Ертінділерді дайындау техникасы

Алдын ала дайындалатын ертіндіні дайындау үшін қолданылатын, ары қарай оны сақтайтын белгілі бір көлемдегі ыдыстарды дайындайды. Ол таза болуы керек. Егерде ертінді ыдыстың ішкі қабатымен реакцияласатын қауіп болса, онда оның ішікі қабаты церезинмен, парафинмен немесе басқа қажетті химиялық тұрақты деген затпен қапталады.

Мысалы, егер 1 литр ертінді дайындау керек болса, онда сиымдылығы 1,5 литрден артық емес ыдысты қолданған жөн. Ал 10 литр ертіндіні дайындауға сиымдылығы 12-13 литр ыдысты пайдаланған дұрыс.

Ертіндіні дайындар алдында екі ыдыс дайындау керек. Оның бірінде ертіндіні дайындайды, ал екіншісінде оны сақтайды. Кейде дайындалған ертіндіні онда түзілген тұнбадан сүзу керек болуы да мүмкін.

Еріту үшін таза зат алынады, дайындалған ертінді міндетті түрде оның құрамындағы қажетті заттарға тексеріледі. Керек болған жағдайда түзету еңгізіледі, жетіспейтін заттың мөлшері немесе су қосылады.

Дайындалған ертіндіні шаң-тозаңнан, газдан қорғау керек. Себебі оның құрамындағы кейбір заттар олармен реакцияласуы мүмкін. Мысалы, сілтілерді көміртегінің қос тотығынан сақтау үшін оларды сақтайтын ыдысты натрий сілтісімен немесе аскаритпен толтырылған хлоркальций түтігімен жабдықтайды.

Ертіндіні дайындайтын және оларды сақтайтын ыдыстар белгілі бір тығынмен қамтамасыз етілуі тиіс.

Өте дәл және жауапты анализдерге дайындалатын ертінділерге қолданылатын шыны ыдыстардың сілтілермен реакцияласатынын еске ала отырып, кварц немесе ерекше дайындалған шыны ыдыстарды қолданады. Мысалы, борды, мыршты, алюминийді, қорғасынды және т.б. құрамында сол элементтер бар шыны ыдыстарда дайындауға болмайды.

Инертті газ азот немесе көміртегінің қос тотығы атмосферасында сақталатын ертінділерге арналған, арнайы титр жүргізуге бейімделген, ерекше бюреткалар болады. Мысалы, көміртегінің қос тотығының атмосферасында сақталатын ертіндінің ыдысының орта шеніндегі кеңейтілген бөлігіне мрамордың бөлшектерін салады да, үстіңгі шарын шыны талшықтарымен толтырады. Қабырғасындағы воронка арқылы приборға 1:2 қатынасында сұйытылған тұз қышқылының ертіндісін құяды. Егер ыдыстан тубус арқылы ондағы сұйықты ағызатын болса, онда сұйықтың үстіңгі жағында вакуум пайда болады да, тұз қышқылының ертіндісі орталық шарға ауысады. Осының салдарынан мрамормен реакция жүреді, көміртегінің қостотығы ыдысқа түседі. Ыдыста аздаған қысым пайда болғанда тұз қышқылы төменгі шарға ауысады да, газдың бөлінуі тоқтайды.
№ 13 –ші лабораториялық сабақ
Тақырыбы: Микроскоп, микротом, ФЭК , олардың құрылыстары.

Мақсаты: Аталған аппараттардың құрылыстарымен және жұмыс істеу принциптерімен таныстыру.

Қажетті құжаттар: микроскоптар, микротомдар, ФЭК, гомогенизаторлар және т.б. аппараттар.

Гистологиялық зерттеулерге препараттарды дайындау үшін қолданылатын аппараттар: микроскоптар, микротомдар, тіндерді гистологиялық өңдеу және препараттарды бояу үшін қолданылатын автоматты аппараттар, микроманипуляторлар, термостаттар, қыздыру үстелдері, морфологиялық құрылыстарды автоматты түрде анализдейтін приборлар мен жабдықтар.

Микротом микроскопиялық зерттеулерге жарайтын жұқа кесінділер дайындау үшін қажет аппарат. Ол негізден, жетекші және микроберетін механизмдерден, объектіні және пышағымен оны ұстап тұратын жабдықтардан тұрады. Кесіндіні алу үшін пышақ немесе объект бір бағытта қозғалуы шарт. Ал қайта қайтқанда объектіні көтеретін механизм оны келесі кесіндінің қалыңдығы мөлшеріне көтеріп дайындайды.

Қолданылып жүрген микротомдарды екі типке жатқызуға болады:

3. 
   Объект оны ұстап тұратын құралда қозғалыссыз, ал пышақ қозғалмалы түрде орналастырылған. Пышақтың көлденең немесе қисық бағытта қозғалатын конструкциялары бар микротомдар;
   
4. 
   Ротациондық микротомдар. Оларда объект арнайы механизмнің көмегімен тік немесе көлденең бағытта қозғалыссыз орнықтырылған пышақтың үстінен өтіп, әрбір кесінді сайын белгілі мөлшерге бір жағына қарай ауытқып отырады.
   

Микротом пышағынан алынған кесіндіні мұздатылған күйінде сақтау үшін микрокриостат пайдаланылады. Ол мұздатқыш микротомға орнықтырылған кішкентай мұздатқыш камера. Ондағы температура 0-10ºС аралығында сұйық көмірқышқылы арқылы іске асырылады.

Экспресс-биопсияда, гистохимиялық зерттеулерде (ферменттік, антигендік және басқа да тіндердің белок жүйелерін зерттеу) жап-жаңа мұздатылған тіндерден кесінділер алу үшін микротом-криостат қолданылады. Ол температурадан қорғалған камерасы және суытқыш жүйесі бар микротом.

Микротомның пышақтарын қайрау үшін бірнеше бейімделген құралдар мен арнайы стақандар бар. Жиі қолданылатын 3МН-2 стақаны 5-7 минуттың ішінде ұзындығы 180-500 мм микротом пышақтарын жылдам және жоғарғы сапада қайрайды. Пышақтың қайрау бұрышы 20-30º.

Электрондық микроскопиялық зерттеулерге арналған өте жұқа кесінділер дайындау үшін ультрамикротомдар қолданылады. Онда препараттарды кесуге дайындау және оны микроскоптың көрінетін жазығына шығару толық автоматтандырылған. Ультрамикротом УМТ-2 арқылы қалыңдығы 15-90 нм кесінді алуға болады. Ал УМТ-5 микротомы 5-100нм қалыңдықтағы кесінділерді дайындауға арналған. Жарық микроскоптары арқылы көруге қалыңдығы 5-8 мкм-дан 1-2 мкм-ге дейінгі кесінділер жарап жатыр.

Тіндерді гистологиялық өңдеу және кесінділерді бояу үшін жартылай автоматтар шығарылған. Оларға жататындар Америкалық «Аутотехникон» және Ресейлік «Гистохроматор». Мысалы, АТ-4 гистохроматорының бағдарлама беретін жабдығы бар және импрегнация, бояу, бекіту, жуу, тығыздау, спиртте сусыздандыру, парафинді сорғызып және оған құю, т.б. процесстерді автоматты түрде іске асырады. Зат жұғындысына арналған шынылардағы гистологиялық препараттарды бояуға арналған арнайы тәртіппен бояйтын көп позициялық автоматтар да бар.

Тіндерді зерттеуде оларды ұнтақтау жиі кездесетін жағдай. Әсіресе тығыз тіндерді (тері, бұлшық ет) ұнтақтау егер ол қолмен істелетін болса, көп еңбектенуді қажет етеді. Оның сапасы да - гомогендігі, ұсақ дисперсті массаның алынуы, ойдағыдай болмайды. Уақыттың ұзаққа созылуы да, әсіресе тін ферменттерінің белсенділігін анықтауда, оның нәтижесіне кері әсер етеді. Сондықтан да, қазіргі кездегі аппаратураларда қол жұмысы жоқтың қасы деуге болады. Оларға жататын әртүрлі типті гомогенизаторлар. Ұнтақтау әртүрлі пішінді, әртүрлі көлемді (1 мл-ден 1л-ге дейін, одан да көп көлемде) металлдан, шыныдан, пластмассадан жасалған ыдыстарда жүргізіледі. Ыдыстың төменгі бөлігінде белгілі бір бұрышпен орналастырылған, айналу жылдамдығы минутына 3000 – 12000 болатын пышақтар бар. Айналу қақпақшалары ұнтақтаумен қатар заттарды сұйық бөлігімен араластыра отырып, гомогенді ұнтаққа айналдырады. Кейбір гомогенизаторларда массаны суытаттын жабдық қолданылады.

Гомогенизаторлар биология, медицина, ветеринария салаларында жиі қолданылады: биохимияда, фармакологияда, иммунологияда, физиологияда, экспериментті биологияда және т.б..

Өсімдіктердің және жануарлардың тіндерін ұнтақтау үшін өндірісте РТ-1 және РТ-2 ұнтақтағыштары шығарылады. Олар тіндерді жылдам ұнтақтауға, олардан гомогенді масса, эмульсиялар мен суспензияларды алуға арналған, үстелдің үстіне қойып қолдануға болатын лабораториялық аппараттар.

Заттарды шайқау және араластыру биохимиялық лабораторияларда реакция барысында эмульсия және суспензия жасау үшін жиі қолданылатын процедура. Олардың мақсаты бір бағытта болғанымен, олар тәжірибе жүзінде әртүрлі жолдармен іске асырылады. Араластрыу ішінде сұйығы бар ыдысты қатты жылдамдықпен қозғау. Оны қозғау жылдамдығы реакция нәтижесіне маңызды әсер етеді. Мысалы, жұмыртқаны қатты шайқап араластыру оның нативті белогының көбіктеніп, денатурациялануына апарып соғады.

Сұйықтарды араластыру үшін әртүрлі жабдықтар қолданылады. Үстелдің үстіне орналастырып қолдануға болатын ММ-3 араластырғышы бар. Оның негізінде орналастырылған электр қозғағышына таға тәрізді тұрақты магнит бекітілген. Магнит айналғанда ішінде араластырылатын сұйық бар ыдыстың ішіндегі болат желімен (стержень) байланысады да, ол желі сұйықты араластырады. Желіні коррозиядан және сұйықпен реакцияласудан сақтау үшін, ол полиэтиленді қабшықпен тұйық қапталған.

Араластыру жылдамдығы магниттің айналу жылдамдығына, желінің мөлшеріне және сұйықтың тұтқырлығына тікелей байланысты. Керек болған жағдайда араластыруды приборда бекітілген электр пешін қосып қыздыру арқылы да жүргізуге болады.

Магнитті араластырғыштарды сұйықтарды титрлеу кезінде де қолдануға болады. Ол үшін араластырғышты бекітетін арнайы тірегіш болады. Магнит күшін жоймас үшін жұмыстан кейін электр пешінің үстіне прибормен бірге келетін, магниттің күш сызықтарын тұйықтайтын болат шығыршықты қояды.

Айналдырғыштың биохимиялық 93-ші моделінде үш айналдыту жылдамдығы бар:  600, 900 және 1200 а/мин. Бұл жылдамдықтар айналдырғышты кішкене көлемді және үлкен көлемді ыдыстардағы сұйықтарды шайқап араластыру үшін бірдей қолдана беруге болатындығын дәлелдейді.

Сонымен қатар универсалды араластырғыштар да бар. Олар лабораториялық ыдыстардағы – колба, пробирка, бөтелкелердегі сұйықтарды араластыру арқылы реакцияны жылдамдату, сұйық компоненттерінің механикалық түрде араласуы, бактериологиялық зерттеулерде өсірілетін культураның аэрациясын жақсарту үшін қолданылады. Аппаратта ауыстырмалы платформалар бар: колбалар үшін үш, пробирка мен бөтелке кассеталарын бекіту үшін бір универсалды.

Аппаратты ұзақ уақытқа (5 тәулікке дейін үздіксіз) және қысқа мерізімге (5-55 минутқа дейін) автоматты түрде тоққа қосуға болады.

Ауыстырылатын платформалардағы лабораториялық ыдыстардың көлеміне байланысты бірден мынандай наборларды орналастыруға болады: 100 мл-ден 30, 250 мл-ден 20, 500 мл-ден 12 колбаларды; 5 л-ден 2 бөтелкені; 11-19 мм диаметрлі 160 пробирканы. Тербелу саны жәй минутына 100-280 айналу, амплитудасы 10-25 мм мөлшерінде реттеліп отырады.

Қан элементтерін микроскоп арқылы зерттеу үшін оларды ерітетін сұйықтарда меланжерде араластыратын, үстелдің үстіне қойып пайдалануға болатын, портативті араластырғаштар бар. Прибордың жұмыс істеу принципі: электр магниттінің екі катушкасында ортақ болат жүрекше бар. Ол меланжер штативі бекітілген рычакпен шарнир арқылы байланыстырылған. Сол рычаг стерженде толқыма қозғалысын тудырады. Бір штативке 1-6 меланжер орналастыруға болады.

Сүтқоректі лабораториялық жануарлардың диеталық азықтарының құрамында дәнді дақылдар, бұршақты өсімдіктер, жапырақтар, көк шөп, сүт өнімдері, майлы өсімдіктердің тұқымдары, балық, ет, сүйек, ашытқы, әртүрлі экстрактылар, витаминдер, минеральды заттар және су болуы қажет. Бұл ингредиенттердің өзара сиымдылығын, бірінің қасиетін бірінің жоймауын ескерген жөн. Таза емес азық кейбір індетті аурулардың көзі болуының мүмкіндігін де ескеру керек. Сүт және сүт өнімдері әсіресе тышқандарға, ал ет және ет өнімдері егеуқұйрықтарға қажет. Рационда ет өнімдері жетіспегенде егеуқұйрықтардың бірін-бірі жеуі байқалады. Егеуқұйрықтардың рационындағы ет өнімдерінің мөлшерін экспериментте қолданылған, індетті аурулардан таза мысық, үй қояндары т.б. сияқты жануарлардың еттерімен толықтыруға да болады.

Дәнді дақылдардан дайындалған қоспасының құрамы, жуықтап алғанда, төмендегідей болғаны жөн: сұлы – 50 %, тары – 20 %, арпа – 15 %, бидай – 10 %, күнбағыс немесе кендір 5 %. Балық майын нанмен немесе дәнді дақылдан дайындалған азықтарға қосып береді. Сәбізді тартып берген жөн. Борды кесек түрінде, ал тұзды ботқаға қосады. Сүтті таза түрінде немесе қайнатылған сумен сұйылтып қолданады. Витаминді, тамырлы азықтар қыста қажет. Ал жазда оларды көкпен толықтырады.

Егеуқұйрықтар үшін дайындалған жемде 70 % сұлы, 30 % кебек немесе сығынды болғаны дұрыс. Оларға етті пісіріп береді.

Теңіз шошқаларына қызанақ шырынын немесе қышқыл капустаны балық майының орнына береді. Себебі балық майында С витамині болмайды. Оларға беретін жемнің құрамында 50 % сұлы,10 % арпа, 25 % кебек, 15 % сығынды болғаны жөн. Кебектіңжелінуін жақсарту үшін оны ыстық сумен буландырып барып берген дұрыс.

Ұнтақ ингредиенттерден ертерек дайындап қойып берер алдында сумен араластырып паста түрінде беретін де әдіс бар. Оларды ластанбаулары үшін арнайы астаушаларға салып берген дұрыс. Құрғақ пасталарды да қолдануға болады. Паста бактериялардың өсуіне жақсы орта және тез ашығыш.

Тауықтар мен егеуқұйрықтарды ұнтақ немесе ұнмен де азықтандыруға болады. Басқа жануарларға беру үшін оларды салатын ыдыстар дайындау қиынға түседі.

Әртүрлі көлемді тығыздалған брикеттерді қолданудың келешегі бар.

Лабораториялық жануарларға арналған бөлмелерді саларда олардың көлемі мен пішініне және микроклиматтық жағдайға көңіл бөлу керек.

Вивариялар мен питомниктерде жартысы жануарларға, ал қалған жартысы әтүрлі зерттеулер жүргізуге арналады.

Виварий (лат. Vivarium – аңдар қорығы) – малдәрігерлік және денсаулық сақтау саласында ғылыми зерттеу мақсатында тәжірибе жұмыстарын жүргізу үшін қолданылатын лабораториялық жануарларды күтіп-бағып және оларды көбейтетін жер.

Лабораториялық тәжірибеде екі ұғым бар:

3. 
   Виварий – тәжірибеге қолданылатын жануарларды тиісті жағдайда ұстайтын жай;
   
4. 
   Питомник – жануарларды тәжірибеге дейін ұстайтын және көбейтетін жай.
   

Виварийді желдету мәселесіне ерекше көңіл бөледі. Едені тастан немесе цементтен, қабырғалары кафельмен қапталуы керек.

Виварийде төрт секция болғаны дұрыс:

5. 
   Сау жануарларға арналған секция;
   
6. 
   Тәжірибеге қолданылатын жануарларға арналған секция;
   
7. 
   Азық, төсеніш, таза қордағы торшалар және құрал-саймандар сақталатын секция;
   
8. 
   Торшаларды, кір төсеніштерді тазалайтын, өлексені аластайтын секция.
   

Жатқызғыштардың қандай түрлері болмасын: төбеге ілінетін, қабырғаға жапсырылатын, дөңгелекке орналастырылатын – барлығына қойылатын негізгі талап - олардағы жатқызғыштардың (полкалардың) жылжымалы болуы және оңай ауыстырылуы. Қазірде кең орын алған жылжымайтын полкалы жатқызғыштар ертеңгі күннің талабына сай болмай қалулары әбден мүмкін.

Торшалардың көлемі туралы әртүрлі пікірлер бар. Қалай дегенмен де қарапайым конструкция торшалары арзан, тазалағанға да қолайлы; ұзақ уақыт пайдалануға болады. Оларды жасайтын материалдардың ішінде ең қолайлысы ағаш. Көп жағдайларда пластмассалар жиі қолданылып жүр. Олардың кемшіліктері: тозығы жеткен торшалардың шеткергі жақтарында шыны талшықтары пайда болады да, олар жануарлардың терісінің қабынуын – дерматит ауруын тудырады; тығыз емес пластмассалар жылулықтың әсерінен деформацияға ұшырайды; кейбір кеміргіштер олардың шеттерін кеміріп, тесіп те жібереді. Темірден, болаттан жасалған торшалар қымбат және тез арада өзгертіп отыруға қолайсыз.

Иттерге арнайы торшалар темірден жасалады. Олардың үлкен (100х80х100 см) және кабиналы (2м*) түрлері болады.

Мысықтар тар жерде өмір сүре алмайды. Оларға үлкен вольерлер керек (350х700 см, оданда үлкен), онда 15-20 мысықтарды ұстауға болады. Вольердің ішінде әрбір мысыққа ұйықтауға арналған кабина-дупло (40х40х30 см) ұйымдастырылады. Вольерге үгіндіге толтырылған ящик, инфрақызыл сәулелі лампа қойылады.

Үй қояндарының торшаларының көлемі 50-70х40-50 см-ден кем болмауы керек. Арнайы жатқызғыштар үш этаж етіп орналастырылады. Торшаны да, жатқызғышты да металлдан жасаған жуып тазалауға, дезинфекция жүргізуге қолайлы.

Теңіз шоқаларын үй қояндарының торшаларында ұстауға болады.

Бір торшада 15 тышқан, 10 егеуқұйрық, 1 үй қоянын, 5 теңіз шошқасын және 5 қалтаауыз ұстауға болады. Олардың санын одан арттырмаған жөн.

Бақаларға аса терең емес цементтелген бассеиндер немесе ванналар қолайлы. Онда төсеніш немесе құмнан аралша істеп қойған дұрыс.

Аквариумды ұйымдастыру үшін аквариум туралы нұсқауларға сүйену керек.

Рептилийлерге арналған террариумдарда температура, жарық және ылғалдық режімдерін қатаң сақтау керек.

Ал тағы жануарларды ұстаудың жағдайларының әртүрлілігіне қарап, виварий саларда олардың қандай түрлері болатынына арналған бөлімдерді ойластыру керек.

Виварийдің орналасатын жеріне дейін күні бұрын жоспарлап, оны тұрғындарға кедергі жасамайтын маңайға орналастырған жөн. Егер ондай жекеленген алаңға орналастыруға мүмкіншілік болмаса, онда оны үй астындағы жайларға емес үй үстітіндегі жайларға орналастырған дұрыс.

Лабораториялық жануарларға жұмсақ шымтезек, шөп, ағаш ұнтағы, дәнді дақылдардың қауыршығы жақсы төсеніш бола алады. Олардың азықтарына қойылатын талаптар:

• 
  азықтың мөлшерден артық емес, бірақ жеткілікті болуы;
  
• 
  бүлінген, жатып қалған азықтардың болмауы;
  
• 
  құрамында витаминдердің жеткілікті мөлшерде болуы;
  
• 
  күніне 2-3 реттен кем берілмеуі, әсіресе буаз жануарларға;
  
• 
  азықты таза, дезинфекция жасалған ыдыстар арқылы беру;
  
• 
  азықтың бір түрінен екінші түріне біртіндеп көшіру;
  
• 
  құрғақ азық бергенде, жануарлар туар алдында сумен қамтамасыз ету;
  
• 
  кеміргіштердің торшаларына, әсіресе тістері шығар кезде ағаш таяқшаларын тастау;
  
• 
  мүмкішілігінше ұсақ жануарларға араластырылған азықтарды брикет түрінде беру;
  
• 
  азықтардың сапасын ауық-ауық тексеріп отыру.
  

Виварийлер малдәрігерлік ұжымдардың қадағалауында болады. Міндетті түрде ауруларға қарсы сақтандыру шаралары жүргізіліп отырады.

Виварийларда селекция жұмысы дұрыс жолға қойылуы керек. Экспериментке дайындалған жануарлардың таза линияларын алуға барлық жағдайды туғызған дұрыс.

Жануарлардың денсаулықтарын үнемі қадағалап отыру үшін жеке диагностикалық-бақылау лабораториялары жұмыс істейді.
Лабораториялық жануарларды пайдалану.
Лабораториялық жануарларды таңдап алуға қойылатын негізгі талаптар:

6. 
   Таңдап алынған жануардың зерттелетін микроорганизмге сезімталдығы. Егер қоздырғыш толық белгілі болмаса, онда сол аурумен табиғи жағдайда ауыратын жануарлар алынады;
   
7. 
   Жануарды күтіп-бағу кезінде және онымен эксперимент жүргізгенде оның қауіпсіздігі және ыңғайлылығы;
   
8. 
   Жануарды арзан бағаға оңай табуға болатындығы;
   
9. 
   Жануардың бұдан бұрын осы мақсатта қолданылмауы;
   
10. 
    Жануардың бацилла сақтаушы болмауы.
    

Қажетті материалдар: Лабораториялық жануарлар, шприц, инелер, ертінділер, бекіткіш материалдар және т.б.

Көп әдістердің ішінде терінің астына, еттің ішіне, венаға, ауыз қуысы арқылы, тыныс жолдарымен, қатты ми қабының астына, көздің алдыңғы қалтасына жіберу; ауру жануарды сау жануармен бірге ұстау әдістері жиі қолданылады.

Ұсақ малдарды бекітіп ұстау үшін әртүрлі құрал-саймандар, арнайы дайындалған жәшіктер қолданылады. Үй қоядары мен теңіз шошқаларын көмекші дәрігер столдың үстінде ұстап тұрады. Тышқандарды оператор жалғыз істегенде сол қолымен бекітіп оң қолын материал жіберу үшін бос ұстайды. Иттердің, мысықтардың ауыздарын таңып барып бекітеді. Кейбір эксперименттерде жансыздандыратын дәрілік заттарды (хлороформ, хлоралгидрат) қолдануға тура келеді.

Материалды жұқтырар алдында оны жіберетін жерін жақсылап дайындау керек. Жүнін қырқып, қырып, спиртпен тазалайды. Инструменттерді қайнату арқылы зарарсыздандырады.

Ағзалардың немесе тіндердің үзіндісін тігу арқылы жұқтыру үшін теріні аздап тіледі де, оны сол скальпелдің кеспейтін жағымен ығыстырып қалта жасайды. Сол қалтаға материалды салып теріні қайта тігіп тастайды. Сыртынан жұққыш пластырмен желімдеп қойған дұрыс.

Егеуқұйрықтар мен тышқандарға құйрықтың жақтау венасына жібереді. Ол үшін құйрықты жылытылған (50*) суға малады немесе ыстық суға малынған тампомен сүртеді. Сонда вена ісінеді. Көмекші құйрықтың түбінен қысып ұстап тұрады. Оператор жіңішке инемен материалды жібереді. Теңіз шошқасына мойын көк тамырына немесе жүрек қуысына жібереді.

Құстарға қанаттарының астындағы венаға жібереді. Вена нашар көрінген жағдайда ол жерді қауырсындарынан тазалаған жөн.

Құрсақ қуысына жіберу әдісі. Жануарды артқы аяқтары арқылы басын төмен салбыратып ұстайды да қарынның артқы жағынан, орталық сызықтың жанынан инені тік ұстап, қатырық итеріп құрсақ қуысының қабырғасын теседі де материалды жібереді.

Материалды құрсақ қуысына және жүрек қуысына жіберетін иненің үші доғал болғаны жөн.

Жануарлар тұратын жайлардан басқа адамдар киімдерін ауыстыратын жер, душ, зарарсыздандырғыш ертінді, арнайы киімдер болады. Жұқтырушы материалдармен бірге болған заттар ол жайдан шығарылмайды, сол орнында зарарсыздандырылады. Шыбын-шіркей кірмейтін жағдай жасалады. Ағын сулар зарарсыздандырылып отырады.

Жануарларды оңай зарарсызданыдырылатын ыдыстарға, жайларға орналастырады. Азық қалдықтары сол жерде жойылып отырылады.

Әрбір торшада толық мағұлымат беретін кесте тұрады. Ондағы жазулар оңай өшірілетіндей болуы керек. Торшалар номерленеді. Жарық, жылулық және басқа да режімдер қатаң сақталады. Жануарлардың денсаулықтары қатаң қадағалауда болады. Оны үнемі бір кісінің жүргізгені дұрыс. Ол кісі барлық клиникалық тексеру нәтижелерін де жүргізеді. Жануарлардың дене қызуы күнделікті бір уақытта анықталады.

Эксперименттегі жануарлар туралы барлық керекті деректер арнайы жұрналда тіркеледі.