермен әрекеттесіп, диоксид және дигалогенид түзеді:

S + О₂ → SО₂ ; S + Г₂ → SГ₂ .

Сілтінің ыстық ерітінділерінде күкірт диспропорцияланады.

3S + 6NaOH = 2Na₂S + Na₂SO₃ +3H₂O диспропорциялану реакциясы.

Күкірттің бірнеше оксидтері бар, тұрақтылары - SО₂ , SО₃ . Табиғатта кездесетін күкіртті жағу арқылы S + О₂→ SО₂ немесе сульфидтік минералдарды өртеу арқылы ZnS + O₂ = ZnO + SO₂ алады, бұл өндірістегі алу жолдары. (4+) тотығу дәрежесіне сәйкес оксиді өткір иісті, улы газ. Ол суда жақсы ериді. SО₂ + H₂O ↔ H₂ SO₃ ↔ H⁺ + HSO₃^- ↔ 2H⁺ + SO₃^2- Бұл тепе-теңдік қыздырғанда не қышқылмен әсер етсе, солға қарай, салқындатса не сілтімен әсер етсе, оңға ығысады. Күкіртті қышқыл тұрақсыз, бос күйінде болмайды, орташа күшті, екі негізді қышқыл.

Cu + 2H₂SO₄ → Cu SO₄ + SО₂ + 2H₂O; немесе сульфидтерге қышқылмен әсер етіп: Na₂SO₃ + 2НСІ →2NaСІ + SO₂ + H₂O.

Күкірт (ІV) оксиді химиялық активті, себебі молекуласы полюсті, сонымен бірге электрондық жұптың доноры, сондықтан ол комплекс түзу, гидраттану реакцияларына бейім. Бұл оксидте күкірттің тотығу дәрежесі аралық болғандықтан, ол тотығу және тотықсыздану реакцияларына түсе алады:

SО₂ +2H₂S→3S+ 2H₂O - күкірт (ІV)оксиді тотықтырғыш;

2Na₂SO₃ + О₂ → 2Na₂SO₄ - күкірт (ІV)оксиді тотықсыздандырғыш. Күкірт (ІV)оксиді сілтілерде еріп, сульфит және гидросульфит түзеді:

SО₂ + NaOH → NaHSO₃ - гидросульфит SО₂ + 2NaOH→ Na₂SO₃(сульфит) +H₂O Гидросульфидтер суда жақсы ериді, гидролизге ұшырайды. Қатты күйдегі гидросульфиттерді қыздырғанда дисульфидтер түзіледі:

2NaHSO₃-гидросульфиттер → ^t0 Na₂S₂O₅+H₂O пиросульфитке айналады, бірақ H ₂S₂O₅ – пирокүкіртті қышқылы жоқ, себебі тұрақсыз.

Күкірт (ІV) – тің оксогалогенидтері бар, ондағы SO²⁺ радикалы тионил деп қосылыстарын тионилгалогенидтер дейді:

SО₂ +PCl₅→POCl₃(оксихлорид) + SOCl₂ (тионилхлорид).

Олар тотықсыздандырғыштар болады және суда еріп гидролизге ұшырайды: SОCl₂+2H₂O→2HCl+H₂SO₃- суда жақсы ериді; Тионилхлорид – түссіз, өткір иісті сұйықтық.

Күкірт (ІV) – тің туындысы тиокүкіртті қышқыл және оның тұздары тиосульфиттер бос күйінде белгісіз, ал тиосульфаттар бар:

Na₂SO₃ +S→ Na₂S₂O₃ – тиосульфат,

Na₂S₂O₃+HCl →2NaCl + H₂S₂O₃ - тиокүкірт қышқылы да күкірт қышқылы сияқты күшті қышқыл, бірақ тұрақсыз: H₂S₂O₃ → S+ SО₂ + H₂O.

Тиосульфаттар тотықсыздандырғыш, себебі құрамында тотығу дәрежесі -2 болатын күкірт атомы бар, әлсіз тотықтырғыштармен де реакцияға түседі:

2Na₂S₂O₃ + J₂ → 2NaJ + Na₂S₄O₆ Тиосульфат-ионы лиганда ретінде комплексті қосылыстар құрамына кіреді: 2Na₂S₂O₃ + AgBr → NaBr + Na₃ [Ag(S₂O₃)₂].

Күкірт (ІV)оксиді тотықсыздандырғыш қасиетін көрсететін реакцияға сульфурилгалогенидтердің түзілуін де жатқызуға болады:

SO₂ + Cl₂ →^hυ SO₂Cl₂ - хлорлы сульфурил, өткір иісті түссіз сұйықтық. Ыстық суда ыдырайды SО₂Cl₂+2H₂O→2HCl+H₂SO₄

Күкірт (VІ) оксиді 2SО₂ + О₂ ↔ 2SO₃ катализаторлар қатысында (NO және ванадий(V) оксиді, оған активатор ретінде натрий оксиді мен кремний оксиді қосылады) түзіледі. Қолданылған катализаторларға байланысты: нитроза және контакт әдістері болып бөлінеді. Процесс 500⁰С маңында жүреді.

Сумен реакциясы өте шабытты жүреді: SO₃ + H₂O → H₂SO₄ ;

H₂SO₄ - май тәріздес, түссіз, иіссіз моногидрат; H₂SO₄ - күшті тотықтырғыш, күшті қышқыл, суда шексіз ериді, судағы ерітіндісі толық диссоциацияға түседі. Сілтілік және сілтілік- жер металдар сульфаттары термиялық тұрақты, ал активтігі төмен металдар сульфаттары айрылады: ZnSO₄ →ZnO +SO₃ ; Ag₂SO₄ →2Ag+SO₂+O₂ ; Гидросульфаттарды балқытса: 2NaHSO₄→ ^t0 Na₂S₂O₇ + H₂O дисульфат (пиросульфат) түзіледі. Пирокүкірт қышқылын H₂S₂O₇ → H₂SO₄ + SO₃, оны оксидті күкірт қышқылында еріткен деп қарау керек. Егер H₂SO₄-те SO₃ ерітсе , олеум (май тәріздес деген сөз) түзіледі. Олеум күшті тотықтырғыш, су тартқыш.

Күкірт қышқылының химиялық қасиеттері оның ерітіндідегі концентрациясына байланысты. Тотығу-тотықсыздану реакцияларында металдар активтігіне және қышқылдың концентрациясына байланысты ол күкірт (ІV) оксидіне , дербес күкіртке, тіпті күкіртті сутекке дейін тотықсызданады. Al, Fe, Cr металдары суық концентрлі H₂SO₄ пассивтеледі, оксид қабаты пайда болады, сондықтан концентрлі қышқылды болаттан жасалған цистерналарда тасымалдайды.

Жеңіл металдар (ρ<5 г/см³) + H₂SO_{4 конц.} → металл сульфаты+ H₂S+ H₂O; (Pt- тобы металдарынан басқа) Ме + H₂SO_{4 ыстық конц.} → SO₂ (S, H₂S) металл активтігіне байланысты + металл сульфаты + H₂O ; H₂SO_{4 конц.} +Me → H₂ шықпайды, не SO₂ , не S, не H₂S түзіледі. H₂SO_{4 конц.} HJ, HBr тотықтырады, HCl –ды тотықтырмайды. H₂SO₄ +8 HJ → H₂S+ 4J₂ +4H₂O; H₂SO₄ +4 HBr→ SO₂+2Br₂+2H₂O H⁺₂SO₄ сұйытылған +Me→ H₂ бөлінеді + металл сульфаты, реакция тек кернеу қатарында сутегінің алдында тұрған металдармен жүреді.

Сұйытылған күкірт қышқылы + Pb → жүрмейді, себебі Pb беті PbSO₄ тұнбасымен жабылады. H₂SO₄ тұздары → сульфаттар, гидросульфаттар түзіледі. Көп сульфаттарда кристалданған суы болады: Na₂SO₄ 10 Н₂О глаубер тұзы. CaSO₄2H₂O - гипс ; CaSO₄H₂O – алебастр; CuSO₄5H₂O; FeSO₄7H₂O – мыс, темір купоростары; қос тұздары ашудас (квасцы) деп аталады. KAl(SO₄)₂12H₂O; KCr(SO₄)₂12H₂O.

Гидросульфаттарды активті металдар түзеді, суда жақсы ериді, қыздырғанда дисульфаттарға айналады. Дисульфаттар гидролизге түскенде кері реакция жүреді: Na₂S₂O₇ + H₂O ↔ 2NaHSO₄

H₂ + S = H₂S; ZnS + 2HCI = ZnCI₂ + H₂S

S ^2- - қосылыстары: H₂ S газ, судағы ерітіндісі, әлсіз қышқыл. H₂ S ↔ H⁺+HS^- ↔ 2H⁺+S^2- Бұл өте улы газ , гемоглобин құрамындағы Fe ²⁺ әрекеттеседі. H₂S → сульфид → гидросульфидтер , гидросульфидтер суда жақсы ериді. Тұздары түсті HgS-қызыл, CdS- тоқ сары; ZnS – сары.

1.суда еритін сульфидтер: сілтілік, сілтілік-жер металдар сульфидтері, гидролизге ұшырайды.

2.cуда ерімейді, бірақ қышқылдарда (HCl, H₂SO₄) ериді, егер ЕК <10^-26 .

3.азот қышқылындада ериді

CuS+4HNO₃ конц. →Cu(NO₃)₂ +S+NO₂+2H₂O.

Күкіртті сутек күшті тотықсыздандырғыш, ауада жанады:

2H₂S + 3О₂ → 2SO₂ + 2H₂O , ауа жеткіліксіз болса, күкірт түзіледі, бұл реакцияны күкірт алу үшін пайдаланады: 2H₂S + О₂ → 2S + 2H₂O.

Сульфидтерді элементтерді тікелей әрекеттестіріп алады: Zn + S = ZnS;

Суда ерімейтін сульфидтерді сульфаттар ерітіндісіне көмірсутекпен не еритін сульфидтермен әсер етіп алады: CuSO₄ + H₂S = CuS + H₂SO₄ ;

Активті металдар сульфидтерін сульфаттарды көмірмен жоғары температурада тотықсыздандырып: ВаSO₄ + 4С = ВаS + 4СО алады.

Сульфидтер де оксидтер сияқты период бойынша негіздік, қышқылдық, амфотерлі болады. Сульфидтер жартылай өткізгіштік қасиеттер көрсетеді.

Негіздік және қышқылдық сульфидтер әрекеттесіп, тиотұздар түзеді.

Na₂S + CS₂ = Na₂CS₃. Тиоқышқылдары тұрақсыз.

Күкірт және оның қосылыстарының қолданылуы: Өндірілетін күкірттің жартысынан көбі күкірт қышқылын алуға қолданылады. Ауыл шаруашылығында өсімдіктер ауыруымен күресуге қолданылады. Каучуктер вулканизациясында, сіреңке өндірісінде, күкіртті көміртек синтезінде, тері ауруларын емдеуге қолданылады. H₂SO₄ – минералды тыңайтқыштар алуда, басқа қышқылдар алуда, металдар мен бейметалдар алуда, сульфаттар алуда, мұнай өнімдерін тазалауда, қорғасын аккумуляторларын алуда, шыны өндірісінде қолданылады. Металдардың сульфидтерінің түстеріндегі және ерігіштіктеріндегі айырмашылықтарын аналитикалық химияда металл катиондарын анықтауға және бір-бірінен ажыратуға қолданады.

Қайталауға және өздік бақылауға арналған сұрақтар :

1.Элементтердің жалпы сипаттамасы; 2. Оттегінің металдармен, бейметалдармен қосылыстары, қасиеттері; 3. Күкіртті сутек, алу, қасиеттері; 4. Күкірттің оттекті қосылыстары, қышқылдары, қасиеттері; 5. Сульфиттер, сульфаттар, сульфидтер, алу, қасиеттері.

SеО₂ +2SО₂ + 2Н₂О = Sе + 2Н₂SО₄

Аса таза Sе және Те вакуумдық дистилляция арқылы алынады.

Физикалық қасиеттері: Sе мен Те әртүрлі түр өзгерістерде бола алады.

Sе және Те – жартылай өткізгіштер. Sе, Те оттегімен, галогендермен +6 және +4 тотығу дәрежелерін көрсететін қосылыстар түзеді.

Sе (Те) + О₂ →SеО₂ (ТеО₂), SеО₃ (ТеО₃),

Sе (Те) + Г₂ →SеГ₄ (ТеГ₄), SеГ₆ (ТеГ₆)

Күкірттен теллурға қарай металдық қасиет артатындықтан галогенидтері

әртүрлі және тұрақты. Суда ериді, гидролизге ұшырайды.

Сұйытылған тотықтырғыш-қышқылдармен селен әрекеттеспейді, ал теллур сумен де тотығады, қыздырғанда: Те + 2Н₂О = ТеО₂ + 2Н₂

Қыздырғанда (балқытқанда) Sе, Те металдармен әрекеттесіп, селенидтер мен теллуридтер түзеді: 2 Сu + Sе → Cu₂Se; 2 Ag + Te → Ag₂Te

Күкірт сияқты сілтілер ерітіндісімен Sе әрекеттессе , ал Te қайнатса ғана, диспропорциялану реакцияларына түседі:

^{қыздыру}

3Sе + 6КОН ───→ 2К₂Sе + К₂SеО₃ + 3Н₂О

←───

^суыту

Қосылыстары, алу, олардың қасиеттері

Sе, Те ауада жанғанда диоксидтері түзіледі:

Те (Sе) + О₂ → ТеО₂ (SеО₂). Бұл диоксидтер-қатты, полимер заттар. SO₂ – SeO₂ – TeO₂ қатары бойынша қышқылдық қасиеттері азаяды.

ТеО₂ суда нашар ериді, ол амфотерлік қасиет көрсетеді. SеО₂ суда жақсы ериді, екі оксид те сілтілерде жақсы ериді.

(TeO₂) SеО₂ + 2NaOH = (Na₂TeO₃) Na₂SeO₃ + H₂O,

TeO₂ + 4НСІ → ТеСІ₄ + 2H₂O

Осы оксидтерге сәйкес селенді және теллурлы қышқылдар тұздары -селениттер мен теллуриттер түзіледі. Бұл қышқылдардың күші H₂SO₃ - H₂SeO₃ - H₂TeO₃ қатар бойынша төмендейді. Бұл қышқылдарды тұздарына күшті қышқылдармен әсер етіп, бөліп алуға болады. Н₂SeO₃ – ақ, оны диоксидін суда ерітіп те алуға болады, ылғал жұтқыш, қатты зат, 70⁰С-ден жоғары болса, айрылады; Н₂ТеО₃ полимеризацияланады, оны ТеО₂ ^. хН₂О деп те жазуға болады, амфотерлік қасиет көрсетеді. Екі қышқыл да әлсіз қышқылдар, күшті тотықтырғыштар оларды селен қышқылы мен теллур қышқылына айналдырады.

5Н₂SeO₃ + 2 КМnO₄ +3Н₂SО₄ = 5Н₂SeO₄ + 2МnSО₄ + К₂SО₄ + 3Н₂О

Теллурдың ортотеллур Н₆ТеО₆ және Н₂ТеО₄ метателлур қышқылдары бар. Н₂SeO₄ және Н₂ТеО₄ селен, теллур қышқылдары. Бұл қышқылдар-түссіз, қатты заттар. Н₂SeO₄ –күшті қышқыл, Н₆ТеО₄ әлсіз қышқыл. Н₂ТeO₄ және Н₂SeO₄ күшті тотықтырғыштар:

SeO₄^2- + 4H⁺ + 2e = Н₂SeO₄ + Н₂О, Е = 1,15в

Н₆ТеО₆ + 2Н⁺ +2e → ТеО₂ + 4H₂O Е = 1,02в

SО₄^2- + 4Н⁺ +2e → Н₂SО₃ + H₂O Е = 0,17в

Бұл мәндерден Н₂SО₄ әлсізірек тотықтырғыш екендігін көруге болады, сондықтан олар НСI-ды СI₂-ге дейін тотықтыра алады (Н₂SО₄ –тотықтыра алмайды):

Н₂SeO₄ +2 НСI = СI₂ + Н₂SеО₃ + Н₂О

Селен қышқылында ыстық күкірт қышқылы да еріте алмайтын алтын ериді:

2Аu+6H₂SeO₄ =Au₂(SeO₄)₃+3SeO₂ +6H₂O

бірақ платинаны еріте алмайды, тек селен және тұз қышқылдарының концентрлі ерітінділері қоспасы болса, платина мен алтынды ерітеді (хлор атомы бөлінетіндіктен):

2Н₂SeO₄+4НСI+ Рt = PtCI₄ +2SeO₂+4H₂O

Селенаттар сульфаттарға көбірек ұқсас: бірдей металдардың селенттары мен сульфаттары ерігіштіктері бойынша жақын, ашудас сияқты қос тұз түзуге қабілеттіліктері де ұқсас, кристаллохимиялық структуралары жақын. Олардың арасында изоморфизм мысалдары көп, ал теллураттар бөліктеу, ВаТеО₄ суда жақсы ериді. Сонымен бірге, селенаттар тұрақсыздау, оттегіні оңай бөледі, ал тотықсыздандырғыштармен қыздырған кезде селенді бөледі.

Ортотеллур қышқылын қыздырғанда триоксид түзіледі.

300⁰

Н₆ТеО₆ = 3H₂O + TeO₃ не H₂TeO₄ ═ H₂O + TeO₃

Селен триоксиды былай алынады: К₂SeO₄ + SO₃ = К₂SO₄+ SeO₃,

SeO₃ кристалды зат, суда жақсы ериді, TeO₃ суда ерімейді. SeO₃, TeO₃ күшті тотықтырғыштар, суық тұз қышқылын SeO₃ тотықтыра алады, ал TeO₃-тек қыздырғанда: ЭО₃ + 2НСI → СI₂ +Н₂ЭО₃ РоО₃-алынған жоқ.

Селен қышқылы күші бойынша Н₂SO₄ жақын К_D=1^.10^-2, ал теллур қышқылы әлсіз К_D=2^.10^-8.

Сонымен, селен қышқылын SeO₃ + Н₂О = Н₂SeO₄ алса, теллур қышқылын тек қыздырып, мына реакция бойынша алады:

t ⁰

Те + Н₂О₂ → Н₂TeO₄ + 2H₂O

Күкірт сутектің гомологтары Н₂Se, Н₂Те - ұшқыш заттар.

Оларды былай алады: АI₂Te₃ + 6H₂O = 3H₂Te + 2AI(OH)₃ теллуридтерді, селенидтерді суда не сұйық қышқылдарда ерітіп: FeSe + 2HCI = FeCI₂ + H₂Se

Олар улы, түссіз, жағымсыз иісті газдар, суда ерітіп, әлсіз қышқылдарын алады. Н₂S → Н₂Sе → Н₂Те қышқылдық қасиеттері артады, себебі халькоген мен сутегі арасындағы байланыстың беріктігі азаяды. Н₂Те тек орта тұз түзеді.

Н₂S → Н₂Sе → Н₂Те тотықсыздандырғыш қасиеттері жоғарылайды. Н₂Sе және Н₂Те судағы ерітінділерінде тотығып, бос Sе,Те бөледі. Газ тәріздес Н₂Sе мен Н₂Те жанғанда диоксидтер түтінденіп бөлінеді: 2Н₂Э + 2О₂ → 2Н₂О + ЭО₂

Селенидтер (металдармен қосылыстары) қасиеттері бойынша көбірек сульфидтерге ұқсас. Сілтілік металдар, мыс және күміс селенидтері мен теллуридтері - стехиометриялық қосылыстар, селенсутек және теллурсутек қышқылдарының тұзы, олар оңай гидролизденеді.