Почвоведение и агрохимия
жүктеу/скачать 4.83 Mb. Pdf көрінісі
|
| Деградация и охрана почв
Почвоведение и агрохимия, №4, 2020 ектілерді дәл анықтау арқылы туын- даған мәселелерді жылдам шешуге мүмкіндік береді; олардың мемле- кетінің шекаралары мен сипаттамала- рын белгілеу және нақтылау. Жаи ылым ресурстарын бағалау саласында сандық технологиялар мен далалық зерт- теулердің қашықтықтан зондтау әдісте- рін қолдану малдың өнімділігін артты- ру, жерді тұрақты паи далану және рес- публиканың азық-түлік қауіпсіздігі мәселелерін шешуге қажет жаи ылым- дарды қалпына келтірудің жаи -күи і мен мүмкіндіктерін шынаи ы бағалауға мүмкіндік береді. Жаи ылым ресурс- тарын зерттеудің негізгі формала- рының бірі - негізгі бағыттар бои ынша әртүрлі зерттеу әдістерін қамтитын далалық экспедициялық зерттеу. Зерттеу процесінде мыналар паи дала- нылды: жаи ылымдардың динамикалық жағдаи ын бағалау мен талдауға арналған географиялық әдіс; ауыл шаруашылығының дамуын, экология- лық жағдаи ын бағалау әдістері; интегралды және жеке индикаторлар бои ынша жаи ылымдардың антропо- гендік бұзылуы; зертханалық талдау әдістері (топырақ және өсімдік); мате- матикалық модельдеу және статикалық мәліметтерді зондтау математикалық өңдеу әдістері; аумақты функционалды дыбыстық әдістері; қоршаған ортаны шектеу және реттеу әдістері; жаи ы- лымдық деградацияның даму қаупін болжау және бағалау әдістері; жоба нәтижелерін көрсету және тарату әдісі және т.б. Далалық зерттеулер әрбір базалық алаңда (спутниктік суреттер- ден таңдалған) физикалық (топырақ) және биологиялық (өсімдіктер) индика- торлары бои ынша жүргізілді. Деректер базалық учаскелерде жаи ылымның деградациясының 4 деңгеи і бои ынша алынды: 1-әлсіз, 2-орташа, 3-күшті және 4-тозу. Биологиялық көрсеткіштерге ар- налған индикаторлар тізімі: - өсімдіктер қауымдастығының атауы (фон); - түрлердің құрамы (1 м 2 х4) және өсімдіктердің ботаникалық құрамы (%); - улы және желінбеи тін өсімдік түрлері (дақылдың %), - өсімдіктер мен топырақтың біркелкі жабыны (%); - жаи ылымның өнімділігі (табиғи ылғалдылықтағы т/га); - азықтың сапасы (азық-түлік бірлігі); - мал жаюдың болуы (иә, жоқ). Жоба биологиялық индикатор- лардың цифрлық көрсеткіштерін көрсе- тетін фондық қауымдастықтың геобо- таникалық сипаттамасы мен антропо- гендік модификациясының нысанын құрастырды. Жаи ылым деградациясы- ның әртүрлі деңгеи індегі өсімдік кон- турларының шекаралары арасындағы қашықтық өлшенеді және бекітіледі. Биологиялық көрсеткішке баи ла- нысты ғылыми-зерттеу жұмыстары ке- лесі бекітілген әдістемелік нұсқауларға сәи кес жүргізілді [2-8]. Физикалық (топырақ) көрсеткіш бои ынша зерттеулер дәстүрлі әдістерге негізделген. Далалық зерттеу жұмыс- тарын жүргізу кезеңінде морфология- лық әдістермен жүргізілді. Топырақты зертханалық және аналитикалық зерт- теу жалпы қабылданған әдістерге сәи кес жүргізілді. Топырақ картасы қашықтықтан зондтау үшін ГАЖ технологиясын қолдана отырып, карта жасау әдісімен құрастырылды. Топырақ индикаторларының келесі көрсеткіштері зерттелді: - қарашірік горизонтының қуатын анықтау; - қарашірік горизонтындағы қарашіріктің мөлшері - алмасатын катиондардың мөлшері мен құрамын анықтау; - топырақтың гранулометриялық құрамын анықтау; - топырақ рН анықтау; |