Почвоведение и агрохимия
жүктеу/скачать 4.83 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ДЕГРАДАЦИЯЛАНҒАН ЖАЙЫЛЫМДАРЫН БАҒАЛАУ
| Деградация и охрана почв
Почвоведение и агрохимия, №4, 2020 ДЕГРАДАЦИЯ И ОХРАНА ПОЧВ МҒТАР 68.0 5.01 Н.Ә. Әбдірахымов 1 , С. Қалдыбаев 1 , Л.М. Мамбетова 2 ҚАЗАҚСТАННЫҢ ШӨЛЕЙТ АЙМАҒЫНЫҢ КҮРЕҢ ТОПЫРАҚТАРЫНЫҢ ДЕГРАДАЦИЯЛАНҒАН ЖАЙЫЛЫМДАРЫН БАҒАЛАУ 1 Қазақ ұлттық аграрлық зерттеу университеті, 050010, Алматы қ., Абай даңғылы, 8, Қазақстан, е-mail: kaznaupractica@mail.ru 2 Шымкент университеті, Шымкент қ., е-mail:lazza.2019@mail.ru Аннотация. Мақалада Қазақстанның шөлеи т аи мағының күрең топырақтарының деградацияланған жаи ылымдары сипатталып, оларға жан-жақты толық баға берілген. Физикалық (топырақтық) және биологиялық (өсімдік жамылғысы) көрсеткіштері келтірілген. Шөлеи т аи мақтар жаи ылымдарының геоақпараттық мониторингі жасалған. ГАЖ технологиясы мәліметтері мен далалық зерттеулер нәтижелері арқылы шөлеи т аи мақтың жаи ылымдарының деградациялану дәрежесінің картографиялық моделі ұсынылған. Сонымен қатар, мақалада ең күрделі мәселелерді іс жүзінде шешу, жаи ылым аумағындағы табиғи жем-шөп ресурстарын сақтау және ұтымды паи далану жөніндегі шараларды ғылыми негіздеуге және жасауға мүмкіндік берілетіндігі көрсетілген, бұл тұтастаи ауылшаруашылық өндірісін нығаи туға және кеңеи туге ықпал етеді. Зерттеу нәтижелерін өндіріске енгізу республикамыздың мал шаруашылығын дамытуда жаи ылымдық жерлерді тиімді қолдану мен оларды қалпына келтіруде, жақсартуда үлкен негіз болып табылады. Түйінді сөздер: жаи ылым, деградация, индикаторлар, жерді қашықтықтан зондтау, геомәліметтік қор, геоақпараттық жүи елер (ГАЖ). КІРІСПЕ Қазақстан Республикасында мал шаруашылығын тиімді дамыту үшін үлкен әлеует бар. Қазақстанның жаи ылым қоры өте мол, бірақ толық паи даланылмаи ды. Соңғы жылдары ауылдық елді мекендерге жақын жерде мал жаи ылымы проблемасы болды, сонымен бірге халық тығыз қоныс- танған аудандарда, әсіресе елдің оңтүстік-шығыс бөлігінде табиғи жаи ы- лымдардың күрт сарқылуы орын алды. Статистикалық мәліметтерге сәи кес шөлденген және деградацияға ұшыра- ған жерлердің ауданы республика аума- ғының 15 % құраи ды, 186 миллион гектар жаи ылымның ішінде күшті деградацияға ұшырағаны (тозғаны) 27 миллион гектарға жетті [1]. Республикада жаи ылымдардың жаи -күи і мен тиімді паи даланылуын бақылау жүи есі іс жүзінде жоқ. Мұндаи жүи енің дамуы фермер үшін жемшөп базасын паи далану жағдаи ын жақсар- туға мүмкіндік береді және мал басы мен олардың өнімділігінің аи тарлықтаи өсуіне серпін береді. Ғылымның техникалық және тех- нологиялық деңгеи інің қазіргі даму жағдаи ында ақпарат алу және жер бетінің жаи күи і проблемалары респуб- ликаның кең аумағындағы жаи ы- лымдық экожүи елердің жаи -күи і тура- лы толық ақпарат алуға мүмкіндік бе- ретін қашықтықтан әдістерді қолдану арқылы шешіледі. Ауылшаруашылық жерлерін жедел және ауқымды бақылау әдісі ретінде ғарыштық зондтаудың бүгінгі таңда баламасы іс жүзінде жоқ. Географиялық ақпараттық жүи е- лер (ГАЖ) ауылшаруашылығымен аи на- лысатын адамдарға шешім қабылдау сапасын жақсарту үшін кестелік және картографиялық ақпарат көздерін оңаи біріктіруге және паи далануға мүмкіндік береді. Бұл жүи елер жемшөпті тұрақты басқару және жаи ылымдық ресурстар- ды интегралды басқару қағидаларын қолдануды көрсету үшін күшті серпін береді. Жаи ылым ресурстарын тұрақты басқарудың ақпараттық жүи есін құру ғылыми және практикалық жағынан да өзекті болып табылады. Республиканың |