Биографиялық және автобиографиалық әдебиет

Би терапиясы эмоционалдық ауытқушылықтары бар әрі қарым-қатынаста, тұлғааралық өзара әрекеттестікте қиыншылықтары бар адамдарға жүргізіледі. Бұл әдістеменің жүргізілуі психологтан жеткілікті біліктілікті талап етеді. Би қозғалыстары адамға трең сезімдерді тудырады. Би терапиясының мақсаты - өз тәнінің мүмкіншіліктерінің дамыту мен денесінің жағымды бейнесін құру, қарым-қатынас дағдыларының дамуы, сезімдерді зерттеу және топтың тәжірибені меңгеру. Би терапиясының даму тарихында К. Рудестам бірнеше негізгі жағдайларды ерекшеленеді:

1. 
   Екінші дүниежүзілік соғысынан қайтып келген ардагерлерге психикалық физикалық қалыпқа келтірумен байланысты болды. Би терапиясы мүгедектерді қалпына келтірудің көмекші әдісі болды. Терапиядан кейін өздерінің жағымды сезімдерімен бөліседі.
   
2. 
   60 жылдары адам аралық қарым-қатынастар тренингмен байланысты іс-шаралар жүзеге асты. Бұл тренингтер топтық жұмыстағы жаңа эксперименталды жолдары ашуға, және қатысушылардың тұлғалық дамуына жәрімдесті.
   
3. 
   Адам тәнінің комуникативті жөнінде зерттерлер жүргізілді. Би терапиясы көбінесе топтық негізде қолданылады.
   

Би терапиясы келесі міндеттерге бағытталған.

1. 
   Топ мүшелері үшін өз тәнінің мүмкіндіктері мен оларды қолдану жөніндегі терең түсінікті қалыптастыру. Бұл қатысушылардың эмоционалдық, физикалық қалпын жақсартады. Алғашқы жатығуда психолог қатысушыларды сыртынан бақылап, мүмкіншіліктерін бағалайды. Клиенттерге қандай қимылдар тән екендігін анықтайды.
   
2. 
   Клиентке өзі жайлы және өз мүмкіншіліктері жайлы сезімен жақсартады. Мүмкіншіліктері шектеулі клиенттер ауыртпашылық сезінуі ---. Би адамның –бейнесін тартымды, әрі «өзі мені» үшін жағымды етуге көмектеседі.
   
3. 
   Әлеуметтік, дағдылардық дамуы. Би әрекеттері қоршаған ортамен қауіпсіз қарым-қатынас тұғызуға мүмкіндік береді.
   
4. 
   топ мүшелеріне өз сезімдерімен әрекеттесуге көмектесу. Психикалық күштің түсуін туындататын сезімдерді және ішкі конфликтерді --- бағытталады Б. Сиқырлы шеңберді құру. Топ арасындағы жұмыста жеттік, позалық, әрекеттік және----емес қарым-қатынас формалары жүзеге асады.
   

Р. Лобан (1960 ж.) қозғалыс диагностикасының жүйелерін бейнелейтін тандамалар жасап шығарды. «Күш жүйесі», «Күмтің формасы»

Күм жүйесінде Лобан бойынша қозғалыс динамикасы төрт параметрмен ерекшеленеді:

1. 
   Кеңістік
   
2. 
   Күм
   
3. 
   Уақты
   
4. 
   Ағым
   

1. 
   Кеңістік тікелей және жан-жақты
   
2. 
   Күм-жеңіл және ауыр
   
3. 
   Уақыт-жылдам және – баяу.
   
4. 
   Ағым – еркін және шектелген болып мүмкін
   

Жаттығу күнделкті немесе әр апта сайын жүргізілуі мүмкін (бірнеше айлар, бірнеше жылдар). Топтың құрамы 5-12 адам.

№10 дәріс Практикалық коррекцияның әдістері

1.Ертегі терапиясы туралы түсінік.

2. Психогимнастика туралы түсінік.
Ертегі терапиясы дара ресурстарының қарқынды әдістемесі ретінде

Дара ішкі потенциал мәселесі қарқынды талқыланады. Жеке жұмыста және балалар мен топталған әрекеттерді пайдалану ерекшелігі сипатталған. әңгімені пайдалануда психологтың принципі көрсетілген.

Негізгі сөздер: ертегі терапиясы, қарқын, ішкі үйлесімділік, творческое бастау, түзету.

Практикалық психологияның жаңа әдістерімен балалармен жұмысы, соңғы 10 жылда пайда болған қуаныш. Соңғы уақытқа дейін білім психологиясы айқын жетіспеген. Әңгіме психотерапиясының потенциал жеткіліксіз пайдаланылған. Сонымен қатар әңгіметеориясы мектепке дейінгі және кіші мектеп оқушыларына ғана емес, сондай-ақ жоғарғы сынып оқушылары мен жасөспірімдір үшін де тиімді. Сондай-ақ психотерапевтикалық әңгімелер оқытушылар мен ата-аналарға да арналған, ең бір үлкен әңгіме яғни өмірде қандай да бір іс әрекет жасауын көрсету. әңгіме баланы қалай «дұрыс» өмір сүруге үйретпейді. Ертегінің оқиғалары қисынды бір –бірінен шығып отырады. Осының негізінде бала бұл өмірдегі нәтижесі себептердің байланысын еркін қабылдайды. Сондай-ақ оқытушы зеріменен қалай жұмыс жасау керек екенін және тәртіпті өзгертуі қажет. Әңгімені психолог, әлсіз көзқараста пайдалануға болады. Психологтың ең негізгі әңгімесі адамның жан дүниесінің құпиясын ашу. Сондықтан ертегі теория деп – ертегімен емдеу дейміз. Осмының негізінде психологтар клиенттің жан дүниесімен ойын дамытады.

Барлық болған шаралар көмегімен бірнеше мәнді оқиғалар – ішкі үйлесімділіктің жетілуі; осының барлығы адамның үйлесім және әңгіме және өмірде үйлесімділікті құру яғни резеритель. Сол себептен әңгіме теориясын ауыспалы пән ретінде яғни ішкі жеңіс құру өмірдегі жақсы мен жаман бір-ьіріне қарама-қарсы сөздер.

Әңгіме теропевтикасының негізгі шкаласы (межесін құрту, құру). Адам өзін қалай ұстайды, ол не ойлағанын сезеді – мұның барлығын (құрылу, құру) көзқарасынан қорытындылауға болады. Құру, құрту ішкі немесе сыртқы әлемге қатысты пайдаланады. Сыртқы құрту – басқа адамдарға, заттарға, объектілерге ыңғайсыздық яғни ауыртпалық тигізеді. Сыртқы құру - өзін қоршаған ортаға жақсы жағдай жасайды. Ішкі құрту – саналы және санасыз өз денсаулықтарының дамуына әсерін тигізеді. Ішкі құру – «Ойды тазартады», «Сезімді», «Тәрбиелікті» өз денсаулығын ойлайды. «Құрту және құру» идеясы философиялық және психологиялық ойларының ең маңыздысы.

Әңгіме теориясының мақсаты – адамның шағының бастапқысын қарқынды пайдалану, ішкі дүниесінің тереңдігін ашу, ой жүйесін дамыту.

Әңгімелердің жағымдылығы психотеорияға және баланың дваралығын дамытуға арналған әңгімелердің қасиеті келесіден тұрады:

• 
  ертегілерде дидактикалық ауыспалы айту нақтығы;
  
• 
  басты кейіпкердің іс-әрекет болатын орнының белгісіздігі;
  
• 
  психологиялық қорғау;
  
• 
  құпия мен сиқырдың бар болуы.
  

Әрбір сабақ барысында кең мәселелер шешуге болады. Мысалы; топтың бірігуі, өзара қарым-қатынас, сезімнің дамуы және есте сақтауды дамыту, дараларын жөндеу т.б. тілдің образдылығы, Клодезь даналығы, тілдің метаформалығы.

Жекеленген жұмыста психологтың педагогтық рөлі өте үлкен, ол сабақ тақырыбын береді, баланың тәртібін бақылайды және оның әсерін антерреториялайды, өзінің алдыдағы тәртібін осы бақылауларға сүйене жүргізеді. Осында қолданылатын, психотерапиялық метафралар арнайы әр балаға, оның қиыншылықтары және жұмысының мақсатына қарай қарастырылып жасалады.

Мамандарын айтуы бойынша жалпы метафралар сол және оң ми жартышарларының өзара байланысын қамтамасыз етеді. Ертегілерді қабылдау процессінде сол жақ жарты шар жұмыс істейді, көріністен логикалық мағына шығарады, ал сол сәтте он жақ жарты шар армандарға, қиялға, елеске босайды.

Келешектерімен жұмыс істейтін психологтардың айтуынша түсіну вербальды деңгейде бала ертегіні қабылдамауы да мүмкін, бірақ жұмыстың жақсы әсері бәрі, бір болады, яғни өзгеріс көп жағдайда подсознательный деңгейде болады. Бұл кезде тамаша факт байқалады. Сол бір ертегі әр балаға әр балаға әртүрлі әсер етіп, әрбіреуі мол ертегідеген керектігін алып, өзіне актуалды болып, мәселесін шешуге жөн табады.

Ертегінің кейіпкерін таңдауға аса көңіл бөлінеді, психологтың ертегіні өзі ойлап шығарманы не әдеби екендігі маңызды болмайды. Ертегіде міндетті түрде басты кейіпкердің жан-жалдарға қатсушылар мен сәйкестігі және олардың шындықпен сабақтастығын орнату керек.

И.В. Дубровина айтқандай, егер шындықта басты мәселе ата-аналар арасында тәрбиелеудің келіспейтін әдісінде негізін алса, әкесі баласына жоғары талаптар қойса, сонда ананың баласын қорғауы көрінеді, сол кезде ертегі көрінісі мынадай түрде «сиқырлы кеменің мүшелері, қатал капитал оның мейірімді көмекшісі және жас юнга» болады.

Ертегінің балаға қызықты болуы үшін, баланың қызығушылығын және немен айналысатынын анықтау, оқиғаның тууына және таңдалуына негіз болады. Егер ертегі баланы қарапайым тілімен түсінікті болса, ертегі кейіпкерлерінің образын түсініп, өзінің сол кейіпкермен ұқсастығын көріп, қиын мәселеден шығу сол ертегідегі жағдаяттан жол табады.

Бұл бағытың маңызды уақытының бірі болып психологтың жұмысын құру, оқушының бар өзгерістерін, яғни тыныс алуын, мимикасын пактомимикасын, оның реакциясын зерттеуі болып табылады. Тіпті көзінің қозғалысы адамның ішкі жан дүниесін соның ішінде көзінің солға және төмен қарауы кинестетикалық сезуін білдіреді.

Ертегінің айтылуы кезінде кідіріс жасау, интонацияны өзгерту, тексті оқу кезінде дауыстың жоғарылануы маңызды. Егер бұл ертегіні психологтың өзі құраса, маңызды бір ақпаратты айтуды клиентің атын немесе оған ұқсас атты кірістіру керек.
Топтағы жұмыс.

Топтағы жұмыс әртүрлі формада іске асуы мүмкін.

1. 
   Ертегілерді тыңдау және анализ (интерпретация). Мақсаты – түсіну, әр ертегінің жағдайының, фразасының, жаңа кейіпкердің, көрініс конструкциясының артында тұрған интерпретация.
   
2. 
   Ертегіні топпен айту. Бұл жағдайда әңгімелеуші балалар (жеткіншектер немесе үлкендер тобы болады. Бүкіл топқа белгілі ертегі айтылады. әр қатысушы кезекпен ертегінің кішкентай бөлігін айтады. Баяндау бөлшектерге еркін бөлінеді, бұл алдыңғы әңгімелеуші әңгіменің қай бөлігін айтатынына байланысты. Егер әңгіме балалар тобына жүргізілсе, онда жүргізуші әңгімелеуде өзі де қатыса алады. [46]
   
3. 
   Әйгілі ертегіні әңгімелеу және оған сөйлем құрау. Ертегі әңгімеленіп болғаннан кейін топтағы қатысушылар оған сөйлем құрайды және соңғы әңгімелеуші ертегіні аяқтау керек.
   
4. 
   Топпен ертегі құрастыру. Біреу бірінші біразын айтып бастайлы. Мысалы: кейбір патшалықта, кейбір елде, келесі топтағы қатысушы ертегіге бір немесе екі фраза қосады, сөйтіп ары қарай жалғаса береді.
   

Осы топтағы балалармен жұмыстың процесін үш кезеңге бөліп қарастыруымызға болады.

Бірінші кезең 2-3 сабақты алады, бұл дайындық түрінде қалады. Енді бір жұмыс балаларды топқа біріктіріп, осы жұмыстың ережелерімен таныстыру. Негізінде бірінші сабақта топтағы балалардың құқықтары, ережелері, уәделері қарастырылады.

Егер топ жиналған болса, бұл жерде топ балаларының бір-бірімен қарым-қатынасы, танысулары жүргізіледі.

Осы топтағы ережелерді сақтау үшін олардың саны аз және нәтижесі болу керек. Бірінші дайындық кезеңіндегі пайдаланылған лйындар мен ережелер баланың мінезіндегі қиындықтарды шешуге бағытталмаған. Осы этапта балалардың бір-бірімен және психологпен қарым-қатынасы жақсы, және өздерінде жақсы сезіну керек. Бұл этапта басқа да технологиялардың және ойын жаттығуларының қолданылуы мүмкін. Балалар бір-бірімен танысып, үйреніп алғаннан кейін баланың бойында кездесетін қиын жағдайларды жеңу үшін басты кезеңге көшуге болады. Бұл кезеңде рольдерінде және ертегінің сюжеттерінде әр түрлі психотерапиялық ойындар қолданылады. Бұл кезеңдегі қолданылатын ертегілердегі рольдер баланың жауапкершілігіне, тәртібіне, басқа адамдарға деген сыйласымдылығына және бойындағы сенімділік, агрессивтілік ата-аналарымен, достарына деген қарым-қатынасына жақсы әсер етеді.

Соңғы кезең. Бұл кезең балалардың жолында кезедесетін қиын жағдайдың шешімін табуға және алдағы болашағын жақсы жағынан болжауға арналған.

Агрессивті балалармен эгоцентрлі, өзінің бауырларымен бәсеке, апайларымен немесе балалармен, басынан стресс, кризис өткізетіндермен индивидуалды жұмыс жүргізіп, тек содан кейін мәселенің үлкен бөлігі шешілгенде ғана, оларды топтық жұмысқа қосуға болады. Керісінше тұйық және пассивті балалар қарқынын фобиямен зардап шегетіндермен топтық жұмыс істеуге пайдалы және жақсы нәтиже береді.

Сабақты жүргізудің жоспары, нәтижесі болуы керек. Сеансты әдеп-ғұрыптағы әндермен ойындардан бастаған ыңғайлы. Одан кейін өткен сабақта балалармен болған, олардың жетістіктері мен сәтсіздіктері туралы кішкене толықтыра өтіп, психологиялық ойындар тізбегі өткізіледі. Одан кейін балалардың барлығы ертегіні тыңдайды, суретін алады, оны талқылайды. Соңында нәтиже шығарылады, алдыңғы сабақтағыдай әдеп-ғұрыптың әндер және ойындар айтылады.

Сабақты өткізгенде музыкалық безендіру, сондай-ақ ертегіні тыңдағанда және суреттегенде қосымша жағдайлар терапиялық эффект туғызады.

Балалар ертегіні тек қана ойнап, жаттығуларды орындап қана қоймау керек. Олар өздерін басқа өмірде жүргендей сезіну керек. Бала өзін ертегіге кіргенде қалай сезінсе, шыққанда да солай шығу керек.

Әр педагог, тәрбиеші, психолог, ата-аналар бала тәрбиесіне жақсы көзбен қарау керек. Сондықтан баламен жұмыс жасаған кезде өз ертегісінің жоспарын құру қажет. Бұл кезде Т.Д. Зинкевич –Чвстигнеевтің ертегі терапия тәжірибесінде көрсетілген ертегімен жұмыстың негізгі принципін ұмытуға болмайды.

Принцип	Ең басты зейін	Пікірлер
Түсіну	Сюжет дамуындағы себептік–тергеулік болатынын түсіну; дамытушы жағдайдағы әр кейіпкердің ролін түсіну. Жалпы сұрақтар: не болып жатыр? бұл неге болып жатыр? Осының болғанын кім қалады? Оған ол неге керек болды екен?	Біздің мақсатымыз: тәрбиеленушілерге бір оқиға туған кезде келесі бір оқиғаның тууының байқалмайтындығын көрсету. Ертегінің әр кейіпкерінің пайда болу және тағайындалу заңдылықтарын түсіну маңызды.
Көпшілік	Бірнеше оқиғаның кеде бір мағына беретінін түсіну.	Біздің мақсатымыз. Бір ертедегі оқиғаны бірнеше жағынан көрсету.
Шындықпен б/с	Ертегілердегі әрбір оқиға бізді өмірге үйретеді.	Біздің мақсат: Ертедегі оқиғаларды, жағдайларды өмірде және басқа жағдайларда қолдана білу.

Сонымен ертегі терапиясы адамның ішкі дүниесін түсінуге және шығармашылық белсенділігін арттыруда маңызды.

№11 дәріс Тәртіптік коррекция әдістері

1.Жүйелік десенсибилизация мен сенсибилизация әдістері туралы түсінік.

2.Иммерсиалық әдістері

1958 жылы австриялық психотерапевт Д. Вольпенің «Психотерапия реципрокным торможением» атты кітабы жарық көрді. Вольпе жануарлармен эксперимент жүргізе отырып субьекттің тиімді адаптациялық реакциясын басатын невротикалық үрейліктің пайда болуы мен сөнуін классикалық шарттар теориясының негізінде түсіндіруге болатынын көрсетті. Вольпенің пікірінше, адекватсіз үрейлік пен фобиялық реакциялардың пайда болуы шартты-рефлекторлық байланыс механизіне негізделген, ал үрейліктің сөнуі контрщарттылық механизмімен сәйкес: егер үрейлікке қарама қарсы реакцияны үрейліктің туындауына әкелетін стимулдар кезінде шақыратын болса, онда бұл үрейлік реакйиясының толықтай немесе біртіндеп бәсеңдеуіне әкеп соғады.

Вольпе невротикалық мінез-құлықты уйренудің нәтижесінде пайда болған адаптациялық емес мінез-құлықтың қалыптасқан әдеті ретінде анықтады. Принципиалды маңызы невротикалық үйрету жүретін ситуацияның құрамдас бөлігі болатын үрейге және невротикалық синдромның құрамдас бөлігіне тәуелді. Вольпе бойынша үрейді «классикалық шарттасу процесінде пайда болған автономды жүйке жүйесінің берік жауабы» ретінде қарайды. Вольпе осындай автономды реакцияларды жабу үшін арнайы техника – жүйелік десенсибилизацияны ойлап тапты.

Оның ойынша адамның адаптациялық емес мінез-құлығы (соның ішінде невротикалық) өз кезегінде үреймен анықталады да оның деңгейінің төмендеуінен қолдау алады. Үрей мен қорқыныш басылыңқы болады, егер қорқыныш пен үрей тудыратын стимулдар бір уақытқа біріктірілетін болса. Кері шарттасу болады: қорқыныш тудырмайтын стимул бұрыңғы рефлексті басады. Осындай пайымдаулардың негізінде Вольпе қазіргі замандағы кең қолданатын мінез-құлық әдістерінің бірі-жүйелік десенсибилизация әдісін құрастырды.

Жануарларға істелетін эксперименттердегі осындай стимул қоректендіру болып табылады. Ал адамдарда қорқынышқа қарсы осындай стимул болып релаксация табылады. Сондықтан да клиентті терең релаксацияға үйретіп, оны осы күйде үрейліктің жоғарғы деңгейдегі қиял стимулдарын шақыртатын болса, клиенттің нақ стимулдар мен қорқыныштудыратын ситуацияларға десенсибилизациясы болады.

Жүйелік десенсибилизация әдісі – адамның заттарға, , құбылыстар мен үрейлік тудыратын адамдарға деген сезімталдылығын жүйелі түрде біртіндеп төмендететін, яғни осы обьекттерге деген үрейлікті жүйелі түрде реттікпен азайту әдісі. Бұл әдіс дамытудағы қиындықтарды шешуде тиімді болуы мүмкін.

Жүйелік десенсибилизация әдісін қолданудағы көрсеткіштер:

1. Клиентте монофобия байқалады, олар шын өмірде қиындықтар немесе стимул таба алмаушылықтан десенсибилизацияланбайды. Мысалы: ұшақпен ұшу қорқынышы, поезбен журу, жыланнан қорқу және т.б. көптеген фобиялар кездесетін жағдайда десенсибилизация әр фобияға ретпен жүргізіледі. Десенсибилизация әдісі жануарлар фобиясы, тамақ қорқынышын емдеуде жоғары нәтижелілікпен қолданылады.

2. Аса үрейлілік. Обьективті қауіп немесе клиенттің физикалық және жеке қауіпсіздігіне қатер төнбегенде пайда болады, клиентке аффективті уайым мен субьективті қайғырулар әкеледі.

3. Аса үрейлілік реакциясы. Психофизиологиялық және психосоматикалық бұзылуларды тудыратын спецификалықты иеленеді: мигрень, бас ауруы, ұйқының қашуы, ішек-қарын қызметінің бұзылуы және т.б.

4. Үрейлілік пен қорқыныштың жоғарғы қарқыны. Мінез-құлықтың күрделі түрлерінің ұйымдастыруы мен құлауына әкеп соғады.

5. Аса қызығушылық. Клиенттің күрделі аффектті, жоғары үрейлілік пен қорқынышпен байланысты уайымдаулардан қашқалақтауы өзіндік қорғаныс түріне айналады.

6. Қашқалақтау реакциясы. Мінез-құлықтың дезадаптациялық түрімен алмасады. Осылай балада қорқыныш сезімі пайда болғанда ол агрессивті болып, ақталмаған ызадан қызбалық туындайды. Кіші мектеп жасында және жасөспірімдік кезеңде ішімдікке, нашақорлылыққа, токсикоманияға және үйден қашуға қызығушылықтары байқалады.

Жүйелік десенсибилизацияның процедуралық кезеңдері:

1-кезең – клиенттің бұлшық ет релаксациясы әдісі мен терең релаксацияға өте алу мүмкіндігін иемдену.

2-кезең – үрейлілік пен қорқыныш сезімін тудыратын стимулдар иерархиясын құрастыру.

3-кезең - өзіндік десенсибилизация кезеңі – қорқыныш тудыратын ситуациялар туралы оойлар байланысы.

Иерархияның екі түрі анықталады. Үрей тудыратын ынталандырушы элементтер көрсетілуіне байланысты: кеңістікті, уақыттық өлшегіштер. Яғни иерархияның кеңістікті – уақыттық түрін құру барысында клиенттің қорқыныш жағдайы немесе затына ақырындап жақындау моделі қалыптастырылады.

Балалармен жұмыс атқарудағы вербалды десенсибилизация нұсқасы болып эмотивті қиял әдісі саналады. Бұл әдісте балалардың қиялы пайдаланылады: өзін сүйікті кейіпкерінің кейіпінде көру, олардың қатысатын жағдайларына қатынасу. Психолог баланың ойынын оның кейіпкері қорқыныш жағдайларымен кездесетіндей қылып бұрып отырады.

Эмотивті қиял әдістемесі төрт сатыны қарастырады:

1. обьектілер немесе жағдайлар қорқынышын тудыратын иерархия құрау;

2. баланың өзін оңай теңестіретін сүйікті кейіпкерін көрсету. Баланың сол кейіпкердің образында жасағысы келетін іс-әрекетті анықтау.

3. рөлдік ойынның бастамасы. Баланы (көзін жауып) күнделікті өмірдегі оқиғаны сипаттатып, біртіндеп оған сүйікті кейіпкерін кірістіреді.

4. өзіндік десенсибилизация. Баланың ойынға жеткілікті түрде эмоционалды қатыстырылған болса, тізімдегі бірінші жағдай әрекеттелінеді. Егер де бұл кезде балада қорқыныш сезімі байқалмаса, келесі жағдайға көшеді және т.с.с.

Ал басқа жағдайда жүйелік десенсибилизация қиялда емес, фобиялық жағдайға кіру жолы арқылы "in vivo " бойынша жүзеге асады. "in vivo " бойынша жүйелік десенсибилизация әдісінде үрейлілік тудыратын ынталандырулар клиентке нақты физикалық обьекттермен жағдайлар түрінде көрсетіледі. Бұл әдіс көптеген техникалық қиыншылықтар әкелуі мүмкін, бірақ авторлардың бір бөлігі бұл әдісті қиялы төмен дәрежеде дамыған клиенттер үшін тиімді деп санайды. "in vivo " десенсибилизациясы нақты өмірде екі сатыны құрайды: қорқыныш сезімін тудыратын жағдайлар иерархиясының құраушысы және өзіндік десенсибилизация. Қорқыныш тудыратын жағдайлар тізіміне көп қайталана алатындары ғана кіреді.

Механизмі бойынша десенсибилизация әдісіне қарама-қарсы болып сенсибилизация әдісі саналады. Ол екі сатыдан тұрады: